17 augustus 1945 – ergens op straat in Djakarta, zoals het dan gespeld wordt – maar dus niet in Batavia – verklaart Soekarno* Indonesië onafhankelijk. De Japanse bezetter heeft zich overgegeven, Nederlands Oost-Indië wordt gedeeltelijk bezet door Britse legereenheden. Van herstel van de vooroorlogse koloniale verhoudingen kan geen sprake zijn.
Kan niet – maar het wordt wel geprobeerd.
De Nederlandse sociaal-democratie was niet onvoorwaardelijk antikoloniaal ingesteld. Het idee van “verheffing van de inlanders” leefde hier sterk. Dat deze verheffing merkwaardigerwijze vooral gepaard ging met roof van grondstoffen en verplichting tot verbouw van handelsgewassen was niet een onderwerp van grote discussie. “Indië los van Holland nu!” was een kreet voor de communisten of anarchisten.
Van 1945 tot 1958 was de SDAP/PvdA in de regering vertegenwoordigd, vanaf 1948 zelfs onder een minister-president van eigen snit, Willem Drees. Binnen de partij was er nogal wat oppositie tegen het uitzenden van Nederlandse soldaten terwille van een koloniale oorlog (fijntjes “politionele acties” genoemd) – dienstplichtigen zelfs, wat geen wettige basis had – na de bezetting konden dienstweigeraars onderduiken en opnieuw onvindbaar zijn, soms voor jaren. De PvdA vond de bijdrage aan de Wederopbouw zo belangrijk dat de partij de medeplichtigheid aan koloniale oorlogvoering in meerderheid op zich nam.
Zoals de Wiardi Beckmanstichting schrijft:
De gewelddadige acties leidden tot hevige oppositie binnen de PvdA. Na de eerste interventie verlieten meer dan vierduizend leden uit protest de partij. Een aantal van hen weigerde dienst en dook onder om niet naar Indonesië uitgezonden te worden. Vooraanstaande partijleden uitten hevige kritiek op de PvdA, onder meer in Het Vrije Volk. Dit dagblad was de opvolger van Het Volk. Men streed tegen de ‘harde lijn’ en pleitte voor een vreedzame oplossing van het conflict. De partijtop was echter van mening dat militair optreden niet te vermijden was en dat regeringsdeelname de enige manier was om erger te voorkomen. Bovendien kon de PvdA door mee te regeren in Nederland een wezenlijke bijdrage leveren aan de wederopbouw van de naoorlogse samenleving. Dit maakte de spanning binnen de partij des te groter.
Pas als de PvdA in de oppositie belandt in 1958 zal zij zich uitspreken tegen het behoud van Nieuw-Guinea, althans tegen militaire verdediging van dit overzeese gebiedsdeel, zoals de kolonie na een grondwetswijziging was gaan heten.
De dekolonisatie was wellicht zo traumatisch dat ten aanzien van Suriname precies andersom werd gehandeld: dit land werd tegen de zin van de meeste inwoners de onafhankelijkheid ingeduwd in 1975 en premier Den Uijl vond dit de grootste verworvenheid van zijn kabinet (nadat een derde van de bevolking min of meer gevlucht was voor de onafhankelijkheid – naar Nederland…).
Het sociaal-democratisch medebeheer van het kapitalisme en kolonialisme is en blijft traumatisch.
Het WBS_verhaal.
Dit is een aflevering in de serie De Rode Canon
* Paradoxaal kan men de spelling Sukarno als neokoloniale wijsneuzigheid aanmerken. Het Javaans heeft een eigen alfabet en de omzetting van onder andere deze naam is met een oe, klaar – beter weten hoe iemands naam gespeld wordt dan de drager van de naam is een ernstige belediging.
Als we het er toch over hebben: Nederland heeft straten en pleinen volop vernoemd naar Mandela of Jopie Pengel, om van Gandhi maar te zwijgen, maar Soekarno ligt nog steeds te moeilijk…
Het is ook wel een klein beetje een gevalletje van “achteraf kijk je een paard in zijn hol”…
Mijn vader heeft er gediend, bij de inlichtingendienst van 4-2-RI. Over misstanden en misdragingen kan hij een redelijk boekje opendoen. Als je dat als soldaat probeerde aan te kaarten was dat al een kansloze zaak en zelfs bij reünies heeft hij nog menige kwade reactie gekregen als hij de misstanden aankaartte.
Het regiment van mijn vader diende grotendeels op Oost-Sumatra. Oer de misdaden begaan op Celebes onder leiding van ene Raymond Westerling zijn al vele boeken geschreven. Het toont alleen maar aan dat wij met onze, door een niet met naam te noemen blonde politicus van de PVV, ao hoog geprezen “Joods-Christelijke cultuur, geen haartje beter zijn dan wie dan ook.
Tot 15 augustus in de VU in amsterdam de tentoonstelling over
LIngadjatty, de overeenkomst tussen Nederland en de Republiek van Indonesie in 1946.
Tussen Sharir en Schermerhorn.
Was dit de basis geweest voor een geleidelijke onafhankelijkheid dan waren er 6000 nederlanders en 100000 indonesiers in leven gebleven.