Grootste Jodenredster en antiraciste van Europa Truus Wijsmuller krijgt standbeeld

Arthur Graaff

De grootste Jodenredster van Nederland en Europa, ‘tante Truus‘ Wijsmuller-Meijer, krijgt in april een standbeeld in het centrum van Alkmaar, haar geboorteplaats. Op internationale vrouwendag 8 maart zal zij al op enkele plaatsen herdacht worden.

De onthulling van het standbeeld zal plaatsvinden op dinsdag 21 april, Truus’ verjaardag, om 15 uur op de Gewelfde Stenen Brug. Daarmee hopen de organisatoren dat deze vrouw, die letterlijk ruim 10.000 Joodse kinderen het leven redde, meer landelijke erkenning zal krijgen omdat zij vrijwel onbekend is bij het publiek en bij historici. Andere Jodenredders zoals de bekende Schindler en Wallenberg hebben zelfs samen minder mensen gered dan tante Truus.

‘Tante Truus’(1896-1978) was een progressieve vrouw en feministe. Zij was uiterst gekant tegen nazisme en racisme. Al in 1937 ging zij Joodse vluchtelingen bij de Nederlandse oostgrens helpen. Op verzoek van de Britse regering regelde zij vanaf december 1938 transporten voor exact 10.000 Joodse kinderen vanuit Nazi-Duitsland en Nazi-Oostenrijk via Nederland naar Engeland (en de VS). Israël eerder haar met de hoogste onderscheiding, Yad Vashem.

Enkele groepen voor mensenrechten vinden dat tante Truus ook internationaal erkend en geëerd moet worden met een postume Nobelprijs voor de Vrede, met de Erasmusprijs of de Karel de Groteprijs. Dat zegt antifascist Arthur Graaff, zelf zoon van een gedecoreerd verzetsman en een verre verwant van tante Truus. Hij is actief in organisaties als de AFVN en het Comité 21 maart tegen Racisme en organiseerde in 2018 een herdenking voor tante Truus in Amsterdam.

Voor het eerste transport kreeg tante Truus in Wenen na overleg met hoge nazi Adolf Eichmann in persoon officiële toestemming. Het laatste transport vond plaats op 14 mei 1940, toen tante Truus 74 Joodse kinderen uit het Burgerweeshuis kon plaatsen op het laatste schip dat Nederland verliet, via IJmuiden., het SS Bodegraven. Zij bleef zelf in bezet Nederland. In de oorlog deed zij nog verzetswerk en ging na de oorlog voor de VVD in de gemeenteraad van Amsterdam. Zij was ook mede-oprichtster van het Anne Frankhuis. Bijkans alle 10.000 kinderen, als groep bekend onder de naam ‘Kinderstransport’, overleefden de Holocaust.
De geschiedenis van tante Truus is in Nederland echter lang onbekend gebleven. Haar biografie, ‘Geen tijd voor tranen’, verscheen in 1961. Zij kreeg in 1965 een standbeeld, dat nu op het Bachplein in Amsterdam staat. Dr Loe de Jong beschreef haar in zijn beroemde geschiedenis van WO-2, en prof Jacques Presser in 1965 in zijn boek over de Jodenvervolging, ‘Ondergang’. Daarna werd het lange tijd stil. Ook het Nationaal Comité 4 en 5 mei negeert tante Truus tot op deze dag.

Op zondag 8 mei gaat er nu een documentaire over haar in première in Eye in Amsterdam. In januari verscheen het boek ‘De laatste trein naar vrijheid’, van de Amerikaanse Meg Waite Clayton, dat boek van de maand werd bij DWDD. Tante Truus heeft enkele straten in Nederland, zoals in Alkmaar, en bijv. in Gouda, waar aan de uiterste rand van de stad een‘Truus Wijsmullerpad’ ligt.

Truus Wijsmuller-Meijer krijgt een meer dan levensgroot bronzen beeld in haar geboortestad Alkmaar. Het beeld is bijna klaar en toont haar omringd door 28 kinderen. Het is een ontwerp van kunstenares Annet Terberg. Bronsgieterij Steylaert in Waardenburg is klaar met het gieten. Het geld is via crowdfunding vergaard door o.m. Leen Spaans van het projectteam ‘Tante Truus is hier’..

Op 9 november 1938 startte op de ‘Kristallnacht’ de openlijke terreur tegen Joden in Nazi-Duitsland en Nazi-Oostenrijk. Er werden die nacht door de nazi-straatvechters van de SA (‘Sturmabteilung’) in opdracht van SS-leider Himmler ruim 1.000 synagogen in brand gestoken (o.m. die van Aken, vanuit Kerkrade te zien). Er werden vele duizenden Joodse winkels vernield, ongeveer 90 Joden doodgeslagen en 30.000 Joden zonder proces in concentratiekampen opgesloten (waar de meesten toen nog wel weer uitkwamen). Deze wandaad schokte de gehele westerse wereld en was overal voorpaginanieuws, ook in Nederland.

Tante Truus zat in het bestuur van de progressieve vrouwenbeweging en was met haar medestandsters zoals verzetsvrouw Miep Boissevain-van Lennep door de Kristallnacht zo geschokt, dat zij in actie kwamen. Zij woonde tot haar zeventiende in Alkmaar, en trouwde daarna met een bankier, maar bleef kinderloos.
________________________
BIJLAGE – Vrouwen die net als tante Truus Joden hebben gered
In totaal ontvingen bijna 5.900 Nederlanders net als tante Truus een officiële onderscheiding van de staat Israël voor het redden van Joden, maar geen van hen heeft er zoveel gered als zij. Er waren verder tijdens WO-2 een groot aantal belangrijke vrouwen uit heel Europa die zich met succes tegen nazisme en racisme en voor het redden van Joden hebben ingezet, zoals
  • ·         de Duitse boerendochter Emilie Schindler-Pelzl, vrouw van Oskar,
  • ·         de Belgische verpleegster Andrée de Jongh,
  • ·         de Frans-Armeense componiste Aria Aznavourian, zuster van Charles Aznavour
  • ·         de Poolse schrijfster Zofia Kossak-Szczucka,
  • ·         de Nederlandse evangeliste Corrie ten Boom,
  • ·         de Duits-Griekse prinses Alice van Battenberg (schoonmoeder van koningin Elizabeth II)
  • ·         de Franse psychologe Madeleine Dreyfus,
  • ·         de Litouwse bibliothecaresse Ona Šimaitė,
  • ·         de Hongaarse RK-religieuze Sára Salkaházi,
  • ·         de Italiaanse evangeliste Magda Trocmé, vrouw van ds André Trocmé,
  • ·         de Nederlandse schilderes Josina Smeenk-Knap, vrouw van ds Bernard Smeenk.
__________________
Uitgelichte afbeelding: Truus Wijsmuller in 1955 Door Ron Kroon (ANEFO) – GaHetNa (Nationaal Archief NL) NL-HaNA 2.24.01.03 0 918-2071, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=59933079
Inzenders