Dezer dagen schoot mij een strofe uit dit lied over Amsterdam-Noord te binnen. Een tekst die te denken geeft, vijfenveertig jaar later.
Overheid heb je het nu gehoord?
JAN*) vertelt over Amsterdam-Noord
(…) waar we nu voor willen pleiten
Een eigen ruimte met activiteiten
Zelfstandig wonen en arbeidsplaatsen
Een bioscoop en dat niet als laatste
De tekst loopt iets anders dan mijn herinnering ingaf, dit is niet het eigenlijke couplet. Maar het pleidooi is duidelijk aan de overheid gericht. Die inderdaad voor die eigen ruimte kon zorgen: een of meer jeugdhonken. Jeugdwerk, weet u nog? Ook zelfstandig wonen was en is een overheidstaak, zou je zo denken: volkshuisvesting noemen we dat. O wacht, noemden we dat? Arbeidsplaatsen zou deels een overheidsverantwoordelijkheid genoemd kunnen worden: stimuleringsbeleid heette dat. Alleen die bioscoop zie ik niet zo als een overheidstaak, ook niet in 1979.
Ik bedenk dat in die zelfde jaren zeventig ons weliswaar de metrolijn er in werd gerost met traangas en knuppels, maar daar zou het bij blijven. En in Amsterdam werd lijn 1 tot sneltramlijn naar Osdorp. Ter aanvulling van de metrolijn werden lijnen 6 en 12 ingesteld, en (laat ik 1982 nog even meetellen) lijn 14. Lijnen 2 en 13 werden verder in Nieuw-West doorgetrokken, lijn 3 in Oost. En er kwam nog een lijn 5 naar Buitenveldert. Openbaar vervoer, kortom, was een overheidstaak, die nog beter had kunnen worden uitgevoerd, maar wisten we wat ons te wachten stond?
Het taboe op metrolijnen werd doorbroken, Amsterdam-Noord werd van zijn buslijnen ontdaan, bezuiden het IJ verdwenen lijnen 6, 9, 10, 16 en 25. Inderdaad, precies het omgekeerde van decennia eerder.
Volkshuisvesting is afgeschaft. Het taboe op hoogbouw in de binnenstad – dat ik als deel van een gideonsbende mede heb laten ontstaan – is verdwenen. Amsterdam heeft een skyline en D’66 heeft het grootse plan: op naar de miljoen inwoners. Als ze Amstelveen of de Haarlemmermeer nu eens annexeren? Dat miljoen moest al in de jaren vijftig (van de vorige eeuw, laat ik dat er eens bij zeggen) gehaald worden.
De overheid is niet echt teruggetrokken, de publieke voorzieningen zijn afgebroken en verloederd, en het is de bedoeling daar verder op te bezuinigen, want bezuinigen is den neoliberaal lust en leven.
Han van der Horst ziet groepjes intreestudenten door de stad gaan en denkt terug aan de tijden waarin hij zelf zulke groepjes begeleidde en studeerde.
Een of ander PvdA-Kamerlid wilde niet dat “ze dan allemaal maar Oudnoors” gaan studeren. Afgezien van het onzinnige antiwetenschappelijk dédain dat hier uit spreekt is er wat op gevonden van hogerhand. Je schaft die hele afdeling Scandinavische talen af, buitenland, dat is nergens voor nodig. En dat is uiteraard niet het enige dat aan wetenschappelijke opleiding moest verdwijnen. Financiële geografie, daar heeft de mensheid behoefte aan. En een goeie banen dat je er mee krijgt.
Studentenhuisvesting sneuvelde eerder dan de volkshuisvesting in het algemeen. Eetgelegenheden waar je voor een prikkie terechtkon verdwenen. De studiebeurs werd zo goed als afgeschaft. Weemoed over de “overheid”, de staat dus, die gemeenschappelijke voorzieningen bood. Het leek zo gewoon en vanzelfsprekend en in een steenrijk land als Nederland heet er plotseling geen geld voor publieke voorzieningen te zijn.
*) JAN: Jongeren Amsterdam Noord, de organisatie die het plaatje oorspronkelijk heeft uitgebracht.
– Uitgelichte afbeelding: Door Romaine – Eigen werk, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=45051167
