Het is tijd voor de derde Strijdkroniek hier, waarin we buiten Europa gaan kijken. Dat kwam er vorige week nauwelijks van. We beginnen in Oeganda,. Daarna nemen we een kijkje in Tunesië, om vervolgens nog even op bezoek te gaan bij een protest tegen de avondklok in Canada.
Oeganda: verkiezingsrevolutie?
In Oeganda broeit het nadat president Museveni via een gewelddadige verkiezingscampagne zijn presidentschap voor de zesde keer heeft verlengd.(1) Dat leek een tijd geen uitgemaakte zaak. Zijn tegenstander, een als Bobi Wine bekend geworden muzikant die oppositiekandidaat werd, wist groot enthousiasme los te maken onder vooral jongere generaties. Dat is niet onbelangrijk. Museveni is 76 jaar. De meeste mensen in Oeganda zijn minstens de helft jonger. ‘Oeganda heeft een van de jongste bevolkingen ter wereld, met meer dan 75 procent van zijn mensen onder de leeftijd van dertig.’ Als het bewind van de president de jeugd nu een mooie toekomst zou bieden, zou dat niet zo wringen. Nee dus. ‘Maar werkloosheid, vooral onder de jeugd, grijpt om zich heen terwijl de economie hard geraakt is door de pandemie.’(2)
Museveni en zijn aanhang wijzen op de vrede die zijn bewind het land gebracht heeft. Hij verdreef in 1986 dictator Obote die eerder dictator Idi Amin verdreef. En Museveni wist ook een gewelddadige reactionaire opstandsbeweging van het zogeheten Leger van de Heer te bedwingen. Dat was allemaal ruim voor de tijd dat de huidige jeugd volwassen werd. Die is van deze echte of vermeende historische verdiensten dan ook niet zo onder de indruk en wil verandering. Ze zien Bobi Wine als degene die de verandering kan brengen. Dus bezochten ze zijn verkiezingsbijeenkomsten, die daarmee protestacties tegen het autoritaire bewind werden.
Dat bewind reageerde zoals autoritaire regimes plegen te doen: met repressie. In november 2020 dreven veiligheidstroepen al tientallen aanhangers van de oppositie met kogels de dood in. Het excuus voor repressie is veelal dat demonstranten zich niet aan de corona-maatregelen houden. Human Rights Watch stelt dat die nogal selectief gehanteerd worden. Zoals gebruikelijk: die maatregelen werken maar al te makkelijk als verkapt samenscholingsverbod.(3) Repressie richtte zich ook op Bobi Wine zelf: die zit de laatste dagen in een soort huisarrest met veiligheidstroepen bij zijn woning. Hij verwijt het bewind fraude, en ja, al zou Museveni’s bewind geen enkel stembriefje hebben vervalst of hebben zoekgemaakt, dan nog heeft Wine gelijk. Het bewind heeft vrij campagne voeren hardhandig onmogelijk gemaakt.
Wine kreeg in de officiële uitslag 35 procent van de stemmen, Museveni 59 procent. Overigens was de opkomst niet eerder zo laag: 57 procent. Waarom gaan stemmen als de uitslag toch al door de zittende macht is vastgesteld? Wel hebben oppositiekandidaten in de parlementsverkiezingen terrein gewonnen, met 56 zetels voor de partij van Wine, en 34 voor een andere oppositiepartij. Dat is bij elkaar bij lange na geen meerderheid in een parlement van 529 zetels. Maar dat de vicepresident van Museveni zijn zetel aan de oppositie is kwijtgeraakt, is toch aardig.(4)
Is dat nu allemaal vanuit anarchistisch oogpunt belangrijk, zo’n partijpolitiek verkiezingsconflict? Ja. Allereerst: waar een bewind zich via repressie in het zadel houdt, is de vrijheid zelf in het geding. In de tweede plaats gaat achter de verkiezingscampagne van de oppositie een rechtmatige veranderingswil schuil die met name arme jonge mensen in beweging brengt. De partij van Wine, de NUP, wil de overheid afslanken en een einde maken aan ‘het belonen in politieke benoemingen wegens bewezen diensten die zijn verkregen door corruptie en incompetent bestuur. De belastingverlaging die sommige bedrijven krijgen, wordt ook beëindigd.’ Dat gaat geld opleveren, en dat zou dan in onderwijs en zorg gaan. ‘Tevens wil de partij dat Oeganda meer doet om voedselzekerheid te bewerkstelligen door de landbouwcoöperaties van weleer nieuw leven in te blazen.’(5) Het is een combinatie van anti-corruptiebeleid met liberale en sociaaldemocratische maatregelen. Niet wereldschokkend, niet revolutionair, maar ook niet heel onsympathiek, zeker niet voor wie in verkiezingen en stembussen gelooft.
Maar belangrijker dan het programma is de bereidheid om er daadwerkelijk voor te vechten. Dat wordt komende dagen en weken de vraag in Oeganda. Wine heeft al gezegd dat hij met wettelijke middelen de frauduleuze uitslag wil aanvechten. Hoe gaan die middelen er uit zien? En hoe zal dat dan verder uitpakken? Het zou niet de eerste keer zijn dat wat begon als oppositionele verkiezingscampagne, uitdraait op van onderop aangedreven omwenteling. Beleeft Oeganda binnenkort ook zo’n verkiezingsrevolutie?
Tunesië: tien jaar na lente opnieuw voorjaar?
Oops. Dit verhaal over Oeganda is al bijna een artikel op zichzelf geworden. Snel en kort enkele andere berichten. Tunesië allereerst. Dat is het land waar deze maand tien jaar geleden dictator Ben Ali verdreven werd door een revolutionaire volksopstand. Die kwam voort uit protesten tegen armoede en andere sociale ellende die de maand ervoor waren begonnen. De omwenteling in Tunesië zette een kettingreactie van opstanden in Noord-Afrika en het Midden-Oosten in gang die al snel bekend werd als de Arabische Lente. Na Ben Ali viel op soortgelijke wijze ook Mubarak in Egypte. Elders was burgeroorlog de uitkomst, in Egypte keerde de dictatuur in 2013 keihard terug. In Tunesië zelf consolideerde zich een wankel min of meer democratisch staatsbestel. Maar welke partij er ook regeerde, aan de armoede en de frustraties van jongeren die nog steeds in grote aantallen werkloos waren, veranderde weinig. En daarmee is de cirkel bijna rond.
Afgelopen dagen was het dan ook weer raak. Vrijdag was er al protest in Siliana ‘nadat een op sociale media gepost video een politieagent liet zien die tegen een herder schreeuwde en duwde wiens schapen het plaatselijke overheidskantoor binnen gingen.’ Dat leidde tot brandende barricades. In Sousse schoot politie traangas af om honderden demonstranten te verspreiden die wegen blokkeerden en autobranden in brand staken.’ Ook uit Tunis zelf en diverse andere plaatsen werd protest gemeld.(6)
Een dag later bleek hoe wijd verbreid de protesten – ‘rellen’ aldus het gezag – waren. Die hadden zich nu ‘verspreid tot een dozijn steden’(7) Dat gezag meldde 632 arrestaties. ‘met name van “groepen mensen tussen de leeftijd van 15, 20 en 24 die banden en vuilnisbakken in brand staken om de beweging van veiligheidskrachten te hinderen”.’ Een bericht uit de hoofdstad Tunis vertelt bijvoorbeeld: ‘Betogers, de meesten van hen tieners, blokkeerden wegen en gooiden stenen naar de politie. De politie schoot met waterkanon en vuurde traangas af om ze te verspreiden’. De achtergrond van de woede: ‘Het BNP is afgelopen jaar met 9 procent gekrompen, consumentenprijzen zijn de hoogte in gevlogen, en een derde van de jongeren is werkeloos.’ Terug bij af. Het enige verschil met tien jaar geleden is dat destijds onder Ben Ali de veiligheidstroepen zich niet beperkten tot traangas en waterkanon. Destijds was de repressie dodelijk. Dat is momenteel (nog?) niet het geval. In de gaten houden, die toestanden, want waar dit soort strijd gloort, daar gloort de vrijheid en de solidariteit.
Canada: zinnig protest tegen avondklok
Tenslotte Montréal, in Canada. Daar hield een honderdtal mensen een protest tegen, jawel, de avondklok die daar wegens Corona kennelijk al is doorgevoerd.(8) Belangrijk: dit was nadrukkelijk geen protest tegen ‘de coronamaatregelen’ in het algemeen. In tegendeel. De actie wees er op hoe met repressie vooral ‘daklozen, sekswerkers, druggebruikers, arbeiders zonder verblijfspapieren en anderen’ werden getroffen. ‘De organisatoren van de demo beklemtoonden dat het protest positief stond tegenover COVID-19-verzachtingsmaatregelen, maar dat het de avondklok afwees als autoritair en schadelijk voor een effectief antwoord op de pandemie’. Een bord gaf de strekking: ‘Pro-wetenschap, pro-gezichtsmasker, pro-vaccin, anti-avondklok’. De organisatoren maakten ook duidelijk dat ze niets met anti-vaccin- en conspiracy-lieden te maken wilden hebben.
Hoe anders dan de wanstaltige vertoningen die in Nederland als ‘protest tegen corona-maatregelen’ worden gepresenteerd! Natuurlijk hielden in Montréal de demonstranten fysiek afstand, natuurlijk waren er mondkapjes, waarvoor organisatoren zelf hadden gezorgd. Dit is hoe zinnig en serieus protest tegen een avondklok er uit zou kunnen zien. Natuurlijk was de politie nadrukkelijk en intimiderend aanwezig. Stel je voor immers dat dit soort protesten zich uitbreiden…
Dit gaan we in Nederland ook nodig hebben: protest tegen repressie, gecombineerd met een strijd voor serieuze, solidaire pandemiebestrijding.
Noten:
3 Uganda elections: what you need to know’, BBC, 12 januari 2021
5 Harry van Bommel en Max Koffi, ‘Presidentskandidaat Bobi Wine kan geschiedenis schrijven in Oeganda’
6 ‘Protests erupt in Tunesian cities amid anger over poor economy’, Aljazeera, 17 januari 2021
7 ‘Tunisia: Protests over moribund economy spread to a dozen cities’, Aljazeera, 18 januari 2021
8 ‘Montreal: Demonstration against COVID-curfew’, 17 januari 2021 op basis van twitterthread https://twitter.com/NoBordersMedia/status/1350846887025369090?s=20
Ook verschenen bij: PeterStormt
– Uitgelicht archiefbeeld: Door M.Rais – Eigen werk, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=12789300
