In de oude HBS aan de Raamstraat in Den Haag werden in 1940 drie gesneuvelde oud-leerlingen herdacht met een plaquette. De school is allang verdwenen, maar de plaquette blijkt ook spoorloos. Of is er iemand die weet waar de gedenkplaat gebleven is?
In 1963 verhuisden we naar Den Haag. Op de bovenverdieping woonde mevrouw Lokker, een weduwe die niet alleen haar man maar ook een zoon verloren had: in mei 1940, bij Calais, op een schip dat werd gebombardeerd. Mijn vader schrok. Hij zat op hetzelfde schip, maar had het overleefd.
Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog was mijn vader, Wubbe Horlings, soldaat in het zuiden van Brabant. Zijn Peeldivisie trok zich voor de oprukkende Duitse troepen via Zeeland terug op Duinkerken, waar zich rond 20 mei 1940 zo’n 2000 Nederlandse soldaten hadden verzameld. Van hen zijn er 1450 die avond per boot vertrokken naar een veiliger bestemming. Maar dat schip, de Pavon, werd na een uur door Duitse vliegtuigen gebombardeerd, kreeg een voltreffer en werd aan de grond gezet. Vijftig soldaten waren gesneuveld.
De website Zuidfront Holland heeft over de ramp een uitvoerig gedocumenteerde pagina samengesteld: De tragedie met de Pavon.
Mijn vader vertelde weleens over de ramp, zijn zwerftocht naar Duinkerken en terug. Maar het bleven flarden. Op mijn verzoek heeft hij het opgeschreven. Ik nam er kennis van en daarna verdween het verhaal in een la, waar het pas onlangs weer uit gekomen is.
Nu ben ik bezig met een website (nog volop ‘ under construction’) waarop, naast het verhaal van mijn vader, ook de achtergronden aan de orde komen. Het is een stukje vergeten oorlogsgeschiedenis; niet onbegrijpelijk, want daarna gebeurde er veel meer en dat waren vaak veel ergere dingen. In elk geval is mij duidelijk geworden dat een Franse generaal de levens van 1450 Nederlandse soldaten, doodsbenauwd vanwege de voortdurende Duitse bombardementen, willens en wetens in de waagschaal stelde, omdat ze in Duinkerken maar in de weg liepen, en hij de handen vrij wilde hebben tegen het oprukkende Duitse leger.
Op zoek naar documentatie kwam ik in het Haagse dagblad Het Vaderland van 8 juni 1940 een overlijdensadvertentie tegen van de zoon van mevrouw Lokker. Op 8 november werd Jan Lokker herdacht in ‘zijn’ oude H.B.S., aan de Raamstraat in Den Haag, samen met nog twee oud-leerlingen die bij het begin van de oorlog waren gesneuveld. Het Vaderland was bij die plechtigheid aanwezig.
De koraalmuziek die bij de plechtigheid werd gespeeld was van Johann Sebastian Bach, één van de grootste componisten die het land van de Bezetter had voortgebracht en die kennelijk al salonfähig was bij de herdenking van Duitse oorlogsslachtoffers. Terwijl de organist het koraal ‘Gib dich zufrieden und sei stille’ speelde ‘werden de genoodigden binnengeleid’.
‘Nooit hebben wij bij onze opvoeding ook maar één oogenblik gedacht dat we onze jongens moesten voorbereiden op den strijd van soldaat tegen soldaat. Het heeft ons daarom overrompeld; zooals ons ook dit offer van deze drie jonge levens heeft overrompeld’, sprak ‘den vroegeren directeur van de school’.
Het eerste slachtoffer, Cornelis de Graaf, was al op 10 mei ’s morgens om tien uur gevallen; de tweede, Jan Boots, sneuvelde op Tweede Pinksterdag, bij de verdediging van een brug.
‘Jan Lokker, drager van den eerepenning wegens het redden van een vrouw met gevaar voor eigen leven, viel, ver van het Vaderland, te Calais, waar hy na een moedigen strijd, met tweeduizend van zijn kameraden was heengetrokken’.
Misschien werden er ook wel woorden gewijd aan de barbaarse toedracht, maar die hebben dan de krant niet gehaald. Het Vaderland vervolgt:
‘Na twee minuten stilte speelde het orgel ‘Wenn ich einmal soll scheiden’. Daarna werd de plaquette onthuld, die vervaardigd was door de beeldhouwster mej. Carbaslus.
Boven de plaquette, waarop de namen zijn aangebracht, bevinden zich de portretten van de drie gesneuvelden, te zamen in één lijst zooals zij ook vielen, te zamen in één strijd, voor één doel. Nadat de genoodigden zich hadden opgesteld, defileerden vervolgens de oud-leerlingen en leerlingen langs de ingemetselde plaquette en bewezen daarmede de laatste eer aan hun klassegenooten en vroegere leerlingen, die in dezelfde banken hadden gezeten’.
De gedenkplaat lijkt te zijn verdwenen. De HBS verhuisde in 1962. In 2009 werd het voormalige schoolgebouw verbouwd tot wooncomplex. Het bureau dat daarbij betrokken was heeft geen plaquette aangetroffen.
Het verhaal maakt me wel brandend nieuwsgierig naar de vraag hoe de gedenkplaat er uit zag, waar de plaquette gebleven is en of hij wellicht elders een plaats heeft gekregen. Wie heeft er informatie over? Bij voorbaat dank.
