Laten we hopen dat er rond half januari een nieuw bericht komt van Yad Vashem, het Israëlische documentatiebureau van de holocaust. De stand van Nederlanders die onderscheiden zijn wegens Jodenredding is nu nog 5.982 – dus nog 18 te gaan. Dat zal dus wel lukken.
Ja, het is heel moeilijk ook daar nog neutraal naar te kijken sinds 7 oktober. Ook Yads recente onbesuisde veroordeling van de Maccabi-rellen in Amsterdam deugt niet. Maar er is – ik durf het nauwelijks te melden – enig goed nieuws. Dat heeft te maken met Polen, het land waar de dodelijke kant holocaust werd uitgevoerd door de nazi’s, zoals wij allen weten, tenminste nu. Dat wil zeggen: de 40-plussers.
Het nieuws is dat er een onderzoek is verricht door professor emeritus Richard Tynsdorf naar de reddingen van Joden door priesters en kloosters in Polen. het heet Wartime Rescue of Jews by the Polish Catholic Clergy. Het hele boek staat online. Heel opmerkelijk is hoeveel mensen aan de redding van één Jood meehielpen: vaak wel 30 of 40.
En dit is de uitkomst, waar tot nu toe niets concreet over bekend was: in 500 katholieke kloosters, scholen, tehuizen en ziekenhuizen in Polen kregen Joden hulp. Plus nog eens van zeker 700 priesters op 580 plaatsen.
Klein voetnootje: Polen had toen 35 miljoen inwoners, van wie 3 miljoen Joden en op Jodenhulp in welke vorm ook stelden de nazi’s de doodstraf. Maar Polen is tien maal zo groot als Nederland en de bevolkingsdichtheid is dan ook ruim tien maal lager. Dus op het platteland kon je je soms goed verbergen, net als in de uitgestrekte bossen.
Het onderzoek verscheen al in 2023 maar is nog niet erg doorgedrongen tot Nederland.
Warschau van 1945 lijkt overigens erg op Gaza van nu qua totale ruïne – maar het is hersteld. Ik durf geen seconde verder te speculeren.
Ik heb daar vier jaar gewoond, twee van mijn exen komen er vandaan. Ik heb een fantastische zomercursus Poolse taal en cultuur gevolgd in Krakau en ben een paar keer in Auschwitz geweest. Één keer voor een conferentie van een week, als gast van de Raad van Europa. Kamer met uitzicht op de hoofdingang. Na twee dagen kon ik mijn kamer niet meer uit… Heb nog een keer achter het bureau van Schindler gezeten.
Ik heb er voor een Pools blad gewerkt en cursussen PR gegeven, onder meer aan de uni van Warschau. Nogal basaal van opzet: vraag altijd je doelgroep wat zij willen. Met mijn zakenpartner hebben we er een BV’tje opgericht, een uitgeverijtje van studieagenda’s dertig jaar geleden en dat bestaat nog, al ben ik er allang uit. Ik heb er ook een kantoor van het Derde-Wereldpersbureau Inter Press Service opgericht, maar bij een reorganisatie verdween dat na enkele jaren.
En op vrijdagavonden ging ik graag eten in het enige koosjere restaurant in Warschau – niet duur en gezellig – de enige rabbi in Warschau zat er wel eens. Iets van het Amsterdamse Joodse proefde je daar ook wel.
O ja: het Poolse onderzoek. Ik heb in de loop van de tijd hier en daar info gevonden over hulp van priesters en kloosters aan Joden in Nederland. Dat moet nodig fatsoenlijk onderzocht worden. Ik voorspel nu al: het zal grote indruk maken vanwege de hoeveelheid hulp die geboden werd – net als in Polen, Maar kloosterlingen houden daar geen registers van bij, dat hoort niet.
Vrijwel elk klooster dat ik ken – een stuk of zes – heeft wel eens enige hulp geboden. Maar ook vandaag weer hoorde ik op de radio bij Smaakmakers smalende opmerkingen over het Nederlandse verzet, dat echter enkele prachtige records op zijn naam heeft. Zoals meeste onderduikers van heel Europa – in absolute getallen.
Daarvan is de hoogste score per hoofd bij Yad Vashem qua aantal onderscheidingen niet de minste. ‘Wij’ hebben er nu bijna 6.000 op een bevolking van toen 9 miljoen oftewel één op de 1.500. Polen heeft de meeste, 7.000, maar op een bevolking van toen 35 miljoen, dus één op de 4.500 – driemaal minder per hoofd.
En ja, daar zit Truus Wijsmuller-Meijer, volgens Eric van der Burg de grootste Jodenredster van Nederland (en meteen van Europa) , een groot fan van haar, ook bij.
Morgen dan maar over mijn bezoek aan het kerkasiel in Kampen, dat fantastisch loopt – so far. Nu nog zien dat de familie Babayants die daar zit, voorgoed kan blijven.
We moeten mensen in nood simpelweg blijven helpen. Dat is ’t.
PS: Henk Zanoli, een verzetsman uit Laren, ontving Yad Vashem in 2011. Zijn vrouw en hij verborgen de negenjarige Joodse jongen Elhanan Pinto, wat diens leven redde. In 2014 stuurde Zanoli zijn Yad Vashem-onderscheiding echter terug naar de Israëlische ambassade uit protest tegen een Israëlisch bombardement in de Gazastrook, waarbij zes leden van zijn familie omkwamen.
- Uitgelichte afbeelding: By צילום:ד”ר אבישי טייכר, CC BY 2.5, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=14948939
