De afgelopen paar maanden maken de viruswaanzinnigen een opmars. Hun demonstraties volgen elkaar in rap tempo op en hun beweringen worden met de dag absurder. Desondanks lijken de extreemrechtse desinformatiecampagnes effect te hebben.
Tot nog toe trekken deze protesten hooguit enkele duizenden deelnemers – veel kleiner dan bijvoorbeeld de BLM protesten. Toch is het zorgwekkend dat er nu zoveel demonstraties van deze signatuur plaatsvinden.
In de eerste plaats vanwege de gezondheidscrisis zelf. Het dragen van mondkapjes is door de regering lang afgehouden en is pas beperkt ingevoerd toen OV-personeel dat eiste. Het dragen van een mondkapje tijdens een pandemie is een kwestie van basale solidariteit. De viruswaanzinnigen proberen in het bijzonder deze elementaire solidariteit aan te pakken door mensen die op deze manier rekening houden met hun omgeving af te schilderen als angstige schapen.
Ordinair nazituig
Daarbij verspreidt Viruswaanzin (dat zich thans ‘Viruswaarheid’ noemt) extreemrechtse en vaak neonazistische ideeën. Een blik op hun diverse Twitteraccounts maakt dit duidelijk: de groep deelt met grote regelmaat artikelen van neonazisites als Common Sense TV dat van mening is dat de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog de ‘verkeerde vijand’ hadden verslagen. Ook deelde het een artikel van het neonazistische Frontnieuws, waarin werd beweerd dat Joodse investeerder George Soros Europese rechters zou omkopen.
Viruswaanzin beweert dat alle politieke partijen in Nederland, met uitzondering van de extreemrechtse, samenspannen in een complot. De linkse partijen zijn ‘controlled opposition’, dat wil zeggen dat ze zouden worden betaald om een nep-oppositie te vormen. Inmiddels gaat Willem Engel zover dat hij claimt dat het coronavirus een hoax is en onderdeel van een ‘cultuuroorlog’ om een Europese communistische dictatuur naar Chinees voorbeeld te vestigen. Daartoe zou alle nationale cultuur moeten worden ‘uitgewist’. Op deze manier probeert Engel zijn beweging in te bedden in de neofascistische complottheorieën die we van Forum voor Democratie kennen.
Engel gaat op punten echter verder dan de extreemrechtse parlementaire partijen durven gaan. Zo vindt hij dat de ‘onvrijheid in de Tweede Wereldoorlog’ nog niks was in vergelijking met de mondkapjesplicht in het centrum van Rotterdam. Dat soort absurde beweringen dienen niet alleen om het dragen van een mondkapje te criminaliseren, maar toch vooral om de Holocaust te bagatelliseren.
QAnon
Ondertussen maakt in dezelfde kringen ook de bijzonder giftige QAnon-complottheorie een opmars. Sinds enkele jaren komen er vanuit de extremistische kant van de Trump-aanhang ‘onthullingen’ naar buiten die worden ondertekend met ‘Q’, wat naar een geheim groepje binnen de Amerikaanse veiligheidsdiensten zou verwijzen en die samen met Trump tegen een geheime elite zou strijden. Het is een nogal opzichtige poging om Trumps falende beleid recht te praten, zo ook zijn desastreuze coronabeleid.
QAnon-onderzoeker Travis View noemt de theorie een ‘grote tent theorie’: het is een meta-verhaal waar vrijwel elke andere complottheorie ingevlochten kan worden. Tegelijkertijd zijn de ‘onthullingen’ van Q extreem vaag, waardoor aanhangers van de theorie ‘onderzoek’ moeten doen om ze te ontcijferen. De theorie die zo ontstaat is extreem ingewikkeld en volstrekt inconsistent. Daarom kunnen aanhangers naar hartenlust elementen toevoegen, weglaten of achteraf aanpassen.
De kern van QAnon-theorie is dat de wereld in het geheim wordt geleid door ‘de Cabal’, een kleine groep satanische pedofiele joodse demonen. Deze ‘Cabal’ zou aan de lopende band kinderen ontvoeren om hen te verkrachten. Op die manier zou adrenochroom worden gewonnen, wat zou werken als een verjongingsserum en als drug. Donald Trump is echter opgestaan om het kwaad te bestrijden en daarom is elke willekeurige stommiteit van de Amerikaanse president eigenlijk een opzetje van de ‘Cabal’. Zoals gebruikelijk met dit soort theorieën voert de theorie terug op klassiek antisemitisch complotdenken. In dit geval het ‘bloedsprookje’: de mythe dat joden regelmatig kinderen zouden ontvoeren om hen op rituele wijze om het leven te brengen.
Polderwappies
In Nederland wordt deze theorie met name gepusht door de meer extreme delen van de extreemrechtse media, zoals het neofascistische Blauwe Tijger en de extreemrechtse Youtube-charlatan Sven Hulleman. Het grootste deel van extreemrechts, zelfs De Dagelijkse Standaard en Robert Jensen, die zich gewoonlijk niet generen voor bizarre onzin, houdt voorlopig afstand tot de theorie. Lange Frans en enkele andere semi-bekende Nederlanders verspreiden deze theorie echter wel en ook Viruswaanzin retweet met grote regelmaat QAnon-accounts. Bij de Viruswaanzindemonstratie van 16 augustus werd de QAnon-leus ‘WWG1WGA’ (‘where we go one we go all’) zelfs opgenomen in de oproeptekst voor de actie.
Ondanks het absurde karakter blijkt QAnon een effectieve gateway naar ander extreemrechts gedachtegoed. Juist omdat de theorie zo plooibaar is kan het nieuwe groepen de extreemrechtse beweging in trekken, zoals spirituelen, mensen die vatbaar zijn voor complottheorieën, hippies en andere kleinburgerlijke randfiguren. Dat is een deel van de verklaring voor het feit dat de Viruswaanzindemonstraties zo’n vreemde mengeling zijn tussen zweverige types, neonazi’s en voetbalhooligans. Maar vreemde mengelmoes of niet – het is wel op deze manier dat de extreemrechtse straatprotesten een breder en massaler karakter beginnen te krijgen.
‘Blank lives Matter’
Bij de grotere extreemrechtse en neofascistische partijen is dat niet onopgemerkt gebleven. PVV en FvD proberen de viruswaanzinnigen te steunen, zonder zelf te veel geassocieerd te worden met al te absurde complottheorieën. Thierry Baudet gaf in juni al aan dat hij de beweging ‘achter de schermen’ steunt.
Ondertussen probeert de bredere extreemrechtse beweging munt te slaan uit het succes van de viruswaanzinnigen door ook op andere issues te gaan mobiliseren. Daartoe werd de moord op Bas van Wijk op de meest schaamteloze wijze aangegrepen. Twee dagen na die moord schreef De Telegraaf dat de dader een getinte huid zou hebben, waarna de hele extreemrechtse beweging – van GeenStijl en TPO, PVV en FvD en ook Viruswaanzin – in actie kwam om het voorval te hypen en te framen als een uiting van ‘haat tegen blanken’. Voor de dag voorbij was, stond er een ‘white lives matter’-demonstratie gepland in Amsterdam.
Die actie viel gelukkig compleet in het water. De nabestaanden van Bas van Wijk spraken zich uit tegen de pogingen om diens dood te misbruiken voor politiek gewin. Uiteindelijk kwamen er hooguit enkele honderden mensen op de demonstratie af, waaronder Rob Roos van FvD, enkele neonazi’s van Voorpost en Baas B, die kennelijk net zo in de war is als zijn langere vriend.
Strategie
De werkwijze van extreemrechts volgde exact het script van de rellen in Chemnitz in 2018, waar Duitse rechtsextremistische media een moord aangrepen voor demonstraties die uitliepen op pogroms in de stad. Migranten en journalisten werden op straat aangevallen en een Joods restaurant werd in brand gestoken.
Een dag na de mislukte actie, publiceerde FvD een racistisch spotje waarin het Black Lives Matter, de moord op Bas van Wijk en de rellen in de Schilderswijk als onderdeel van een oorlog tegen de ‘blanke’ bevolking werden geframed en wordt gezinspeeld op etnische zuivering als oplossing. Het lijdt geen twijfel dat extreemrechts in de toekomst opnieuw zal proberen om racistische straatprotesten te organiseren.
Lange Frans eindigt zijn laatste videoclip met de voorspelling dat het ‘deze zomer… prachtig [gaat] worden.’ Extreemrechts heeft de wind in de rug en voelt zich sterk. Volgens Trouw zijn we nu zelfs al zover dat bijna een tiende van de Nederlandse bevolking vatbaar is voor complottheorieën over corona. Zeker is dat extreemrechts deze zomer een flinke stap heeft gezet in het betrekken van grotere groepen mensen in hun beweging en in het verder verspreiden van de meest walgelijke complottheorieën.
Dat extreemrechts er steeds in slaagt het initiatief naar zich toe te trekken is echter geen automatisme. Corona bewees opnieuw hoe de kapitalistische ontwrichting van de natuur tot rampen leidt en hoe de neoliberale afbraak van het zorgsysteem daar de slechtst mogelijke voorbereiding voor is. De regering liet corona uit de hand lopen omdat het de belangen van het bedrijfsleven voorrang gaf en blinkt sindsdien uit in tegenstrijdig, inconsequent en halfzacht beleid. Maar de linkse partijen hielden zich aanvankelijk stil. Tienduizenden mensen gingen in juni de straat tegen racisme, maar omdat geen gevolg aan de acties werd gegeven en ze bovendien zeer gedepolitiseerd waren bleef de maatschappelijk impact ervan gering. Zolang links het speelveld zo open laat liggen, zal extreemrechts weg blijven komen met hun leugens, complottheorieën, intimidatie en erger.
– door Jeroen van der Starre, overgenomen van Socialisme.nu
