Het is dus zo ver: verkiezingsdag in de Verenigde Staten. Het zou echter net zo goed verkiezingsweek kunnen worden, of verkiezingsmaand, in dit bizarre verkiezingsjaar 2020. Ik zie vier scenario’s. Drie onaangename, en eentje waarin tenminste de weg naar radicale sociale verandering nadrukkelijk en tastbaar open blijft.
Scenario 1: Biden wint en Trump vertrekt
Het eerste scenario is: Democratisch kandidaat Joe Biden wint. Dat is wat veel peilingen zeggen. Het is ook wat voor de hand ligt, als je bijvoorbeeld kijkt naar wat president Trump vooral het laatste jaar heeft gedaan (agressief Twitteren) en vooral heeft nagelaten (de pandemie bestrijden). Trump kan nog steeds rekenen op zijn vaste aanhang die maar niet echt wil slinken. Maar het aantal mensen dat in peilingen aangeeft op Biden te gaan stemmen is groter. Ook in staten waar het spannend is – waar geen van beide partijen gegarandeerd wint – , staten waar Trump vier jaar geleden voor een vervelende verrassing zorgde, ligt Biden nu voor of maakt hij minstens een kans. Als al die peilingen kloppen, dan wint Biden en zijn we in januari van Trump af… als de verkiezingen tenminste ‘gewoon’ verkiezingen zijn, met een ‘gewone’ telling, gevolgd door een ‘gewone’ machtsoverdracht.
De opluchting ter linker zijde zal dan groot zijn. Heel begrijpelijk, maar bepaald niet zonder meer terecht. Begrijpelijk: Trump is vier jaar lang bezig geweest met het slopen van milieubeschermende maatregelen, van antidiscriminatiebeleid, van de rechten van transgender mensen en natuurlijk heel opvallend met het georganiseerd jagen op vluchtelingen en arbeidsmigranten. Het in kooien stoppen van migrantenkinderen die door Trumps agenten van hun ouders zijn gescheiden als onderdeel van deportatieprocedures, is symbolisch geworden voor het wrede presidentschap van Trump en zijn Republikeinen. Ieder weldenkend mens ziet die staatsterrorist liever vandaag dan morgen vertrekken.
Maar zijn vervanging door Biden zal nauwelijks een draai naar links beduiden. De belangrijkste kritiek vanuit het Democratische establishment op Trump was niet Trumps naargeestig rechtse beleid. De belangrijkste Democratische kritiek betrof de buitenlandse politiek van Trump: relatief vriendelijk jegens Poetins Rusland. Onverantwoordelijk dreigen richting Noord-Korea om vervolgens liefdesbrieven met de dictator uit te wisselen. Hinten op de terugtrekking van Amerikaanse troepen uit Syrië en Afghanistan. Ja, Trump ging – deels trouwens onder zware druk vanuit het Pentagon – door met de Amerikaanse oorlogen in Afghanistan, Syrië en Irak. Het militaire apparaat kreeg zelfs extra ruimte bij het vaststellen van doelwitten, zodat wat onder Obama en deels zelfs Bush II al bezig was, heviger en bloediger werd. De ‘bevrijding’ van Raqqa en Mosul uit handen van IS/Daesh werd een bloedbad, geforceerd door Amerikaans technologisch geweld, en dat komt voor rekening van Trump. Maar het zijn bloedbaden in een luchtoorlog tussen de VS en het Kalifaat, die onder Obama was begonnen, een oorlog waarin feitelijk de bevolking die de pech had om in Kalifaatsgebied te wonen, doelwit was. Erg veel onderscheid tussen Democratisch en Republikeins imperialisme is daar niet te bespeuren. Erg veel onderscheid tussen Amerikaans imperialisme en het mini-imperialisme van IS/Daesh trouwens evenmin, al verschilden de wapens.
Maar, en daar zit dus een groot verschil: De Democratische partij wil zozeer niet minder oorlog, maar andere oorlog, op andere plaatsen, vooral anders geregisseerd ook. De Democraten willen terug naar de imperiale politiek zoals die na 1945 vorm heeft gekregen: via brede bondgenootschappen een zo groot mogelijk deel van de wereld open houden voor multinationale ondernemingen, waarvan opvallend vaak de hoofdkwartieren in de VS waren gevestigd. Bij die politiek hoorde het systematisch behandelen van Rusland als vijand, pogingen de invloed van die staat terug te dringen via omkoping, ondermijning van pro-Russische regeringen en desnoods oorlogen. Tot 1991 werd dit alles gelegitimeerd met anticommunisme. Daarna werd een openlijker nationalisme geëtaleerd, met anti-Russische strekking. Het hele project werd afgedekt met pretenties dat het allemaal draaide om mensenrechten.
De presidentschappen van Truman tot en met Obama hielden er varianten van deze imperiale politiek op na. En Trump brak er mee, minstens verbaal. Dat – en niet zijn grove, naar fascisme neigende binnenlandse politiek – behandelde de Democratische partijtop als een onvergeeflijke zonde. Daarom, en niet om linkse redenen, zwaaiden ze met de impeachment: omdat Trump op corrupte wijze druk uitoefende op de president van Oekraïne, en als onderdeel daarvan zelfs dreigde met het opzeggen van militaire steun aan dat land – een land dat onder Obama juist was los gewrikt uit de Russische invloedssfeer. Bidens overwinning zal een zucht van verlichting doen weerklinken in het Pentagon en in hele grote delen van het Amerikaanse establishment: we krijgen onze vertrouwde, ‘internationalistische’ buitenlandse politiek weer terug! Dat nogal wat functionarissen uit het presidentschap van Bush II (2001-2009) zich aan de kant van Biden hebben geschaard, is symptomatisch. Alle binnenlands-politieke gemopper op Trumps repressieve en racistische houding is voor de Democraten slechts een middel. Doel is: de macht teruggeven aan iemand bij wie het Amerikaanse Empire weer in vertrouwde handen is.
Laten we er ook even aan herinneren dat de VS onder Trump wel de bestaande oorlogen heeft voortgezet, maar geen nieuwe oorlogen is begonnen. Zelfs niet tegen Iran, dat onder Trump wel doelwit was van onophoudelijke propaganda, sancties en beperkte militaire agressie, net zoals ook onder eerdere presidenten. Maar voor een serieuze nieuwe oorlog deinsde Trump terug. Zijn voorganger Obama lanceerde in zijn eerste ambtstermijn een oorlog tegen Libië – waarbij hij misbruik maakte van een op zichzelf legitieme opstand tegen Khadhafi’s dictatuur. In zijn tweede ambtstermijn gaf hij de War on Terror een facelift door opnieuw troepen te sturen naar Irak, om oorlog te voeren tegen IS/Daesh. En hij voerde de drone-oorlogen in Pakistan, Jemen, Somalië en Afghanistan op. Dat is het Democratische buitenlandbeleid waar Biden naar terug zal keren als hij wint: arrogant, agressief, maar keurig verhuld achter mensenrechtentaal, en bij voorkeur allemaal in bondgenootschappelijk verband. Nee, de wisseling van de wacht van Trump naar Biden is in buitenlands beleid nauwelijks als vooruitgang te bestempelen, als je het bekijkt vanuit degenen die jaar in jaar uit onder Amerikaans militair vuur liggen.
Binnenslands ligt het iets anders. Waar Trump regeert door confrontatie, zal Biden meer voor coöptatie kiezen. Sommige van de botste maatregelen van Trump zullen wel teruggedraaid worden, voorzover dat via presidentieel besluit kan. Maar ook Biden vond het tijdens de Black Lives Matter-protesten erg nodig om afstand te nemen van ‘rellen’ en ‘plunderingen’. Ook Biden moet niets hebben van de leus ‘defund the police’. Ook Biden – en al die Democratische burgemeesters in steden waar Black Lives Matter de straat op ging! – ziet politiegeweld als legitiem, en verzet zich daartegen niet. Biden was vice-president in 2014, toen een politiemoord op een zwarte man in Ferguson ook al tot een Black Lives Matter-opstand leidde. Zo heel erg veel vriendelijker dan nu trad de politie en de Nationale Garde toen ook al niet op. Te vrezen valt dat een presidentschap van Biden vooral een verschil in toon zal betekenen op dit gebied: iets meer begrip voor protesten, iets meer erkenning dat zwarte mensen inderdaad racisme ervaren en daar verandering in willen… maar nauwelijks minder staatsgeweld tegen diezelfde mensen als hun protest zich niet beperkt tot een keurige stadswandeling op het trottoir.
Een overwinning van Biden is een nederlaag voor confrontatiegericht, naar fascisme neigend rechts. Zo’n overwinning betekent echter hervatting van business-as-usual zoals we dat onder Obama zagen. Het betekent geen links beleid. Hooguit betekent het dat sociale bewegingen, verzetsnetwerken tegen racisme, oorlog en armoede, ietsje meer ruimte overhouden om zich te manifesteren dan ze onder Trump zouden hebben. Er is verschil tussen een neoliberale repressieve staat waarover Biden presideert, en een openlijk rechts-autoritair regime waarover Trump de scepter zwaait. Het is zaak voor radicale activisten om van dat verschil gebruik te maken, mocht Biden inderdaad winnen. Maar dat is iets anders dan Biden toejuichen. Misschien is Biden tegenover Trump inderdaad het iets kleinere kwaad. Steun verlenen aan een kleiner kwaad tegenover het grotere maakt dat kwaad echter niet kleiner, maar juist groter. Gebruik maken van ruimte voor actie voeren die een kleiner kwaad je geeft en een groter kwaad niet: verder kan een eventuele voorkeur voor Biden maar beter niet gaan.
Scenario 2: Trump wint en blijft
Tweede scenario is een tamelijk onverwachte ‘gewone’ verkiezingsoverwinning voor Trump. Hij hoeft daartoe niet eens meer stemmen te winnen dan Biden, zolang hij maar meerderheden weet te verwerven in precies genoeg staten om hem aan 270 mensen te helpen in het Electoral College dat uiteindelijk de president aanwijst. Peilingen wijzen er op dat dit niet gaat lukken. Maar dat deden peilingen in 2016 ook al. Er zijn wederom hele nare verrassingen denkbaar, en sommige opiniepeilers wijzen daar ook op. Een belangwekkend verschijnsel waar zij op wijzen is de zogeheten ‘verlegen Trump-stemmer’. Niet degene die van de daken schreeuwt hoe geweldig The Donald is, niet de mensen met de MAGA-petjes. Wel de mensen die hun voorkeur voor Trump verzwijgen uit angst voor negatieve reacties. De stilzwijgende steun die Trump heeft, en die niet of nauwelijks geregistreerd wordt door mensen die opbellen en vragen naar politieke voorkeur, zou volgens onderzoekers Robert Cahaly en Arie Kapteyn wel eens aan een voor velen onverwachte overwinning van Trump kunnen bijdragen.(1)
Er zijn meer redenen waarom een Trump-verrassingsvictorie niet uit te sluiten is. Trump-aanhangers blijken veelal veel enthousiaster over hun kandidaat te zijn dan Biden-supporters enthousiast zijn voor Biden. De Democraten moeten het vooral hebben van anti-Trump sentimenten. Republikeinen bespelen omgekeerd de anti-Democratische, als antilinks vormgegeven sentimenten waarin Biden verschijnt als onderdeel van de ‘Radical Left’. Maar daar bovenop komt een echt, en nogal griezelig, enthousiasme voor de Grote Leider Trump. Tekenend: ‘De Republikeinen zijn super-enthousiast. In de staten die er toe doen, hebben zich meer Republikeinen aangemeld als nieuwe kiezer dan Democraten’, aldus Erik Mouthaan op RTL Nieuws.(2) De kans dat Trump-aanhangers relatief makkelijker naar de stembus te lokken zijn dan potentiële Biden-kiezers is reëel. Dat kan betekenen dat een Biden-voorsprong in peilingen bij de verkiezingen zelf blijkt te zijn verdwenen. Het is weliswaar niet waarschijnlijk dat Trump standhoudt en een tweede termijn wint op min of meer reguliere basis (dus voornamelijk via de stembus, en zonder grootschalige manipulaties en een agressieve machtsgreep). Maar uitgesloten is het helaas niet.
Dat zoiets slecht nieuws is, hoef ik hier nauwelijks uit te leggen. In de eerste plaats wijst zoiets erop dat de steun voor het openlijk rechtse, autoritaire, racistische en patriarchale gedachtegoed dat Trump zo ‘goed’ verwoordt, nog iets omvangrijker is dan we al vreesden. In de tweede plaats zal Trump zijn overwinning gebruiken om extra voortvarend en arrogant op de ingeslagen weg door te gaan. Nog meer ruimte voor bedrijven om het milieu te slopen, nog minder beperkingen voor het ‘vrije bedrijfsleven’. Nog hardvochtiger beleid tegen immigranten en vluchtelingen. Nog meer stemmingmakerij tegen ‘links’, ‘anarchist jurisdictions’, ‘Antifa’, de ‘Radical Left’, gecombineerd met zware en centraal gecoördineerde repressie. Extra aanmoediging voor politiekorpsen om onbeheerst Black Lives Matter-demonstranten af te tuigen, met pepperspray en rubberkogels te bestoken, te arresteren en erger. Verdere militarisering van de repressie, met de inzet van zwaarbewapende agenten onder federale verantwoordelijkheid en daarmee onttrokken aan de zeggenschap van burgemeesters en deelstaatsgouverneurs.
Een verkiezingsoverwinning van Trump zal dan ook door heel veel linkse en radicale mensen wereldwijd ervaren worden als buitengewoon deprimerende klap in het gezicht, wellicht nog erger dan in 2016. Toch is het zaak ons niet te lang te verliezen in drankgelagen en collectieve huilpartijen. Ook na Trumps eerste overwinning volgde niet alleen een linkse depressie, maar wel degelijk ook een uitbarsting van verzet. Dat zal ongetwijfeld nu ook gebeuren, en des te eerder naarmate we onze kater binnen de perken weten te houden, de rug weten te rechten, elkaar weten te vinden om te doen wat gedaan dient te worden.
Confrontatie buiten de stembus
De twee besproken scenario’s – Biden wint versus Trump wint – gaan uit van een veronderstelling die steeds minder gegrond blijkt, de afgelopen maanden. De scenario’s gaan ervan uit dat we reguliere verkiezingen te zien krijgen, gevolgd door een behoorlijke telling van de stemmen, waaruit een winnaar blijkt, wiens overwinning door de verliezer vervolgens wordt erkend. De scenario’s gaan ervan uit dat het verkiezings- en opvolgingssysteem in de VS nog min of meer functioneert zoals het is bedoeld. De scenario’s houden geen rekening met grootschalige overtredingen van de electorale spelregels. Precies zulke overtredingen zijn echter wel te verwachten, en zelfs al gaande. Daarom zijn er een tweetal andere scenario’s, waarin de machtsstrijd niet beslist wordt met stembus en telling, maar mogelijk langdurig in rechtbanken en op straat.
Gemeenschappelijk aan beide scenario’s is het feit dat Trump geen verkiezingsnederlaag gaat accepteren, en een heel scala aan procedures op touw heeft gezet om hoe dan ook aan de macht te blijven. Daartoe hanteert het Trump-team een handvol argumenten en technieken. Heel belangrijk zijn de stemmen die per post worden uitgebracht. Dat kan, dat is geheel en al legaal, er zijn keurige procedures voor. Maar Trump maakt het stemmen per post al maanden lang verdacht alsof het een soort van fraude is. De reden is duidelijk. Het zijn veelal potentiële Democratische kiezers die per post (willen) stemmen. Dat geldt extra in dit corona-verkiezingsjaar. Veel Republikeinen nemen het virus nauwelijks serieus, en gaan op verkiezingsdag opgewekt zelf stemmen. Veel Democraten nemen het virus wel serieus, blijven liever thuis en regelen het dus via de post.
Als het Trump lukt om stemmen per post te saboteren, dan kost dat vooral Democraten stemmen, misschien genoeg stemmen om Biden de victorie te onthouden. Dus heeft Trump het landelijke postbedrijf deels uitgekleed. Dus eist Trump dat alle stemmen binnen 24 uur geteld worden, iets dat met per post uitgebrachte stemmen extra moeilijk is. Dus dreigt Trump legioenen van advocaten in te zetten om de telling na verkiezingsdag stilgelegd te krijgen en stemmen per post op allerlei manieren ongeldig te verklaren. Het is heel goed denkbaar dat Trump aan het eind van de verkiezingsnacht enigszins voor ligt op Biden in de tot dan toe getelde stemmen. Maar dat zijn dan vooral ook stemmen van mensen die vandaag, of al eerder, real live zijn gaan stemmen. Dat Republikeinen daarin overmatig vertegenwoordigd zijn, is aannemelijk: zij durven het virus van dat ‘griepje’ vaak wel te trotseren.
Trump zou dat moment kunnen kiezen om zich tot overwinnaar uit te roepen. Democraten, die geheel logisch zullen eisen dat ook later nog binnenkomende stemmen netjes worden geteld, worden door Trump-aanhangers dan makkelijk als slechte verliezers weggezet. Trump doet dan alsof hij zijn tweede termijn binnen heeft, Biden weigert echter toe te geven, en zijn aanhangers waarschijnlijk nog minder. Demonstraties tegen de verkiezingsdiefstal waar Trump dan overduidelijk mee bezig is, beantwoord met mobilisaties van gewapende rechtse milities tegen die demonstraties. Intussen slepen tellingen en hertellingen zich voort, terwijl rechtszaak op rechtszaak volgt. Eindpunt van juridische procedures: het Hooggerechtshof, waar Trump juist de afgelopen weken de benoeming van wederom een aartsreactionair heeft door weten te duwen. Zo kan Trump het presidentschap toegespeeld krijgen, op soortgelijke manier als George W. Bush dat in 2000 gedaan wist te krijgen.
Het kan er zelfs op uitdraaien dat Republikeinse staatsbesturen zeggen: op verkiezingsdag won Trump, wat er na verkiezingsdag nog binnen kwam aan stemmen, is onbetrouwbaar, wij wijzen zelf Republikeinse ‘kiesmannen’ aan voor het Electoral College en helpen Trump aldus aan zijn tweede termijn. Barton Gellman heeft in The Atlantic uitgelegd hoe Trump op deze manier aan de macht denkt te blijven.(3) Trump zelf hint er keer op keer op dat hij een overwinning van Biden, behaald via poststemmen die pas later worden geteld, niet gaat accepteren. Sterker: hij wil als hij in verkiezingsnacht voor ligt in de stemmentellingen, zijn overwinning maar vast uitroepen.(4)
Welnu, en dan zijn er twee scenario’s denkbaar: Trump slaagt met al deze trucs in zijn opzet en blijft aan de macht. Of Trump wordt effectief tegengehouden, waarna Biden de hoofdbewoner van het Witte Huis kan worden. In het eerste geval zien we een machtsgreep die je misschien strikt genomen geen staatsgreep kunt noemen, maar in haar effecten er toch dicht bij in de buurt komt. Trump heeft dan zijn positie te danken aan intimidatie en bevriende rechtbanken, meer dan aan kiezers en electorale procedures. Zijn presidentschap zal daarmee nog veel nadrukkelijker het karakter krijgen van een rechts-autoritair bewind.
Maar om het zo ver te schoppen, zal Trumps kliek niet alleen rechtszaken moeten winnen en tellingen saboteren. Hij zal ook een ongekend fel en omvangrijk verzet van de bevolking moeten trotseren en verslaan. In honderden steden staan al netwerken klaar om de straat op te gaan om te protesteren als Trump de verkiezingsuitslag naast zich neer dreigt te leggen als die gunstig blijkt voor Biden. Misschien dat de Democratische top het netjes wil spelen, en de handdoek na enige tijd in de ring gooit als Trump voet bij stuk houdt en genoeg juridische steun weet te vinden. Daarmee zouden ze in de voetsporen treden van beroepsverliezer Al Gore, die in 2000 hetzelfde deed. De kans dat vooral wat linksere Democratische kiezers zich zo naar huis laten sturen, is echter klein. Mensen voelen aan dat een Trump die dwars tegen verkiezingsuitslagen in aan de macht blijft, geen gewoon Republikeins bestuur meer leidt, maar iets wat dicht in de buurt komt van regelrecht fascisme, dat gaan mensen niet accepteren.
De woede zal niet alleen de straten doen volstromen. Ook bedrijven en instellingen komen stil te liggen als vakbonden hun dreigementen waar gaan maken. Nu al hebben diverse vakbonden aangekondigd om een algemene staking te lanceren als Trump probeert de verkiezingsuitslag naast zich neer te gaan leggen. Vakbondskoepels in Rochester, NY en Seattle hadden op 30 oktober al duidelijk gemaakt dat ze een algemene staking overwegen.(5). Enkele dagen later waren daar nog zeven plaatselijke vakbonden bijgekomen, waaronder een tweetal onderwijsbonden en een bond van gezondheidspersoneel.(6). Nu is dreigen met een staking nog niet hetzelfde als het daadwerkelijk lanceren ervan. Dat het protest tegen een verkiezingsdiefstal van Trump enorme vormen gaat aannemen, lijdt echter nauwelijks twijfel.
Maar de andere kant zit niet stil. De laatste dagen verschijnt er een dreigend hek rond een ruime zone om het Witte Huis.(7) Al in de aanloop naar de verkiezingen manifesteerde de rechtse aanhang van Trump zich met aanzienlijke agressie. Zo waren er afgelopen vrijdag Trumpianen in trucks die een bus van Bidens campagne in Texas zo ernstig hinderden dat Democraten enkele bijeenkomsten om veiligheidsredenen schrapten. Trump juicht de gang van zaken vrij openlijk toe en twitterde na het bus-incident ‘I LOVE TEXAS!’.(8) Het is maar een van de incidenten die veroorzaakt worden door Trump-aanhangers die zich allang niet meer gedragen als kiezers, maar die een vorm van uiterst rechts activisme laten zien waarvoor het woord ‘fascisme’ helemaal niet misplaatst is. Op allerlei plaatsen hebben zich gemotoriseerde konvooien Trump-aanhangers agressief doen gelden. Deels werden hun acties aangestuurd door netwerken vol aanhangers van de uiterst rechtse QAnon-samenzweringstheorie (9) Deze acties zien er uit als een voorschot op wat zou kunnen komen, als die aanhangers hun zin niet meteen krijgen. Het is heel aannemelijk dat protesten tegen Trumps verkiezingsmachtsgreep niet alleen aangevallen gaan worden door politie en nationale Garde, maar ook door agressieve Trump-fans en door extreem-rechtse gewapende milities.
Tussen rechtse machtsgreep en …. ?
De confrontaties – van procedureel gedoe en rechtszaken tot en met straatprotest, stakingen en rechts geweld – kunnen twee uitkomsten hebben. Scenario drie: Trump en zijn aanhang winnen, waarschijnlijk na aanzienlijk bloedvergieten door zowel politie en andere veiligheidstroepen als door militiemensen en losgeslagen Trumpianen. Dat is een horror-scenario, want dat betekent dat Trump in het zadel is gebleven met behulp van omvangrijk paramilitair geweld, en goeddeels buiten de gevestigde instellingen om. Dan hebben we een rechtse dictatuur, of minstens een regering die met grote stappen die richting uit is gebanjerd en daarmee door zal gaan als ze de protesten verder zal hebben neergeslagen.
Alleen al dit zou voor anarchisten, voor linkse en radicale mensen een reden moeten zijn om zo’n uitkomst uit alle macht tegen te werken. Het is te hopen dat anarchisten niet uit – op zichzelf rechtmatige – weerzin tegen Biden op hun krent blijven zitten als straatprotest en stakingen op gang komen om Trumps Mars naar de Oppermacht te stuiten. Gelukkig gonst het juist in autonome en anarchistische kringen van oproepen en initiatieven om op alle mogelijke manieren in actie te komen om wat wel degelijk een staatsgreep van Trump genoemd kan worden, te helpen mislukken.(10)
Ja, en daarmee zijn we aan scenario vier: Biden wordt president, maar pas na omvangrijke confrontaties, omvangrijk straatprotest en stakingsactie tegen Trump. Dit is natuurlijk het beste scenario van allemaal, want daarmee zijn twee goede zaken bereikt. Allereerst is daarmee de rechtstreekse rechts-autoritaire dreiging, van een fascistisch of aan fascisme verwant Trump-bewind, afgeslagen, door middel van verzet en strijd, van staking en directe actie.
Maar tegelijk is daarmee voor Biden ook een bijzondere situatie geschapen. Die is dan president geworden omdat honderdduizenden mensen zijn tegenstander op straat hebben verslagen. Hij zal er dan rekening mee moeten houden dat die honderdduizenden mensen lang niet allemaal Biden-fans zijn, dat zich onder die honderdduizenden tal van linkse, radicale en anarchistische actievoerders bevinden. Daarmee is dan een situatie ontstaan waarin een wankel Biden-presidentschap vanaf dag een onder stevige druk van onderop staat, en helemaal niet veel speelruimte heeft om de neoliberale en imperialistische koers door te zetten die hij en zijn trouwe aanhangers en bondgenoten op het oog hebben. Het is dan wel zaak dat degenen die deze druk van onderop uitoefenen, daarmee door blijven gaan – voor hun eigen radicale agenda, en niet voor die van Biden.
Noten:
4 Jonathan Swan, ‘Scoop: Trump plans to declare premature victory’, Axios, 1 november 2020
– Ook verschenen bij: PeterStormt
