Het overlijden van een belangrijk historicus was niet voldoende belangrijk om nieuws op te leveren dat onze burelen bereikte. Wij weten dus nu pas dat Johan Frieswijk, geschiedschrijver van de historie van vooral de Friese arbeidersbeweging, 6 maart jongstleden is overleden.
Uit de uitvaartrede van Homme Wedman het volgende:
Een rijke, prachtige dissertatie over veen- en landarbeiders, een mooi overzichtswerk van de Oude Beweging in Friesland en talloze artikelen. Typisch voor je werk, vind ik, is de aandacht voor gewone mensen in sociale bewegingen, voor lokale leiders, voor de sociale omstandigheden van de aanhang. Natuurlijk heb je ook organisaties beschreven, maar jou biografische geschiedschrijving staat recht overeind als mensengeschiedenis. In zekere zin is dat ook je eigen geschiedenis, die van het rode nest waar je uit kwam, al zijn er ook zwaar gereformeerde voorouders.
In je werk bij de Fryske Akademy heb je ook veel betekend voor de geschiedenis van Friesland in het algemeen, maar je zult toch vooral voortleven als de man die de arbeidersgeschiedenis van It Heitelân bewaard heeft. Van mannen én van vrouwen, zeg ik nadrukkelijk. Dat heb je eveneens gedaan door mee te werken aan tentoonstellingen en documentaires. Behalve academisch historicus was je ook publiekshistoricus.
Als je de geschiedenis van de arbeidersbeweging in Friesland kent, dan kun je natuurlijk niet om Ferdinand Domela Nieuwenhuis heen, een ‘Erflater van de vaderlandse beschaving’, zoals Jan en Annie Romein hem schetsten.
Zeker: in jouw werk heb je de mythe van Domela als grondlegger van het socialisme zeer vakkundig weerlegd, en daarbij juist het belang van Domela als voortstuwer en uitbouwer van de beweging scherp gesteld. Voor geen ander deel van Nederland is het – dankzij jou – duidelijker geworden wat de relaties tussen Domela en de belangrijkste socialisten in Friesland waren. Daarbij bleef Domela als volksopvoeder jou persoonlijk inspireren, ook al bleef jij steeds sociaaldemocratisch gericht in je opvattingen. De foto op de voorzijde van de uitnodiging voor deze herdenkingsbijeenkomst spreekt, wat mij betreft, boekdelen, deze toont jouw grote betrokkenheid bij Ferdinand Domela Nieuwenhuis.
Je wist, met vooral Yme Kuiper, in 1988 volop hernieuwde aandacht voor Domela te genereren door een groot congres over Domela en Friesland te organiseren met allerlei publiekshistorische nevenactiviteiten, zoals een wandelroute voorzien van informatieborden. Wie langs het Posthuis loopt, hier op It Fean (Heerenveen), kan nog het bord over Domela zien, die daar vroeger sprak. We zijn nu bezig met een nieuwe wandel- en fietsroute in jouw geest.
De gehele gepubliceerde rede vindt u hier. Een broodnodige correctie: Johan studeerde natuurlijk aan de roemruchte zevende faculteit, hij zat er een paar jaar boven mij – dus niet aan de VU maar aan de Universiteit van Amsterdam. En ik dank hem voor het samen met Frans Becker geschreven Bedrijven in eigen beheer – kolonies en produktieve associaties in Nederland 1901-1958, Nijmegen 1976, een inspiratiebron, niet alleen voor mijn afstuderen maar ook voor politiek inzicht. Een goede bibliografie van Johan Frieswijk moet nog verschijnen. Hier kunt u een beeld krijgen.
Hij ruste in vrede.
