Jawel hoor, ze hebben een akkoord over de pensioenen weten af te sluiten. Het kabinet werd het eens met ondernemersclubs en vakbeweging over de pensioenen. Met het akkoord dreigt ook de vakbondsfederatie FNV akkoord te gaan met verslechteringen, vooral in de vorm van wel degelijk een verdere verhoging van de pensioenleeftijd. Ik geloof niet dat deze uitkomst ook maar enigszins recht doet aan de mooie strijd die personeelsleden in openbaar vervoer, bouw en allerlei andere sectoren vorige week in de vorm van grote stakingen en manifestaties hebben geleverd. Afwijzen die hap, en doorvechten voor iets beters, is naar mijn mening veel beter dan akkoord gaan met dit slechte akkoord.
Vorige week dinsdag, 28 mei, nog legden personeelsleden bij spoorwegen, streek- en stadsvervoer en de pontjes over het IJ het werk neer in een indrukwekkende algehele openbaar-vervoersstaking.(1) De dag erop staakten arbeiders in allerlei andere bedrijfstakken, waaronder de schoonmaak, de bouw en de metaalindustrie. ‘Op de dag na de ov-staking waren er bijeenkomsten in Den Haag, Eindhoven, Arnhem en Groningen’(2). Aan die protestbijeenkomsten namen pakweg 30.000 mensen deel. Het is lang geleden dat Nederland zo dicht bij een landelijke algemene staking is geweest. Als de OV-staking nu eens op dezelfde dag was gehouden als de genoemde stakingen in die andere bedrijfstakken…
Het waren niet de eerste acties trouwens, en het zag er even naar uit dat het ook niet de laatste zouden zijn in dit conflict. Belangrijk was hier de inzet van strijdlustige vakbondsleden die ervoor zorgden dat personeel in stads- en streekvervoer en het spoor zij aan zij staakten. Dat gold bij de eerdere pensioenstaking op 18 maart: ‘In amper een week kwam de staking tot stand. Een van de best georganiseerde en strijdbare groepen van de vakbeweging in Nederland, het stadsvervoer van de grote steden, hebben de actieve kern van de NS bewogen om door te zetten’, aldus Rob Lubbersen in een nuttig artikel in het digitale socialistische magazine Grenzeloos dat inside-vakbondskennis doet vermoeden. ‘Op 28 mei en de dagen ervoor voltrok zich hetzelfde scenario, maar dit keer werd ook onder het streekvervoer gelobbyd door kaderleden van het stadsvervoer om solidair met elkaar te zijn.’ (3)
Deze oefening in solidariteit werkte. R Lubbersen concludeert uit het succes van de stakingen: ‘Als de vakbeweging geen fouten maakt, kan niemand de komende jaren om de vakbeweging heen. Wat dat aangaat alle reden om vol goede moed door te strijden. Een overwinning in de pensioenkwestie is mogelijk.’ Ja, maar dan moet je dus geen fouten maken, en ook doorstrijden. De vakbeweging, bij monde van haar topbestuurders, vertoont echter alweer tekenen om méér dan enkel ‘fouten’ te maken en de strijd af te blazen, in ruil voor een beschamend compromis. Een vakbeweging die geen fouten maakt? Vakbondsbestuurders bouwen juist carrière op het maken van ‘fouten’. Je kunt er zelfs minister van financiën, premier en commissaris bij ING mee worden, zo heb ik me wel eens laten vertellen.
Waar ging het immers om? Via de stakingen eisten de vakbondsleden een bevriezing van de pensioenleeftijd op 66 jaar. Dat is al minstens een jaar te hoog, als je bedenkt dat decennia lang 65 jaar vanzelfsprekend was en vervroegd pensioen helemaal niet uitzonderlijk. Ook willen ze dat de pensioenen geïndexeerd blijven, dus meegroeien met de inflatie. Verder willen ze het weer makkelijker maken om vervroegd met pensioen te gaan en eisen ze ook een pensioenregeling voor ZZP-ers. Het kabinet wil over van alles praten, maar teveel geld mag het niet kosten.(4) De staking was de boodschap van arbeiders: wie niet horen wil…
De stakers hadden in hun eisen overigens brede steun, zo bleek uit opinieonderzoek van Een Vandaag : ‘Tweederde (69 procent) wil dat AOW-leeftijd voorlopig 66 blijft.’ En: ‘Driekwart (74 procent) van de ondervraagden heeft begrip voor de algemene staking’(5) En kijk! Daar noemen ze het een algemene staking! Dat is niet helemaal nauwkeurig, maar wat leuk dat het begrip tenminste tot leven wordt gebracht! Vakbondsbestuurder Masja Zwart kon dan ook op 28 mei opmerken: ‘Vandaag is zo’n dag dat Nederland weer even herinnerd wordt aan de kracht van vakbonden. Aan het feit dat genoeg genoeg is en dat gewone mensen niet alles pikken.’(6) Daarbij past dan wel de opmerking dat die kracht bestond en bestaat uit wat ‘gewone mensen’, vakbondsleden of niet, met hun staking deden. Al snel bleek hoe weinig de vakbonden als instituut met die kracht van plan waren te doen.
Snel na de stakingsdagen kwamen er weer onderhandelingen op gang. Zouden kabinet en ondernemersclubs overstag gaan onder druk van de stakers? Niet dus. Ze schoven een beetje, voor de lieve arbeidsvrede. Het akkoord dat nu bereikt is,(7) geeft niet meer dan heel beperkte en vooral tijdelijke concessies aan de stakingseisen te zien.
Eerst de pensioenleeftijd: die wordt bevroren op 66 jaar, maar slechts voor twee jaar! ‘Daarna stijgt de leeftijd in stapjes tot 67 jaar in 2024’. Ook daarna gaat de stijging door, al wordt de systematiek ervan iets veranderd. ‘De koppeling, een jaar langer leven is een jaar langer werken, wordt losgelaten. De nieuwe koppeling wordt een jaar langer leven is acht maanden langer werken.’ Géén permanente bevriezing van de pensioenleeftijd dus, en een blijvende koppeling van pensioenleeftijd aan levensverwachting. Langer leven wordt dus afgestraft met langer werken, al is de strafmaat iets lager geworden.
Het kan zijn dat vakbondsbesturen met zoiets akkoord menen te kunnen gaan, terwille van de sociale vrede, de productiviteit, uit budgettaire noodzaak of weet ik wat. Maar het zijn asociale concessies. Als de vakbeweging akkoord gaat, dan gooit ze daarmee de inzet van de stakers en de brede steun die de stakers voor hun pensioenstrijd kregen, in de prullenbak.
Het is te hopen dat leden van het FNV-ledenparlement dat zich nu uit mag spreken(7), gebombardeerd worden met boze mails en telefoontjes van stakers en sympathisanten van stakers waarin een luid en duidelijk ‘NEE!’ tegen dit akkoord klinkt. Beter nog: het is zaak dat er bijeenkomsten komen van de stakers van vorige week, van vakbondsleden en andere solidaire arbeiders, om zich over het akkoord uit te spreken. Het zijn hun pensioenen. Het was hun staking. Het zou dan ook hun akkoord moeten zijn, pas geldig als zij zelf – en niet enkel hun gekozen vertegenwoordigers – akkoord gaan. En ik hoop dus dat ze dan níét akkoord gaan.
Het is zaak dat dit akkoord van tafel gaat voor het definitief wordt. Het is zaak de stakingsstrijd te hervatten en van krachtige ondersteuning te voorzien, tot iedere verhoging van de pensioenleeftijd van tafel is gestaakt. Minstens.
Noten:
1 ‘Ov grotendeels plat door staking, Schiphol annuleert vluchten’, Nu.nl, 28 mei 2019
2 ‘Dertigduizend mensen bij manifestaties voor beter pensioen’, NOS, 29 mei 2019
3 Rob Lubbersen, ‘Pensioenstakingen: een overwinning is mogelijk!” Grenzeloos, 30 mei 2019
4 ‘Het ov ligt plat, wat willen de stakers?’, NOS, 27 mei 2019, https://nos.nl/artikel/2286592-het-ov-ligt-plat-wat-willen-de-stakers.html
6 Masja Zwart, ‘Deze staking laat zien dat vakbonden er nog toe doen’, RTV Noord, 28 mei 2019
8 ‘Kabinet, werkgevers en werknemers bereiken principe-akkoord over pensioenen’, 4 juni 2019
– Ook verschenen bij Ravotr
