Het Duitse Grondwettelijk Hof (Bundesverfassungsgericht) heeft bepaald dat de staat tijdens een ‘existentiële crisis’ als de coronapandemie de grondrechten flink in mag perken. Het sluiten van de scholen, contactbeperkingen en het instellen van een avondklok zijn volgens het Hof in dergelijke omstandigheden toegestaan.
Het Hof stelt amper grenzen aan de bevoegdheden van de staat tijdens een existentiële crisis. De politiek beschikt over een hoge mate van vrijheid om te doen ‘wat nodig is’.
Daarmee deponeert het Hof de verantwoordelijkheid voor het inperken van grondrechten volledig in de schoot van politici. De afweging tussen het inperken van grondrechten en het beteugelen van een pandemie hoort volgens de rechters gemaakt te worden in de maatschappij (ic: politieke gremia), niet in rechtszalen.
De uitspraak is overigens géén vrijbrief voor de staat om te doen waar men zin in heeft. Formeel heeft de uitspraak uitsluitend betrekking op de in april 2020 genomen maatregelen. Op dát moment was hard ingrijpen van de staat gerechtvaardigd, gezien het belang voor de volksgezondheid. In de toekomst zou dat anders kunnen zijn.
De nieuwe Duitse regering lijkt de uitspraak van het Hof in Karlsruhe aan te grijpen om eindelijk eens door te pakken. In Nederland is veel kritiek op het chaotische en inconsequente beleid van de regering, maar in Duitsland is de kritiek – om dezelfde redenen – niet minder groot. Zeit Online betitelt het Duitse coronabeleid zelfs als “Halbgar und Unentschieden”. Olaf Scholz, de opvolger van Angela Merkel als bondskanselier, heeft onmiddellijk na het bekend worden van de uitspraak gezegd voorstander te zijn van een vaccinatieplicht en de Beierse deelstaatregering wil bij voetbalwedstrijden toeschouwers weren van de tribunes. Momenteel zitten in München tienduizenden toeschouwers elkaar vrolijk te besmetten op de tribunes.
Zeit Online merkt op dat de uitspraak van het Hof ook van betekenis kan zijn voor het klimaatbeleid. Niemand twijfelt eraan dat alleen hard ingrijpen van de staat een klimaatcatastrofe kan voorkomen. Mogelijk heeft het hof in Karlsruhe daar nu indirect óók het groene licht voor gegeven. In elk geval is er een precedent gecreëerd: in noodgevallen (‘existentiële crisis’) mag de staat grondrechten opschorten. Helemaal zonder risico’s is dat natuurlijk niet. Tijdelijke maatregelen hebben soms de neiging permanent te worden.
Uitgelichte afbeelding: Gebouw Bundesverfassungsgericht – Door Tobias Helfrich – Eigen werk, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=42560
