Canons en kanonnen

De Rode Canon van de Wiardi Beckmanstichting beoogde belangrijke momenten in de geschiedenis van de Nederlandse sociaal-democratie weer te geven. Met vallen en opstaan volg ik de serie op de voet hier op Krapuul, het werd een stukje moeilijker gemaakt toen de WBS haar site vernieuwde en de canon eigenlijk niet meeverhuisde, dus onzichtbaar en een enkele keer onvindbaar te maken.

Geschiedschrijving heeft altijd de bevestiging van het bestaan van het beschrevene tot doel. Als ik een geschiedenis van Nederland zou schrijven en zou beginnen bij de zompige en bossige toestand van ver voor de jaartelling zou niemand er van opkijken. Toch bestaat “Nederland” eigenlijk pas sinds de negentiende eeuw. Het fysieke land bestaat natuurlijk langer, maar de staat Nederland is echt heel vers. Het is jammer, want het vaderlands gevoel dat je overhoudt aan geschiedenisonderwijs zou je trots kunnen maken op de status van vrijgevochten republiek tegen de tirannieke monarch in. Dierbare historici, in wier traditie ik nog geschoold ben, als Huizinga en Romein waren naarstig op zoek naar de bouwstenen van zoiets als het Nederlandse nationale karakter in deze geschiedenis. Het blijkt dat het werkt, nietwaar, met dat spijtige gevoel.
Kortom, achter de nationale canon staat het nationale kanon, waarmee de Belgen een lesje wordt geleerd die eerst nog je landgenoten waren.

1600, slag bij Nieuwpoort. Mooi getal. Ik heb jarenlang gedacht dat het over Nieuwpoort in Zuid-Holland ging, maar het bleek om West-Vlaanderen te gaan, en eigenlijk om Duinkerker kapers die door de Spanjolen tegen “ons” werden ingezet. Gecompliceerd verhaal, niet aan beginnen. Je hoeft niet alleen de onzinnigheid van dat mooie ronde getal te overwegen om je af te vragen waarom je het zou moeten leren zonder enige uitleg. Het is pijnlijk, maar de “Nederlandse” geschiedenis (en cultuur) heeft zich tot in de negentiende eeuw niets van de grenzen van “Nederland” aangetrokken.

Een van de nationaal-integrerende stromingen is sinds haar totstandkoming juist de Nederlandse sociaal-democratie geweest. Ondanks (dankzij?) morele en ook wel financiële steun uit Duitsland tot 1933, van de grote bewonderde partij die nog door Marx en Engels zelf was (mede) opgericht. De SDAP en de PvdA hebben Nederlanders gemaakt van de vaderlandsloze gezellen achter de lopende band, in de haven en achter het loket. De beoogde vaderlandsloosheid van de nog socialisten genoemde sociaal-democraten wordt hun in de propaganda tot vandaag nagedragen in de kletspraatjes over de PvdA “die de buitenlanders hier heeft binnengehaald” (gedebiteerd door lieden die van over de grens gesponsord worden).

Maar goed – de Rode Canon. Is het juist om onder die titel alleen de SDAP en de PvdA te laten paraderen? De anarchisten en communisten kwamen alleen ter sprake bij de scheidingen. De trotskisten naar aanleiding van hun royement uit de PvdA, de PSP vanwege de oprichting als concurrent op de linkerflank. Hoort de Bond voor Christen-Socialisten, later na fusies Socialistische Partij geheten, er niet ook bij? De Onafhankelijke Socialisten (ook alleen weer genoemd bij hun afscheiding)? De rechtse afsplitsing Democratisch Socialisten ’70? De maoïsten, oorspronkelijk voortgekomen uit de CPN, en van wie inmiddels een richting, de tweede Socialistische Partij uit de Nederlandse parlementaire geschiedenis, als het aan de opiniepeilingen ligt heel groot zou kunnen worden? Om van nog anderen maar niet te spreken.

Canonisering van SDAP/PvdA onder de rode vlag is een nationale truc. Bijna alle, zoniet alle, genoemde stromingen die er bekaaid van afkomen hebben Nederlandse trekjes (het domineessocialisme van de BvCS! het standaard rood-wit-blauw van de CPN! enzovoort). Er zou ruimte moeten zijn voor een canoniserende puntsgewijze behandeling van “links van gevestigd links” (en een beetje rechts daarvan, DS’70).

Maar de beklemtoning van bijvoorbeeld het Nederlandse karakter van het Nederlands anarchisme (en dat heeft het, met zijn sterk ethische inslag en zijn ex-dominees in prominente rol, en dan is er ook nog het domineesanarchisme van de christen-anarchisten) gaat voorbij aan de internationale connectie die de stroming toch ook van begin af aan heeft gehad – tot vandaag aan toe.

Een Rode Canon roept als het ware om aanvulling, maar of deze gepast is? Ik denk er over na, u hopelijk ook.