De normen en waarden van een koloniale mogendheid zouden voor een argeloze beschouwer volstrekt ondoorzichtig moeten zijn. De gekozen president van Suriname is in Nederland veroordeeld en zou officieel gevangenisstraf te wachten staan. De niet-gekozen massamoordenaar van Indonesië, Soeharto, was evenwel al even officieel welkom in 1970, zij het niet bij iedereen – de ambtswoning van de ambassadeur werd bezet door boze Molukkers, een actie waarbij zelfs een dode viel.
Naast het prerogatief van de koloniale macht kan men stellen: vijftien doden is moord; een miljoen doden zijn een statistiek (het precieze aantal is dan ook onbekend). Geen idee of het een echt citaat van Stalin is.
Als ik voor de zekerheid kijk of het de enige keer was dat Soeharto naar Nederland is gekomen verneem ik van de NOS dat dit niet het geval is, en dat er verder twee keer een Indonesische president op staatsbezoek is geweest. Yudhoyono zou in 2010 komen, maar de Zuidmolukse regering in ballingschap had een rechterlijk bevel tot arrestatie gevraagd en dit verzoek was nog in behandeling. Yudhoyono kwam dus niet. En dan vind ik dit juweeltje:
De gemiddelde Indonesiër is ervan overtuigd dat Nederland de onafhankelijkheidsstrijd in de Molukken en in Papoea-Nieuw Guinea steunt.
NOS
“Molukken”, wat Zuid-Molukken moet zijn. En erger: de voormalige Nederlandse kolonie Nederlands Nieuw-Guinea, pardon, ik moet het “rijksdeel” noemen, wordt verward met de oostelijke helft van het eiland, een onafhankelijk land dat overigens nog wel de Britse koningin als staatshoofd heeft. De Nederlandse omroep van de gezamenlijkheid is niet in staat een voormalig rijksdeel bij zijn naam te noemen. Koloniale achteloosheid met veel precedenten en zij staat ook nu niet op zichzelf. Dit stuk is het vervolg op dit en dit artikel over de kolonie die vergeten dient te worden, die niet eens meer een naam heeft.
Na de volksraadpleging die geen volksraadpleging was, was al helemaal de weg open voor Indonesië als paradijs voor “investeerders”, zoals de plunderaars altijd fijnzinnig genoemd worden – inclusief voormalig Nederlands Nieuw-Guinea/Irian Barat/Irian Jaya/Papua (Barat). De Ertsberg bevat nog wel erts, maar de Grasberg geen gras meer. Opmerkelijk dat de bergen hun naam in het Nederlands hebben behouden voor de plundering. En er valt aardolie, hardhout en palmolie te halen van West-Papua (dit is de gangbare naam voor de inheemse bewoners nu).
“Inheemse bewoners”. Victor Kaisiëpo stelt het met enige verbazing vast: ik ben inmiddels “inheems”, een aanduiding voor mensen die overweldigd worden door bezettende kolonialen – zoals in de Amerika’s, Australië, Aotearoa, Zuid-Afrika, en in dit geval door transmigranten van Java en Madura die de Papoea’s tot gemarginaliseerd in eigen land maken. Maar meer nog dan deze immigranten is het het leger dat iedere vorm van protest of verzet gewelddadig onderdrukt. Jay Griffiths schrijft hoe moeilijk het is voor een Papoea met wie zij afgesproken heeft, een café gedreven door transmigranten te betreden, hij moet uitdrukkelijk door haar uitgenodigd zijn. “Indonesians only”.
Bloedig intermezzo
Ruim een jaar na de revolutie van 25 april was Portugal niet bij machte het dekoloniseringsproces zelf i nde hand te houden. Het land werd door contrarevolutionairen overhoop gehaald – brandstichtingen waren hun specialiteit.
De oostelijke helft van het eiland Timor, Portugees Timor, was verwikkeld in een burgeroorlog van rechts tegen links, waarbij er delen van rechts aanstuurden op aansluiting bij Indonesië. De Portugese gouverneur sloeg op de vlucht. De burgeroorlog werd gewonnen door de linkse onafhankelijkheidsbeweging Fretilin (Frente Revolucionária de Timor-Leste Independente) die de onafhankelijkheid uitriep. Een daad die niet erkend werd door de moeizaam voortzwoegende Portugese regering en die ook verder internationaal geen steun kreeg.
Begon december 1975 bezocht de ongekozen president van de Verenigde Staten, Ford, Indonesië. Dit land was tien jaar eerder al tamelijk grondig ontdaan van communisten, naar eigen zeggen – die waren dood of opgesloten in kampen – het bovengenoemde miljoen van Soeharto. Ford was maar net weg toen Indonesische troepen Oost-Timor binnenvielen met het oogmerk het te bezetten, bij wijze van “dekolonisatie”. Ook opende het leger de jacht op de Chinese gemeenschap van Oost-Timor, want Chinees werd gemakshalve gelijkgesteld aan communist.
Het heeft jaren geduurd voordat het Indonesische leger de nieuwe provincie als daadwerkelijk bezet kon beschouwen, en helemaal gelukt is het nooit. De Timorese bevolking heeft voor dit neokoloniale avontuur, dat uiteraard de volledige zegen had van Washington, Canberra en dus ook Londen, ook al is naar internationaal recht de bezetting nooit erkend.
De omvang van het bloedbad tegen de Timorezen zal ook wel nooit geheel duidelijk zijn, de gangbare schatting is 180.000 doden, een behoorlijk deel van een bevolking van nog lang geen miljoen inwoners in de dagen van de bezetting.
Het geweld van de bezetters kon niet geheim gehouden worden, en na de val van het Soeharto-regime, de korte periode waarin Indonesië op weg naar democratie leek, werd een referendum onder internationaal toezicht georganiseerd over de vraag of Oost-Timor deel van Indonesië moest zijn of onafhankelijk. De onafhankelijkheid won het, ondanks de intimidatie door Indonesische troepen, overtuigend. De bezetters gaven het op maar vernielden wel zoveel als ze konden voordat ze voor een VN-interimregering (net zoiets als in Nieuw-Guinea in 1962) moesten wijken.
Een kleine twintig procent van de Oosttimorezen is Papua, en dat is niet de enige reden waarom het lot van deze ex-kolonie gevolgd wordt door de onafhankelijkheidsbeweging van:
West-Papua
In de post-Soehartoperiode (na 1998) werd de naam van Irian Jaya veranderd in Papua, en werd speciale autonomie toegezegd. Zelfs de naamsverandering is niet gehandhaafd, het gebied werd opgesplitst in twee provincies: Papua en Papua Barat (West-Papua; moedwillige stichting van verwarring rond de gangbare naam van de hele westelijke helft van het eiland). En de speciale status bestaat er uit dat het Indonesische leger net zo huishoudt als tijdens de bezetting van Oost-Timor. Het gebied is niet toegankelijk voor de internationale pers, maar in deze tijden is het niet gemakkelijk de onderdrukking ongedocumenteerd voorbij te laten gaan.
De onafhankelijkheidsstrijd draait er om: op 1 december 1961 kreeg het toenmalige Nederlands Nieuw-Guinea zelfbestuur met de toezegging van onafhankelijkheid binnen tien jaar. Indonesië heeft, alweer met hulp van de VS en andere koloniale machten, een land op weg naar onafhankelijkheid geannexeerd en dit laten bevestigen door een frauduleuze volksraadpleging die geen volksraadpleging was.
In morele zin heeft de onafhankelijkheidsbeweging uiteraard gelijk. Maar in tegenstelling tot Oost-Timor, dat tot 2002 officieel, volgens de internationale rechtsorde, Portugees was, is West-Papua erkend deel van Indonesië. De bevolking van deze voormalige Nederlandse kolonie, waarvan de naam in “de media” al niet eens meer bekend is, heeft van geen enkele staat steun en staat er ook verder alleen voor.
Black Lives Matter, maar kennelijk niet in Indonesië.
Wordt ongetwijfeld nog wel vervolgd.
- Uitgelichte afbeelding Grasberg: Door ISS Crew Earth Observations experiment and the Image Science & Analysis Group, Johnson Space Center. – https://earthobservatory.nasa.gov/IOTD/view.php?id=5718, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=769493
