- Tunesië: van opstand naar staatsgreep
- Iran: opstand rommelt door
- China: discriminatie rolstoelgebruiker teruggedraaid na protest
- Japan: weer protest tegen Olympische Superspreaderspelen
Tunesië: van opstand naar staatsgreep
Tunesië maakte een snelle opeenvolging van vrij dramatische ontwikkelingen mee. Die hebben trekjes van een volksopstand: mensen waren in woede de straat op gegaan om het aftreden van hooggeplaatste politici te eisen, en kregen die ook. Ze hebben echter ook trekken van een staatsgreep: het aftreden van sommige hooggeplaatsten is uiteindelijk doorgezet door de hoogst geplaatste van allemaal, de president van het land die daarmee zijn machtspositie flink versterkt en het land naar een soort persoonlijke dictatuur aan het verbouwen is. Wat is er gebeurd?
Eerst de setting. Tunesië was in 2011 het eerste land in de Arabische Lente dat via een volksopstand een dictatuur verving door een iets democratischer bestuur. Een grondwet, meerdere, relatief vrij opererende partijen, verkiezingen die tot grondwettige machtswisseling leidden, media waarin kritische geluiden weerklonken en in het algemeen een stuk meer politieke vrijheid. Een tijdlang vormden rechts-religieus geïnspireerd geweld een probleem, maar de grootste naar de islam als inspiratie wijzende partij, Ennahda, bleef binnen de parlementaire legaliteit opereren, en ook seculair burgerlijke partijen trapten niet in de val om uit anti-islamistische motieven de democratie opzij te schuiven en Ennahda in de ban te doen. Politieke samenwerking was moeizaam, maar het bestel functioneerde. Voor de machtigen althans.
Intussen veranderde voor veel arme mensen minder dan niets: die bleven straatarm en uitten juist de laatste maanden hun woede daarover met felle demonstraties. Politie sloeg en schoot met traangas, en al snel was politiegeweld naast armoede een belangrijk thema van het straatprotest in arme wijken van Tunis, en in andere steden. Het kwam er op neer dat voor die mensen de Arabische Lente niet echt had plaatsgevonden en moest worden overgedaan, maar dan grondiger, niet enkel als politieke facelift maar als sociale revolutie.
Intussen was ook corona gearriveerd, en de pandemie hield hard huis. Tunesië telt 12 miljoen inwoners. Daarvan zijn er intussen meer dan 17.000 aan COVID-19 overleden, een welhaast Nederlandse score. Slechts 1 miljoen mensen zijn intussen volledig gevaccineerd. Overleden patiënten lagen soms een dag te wachten in ziekenkamers in de ziekenhuizen, dat soort taferelen. De zorg kan het dus niet meer aan, en daarmee komt de huidige politieke crisis in beeld.
Op dinsdag 20 juli moest Faouzi Mehdi, de de minister van volksgezondheid vertrekken.(1) Dat gebeurde nadat de minister alle Tunesiërs van 18 jaar en ouder een vaccin had beloofd. Dat konden ze op 21 en 22 juli komen halen, ter gelegenheid van Eid, een religieuze feestdag. Dat ging niet goed. Mensen liepen in hun enthousiasme vaccinatiecentra onder de voet, en in no time waren er geen vaccins meer. Vervolgens krabbelde het ministerie terug: alleen mensen van 40 jaar en ouder kregen nog een vaccin. Tot hier aan toe bevinden we ons in het universum van Hugo de Jonge. Maar in Tunesië heeft zoiets dan tenminste nog consequenties: de minister kon dus gaan. Kom daar eens om in Nederland.
Mensen, allang boos wegens uitzichtloze armoede, hadden nu nog een reden tot woede. Dat bleek gisteren, 25 juli 2021. In een reeks steden vonden felle demonstraties plaats.(2) Het corona-debacle was duidelijk een aanleiding, maar niet op de in Europa gangbare manier: dit waren geen ‘anti-lockdown-protesten’, en al helemaal geen anti-vaxx-acties.. Een lockdown kende Tunesië wel, maar die was niet het punt. Een demonstrant legt uit: ‘Ons geduld is op… Er zijn geen oplossingen voor de werklozen”. Aan het woord is de 28-jarige Nourredine Selmi, zelf werkloos. Selmi gaat verder: ‘Ze kunnen de epidemie niet beheersen. Er zijn geen vaccins’. Woede over falend coronabeleid had zich bij boosheid over armoede en werkloosheid gevoegd. De demonstranten eisten het ontslag van de regering. Demonstranten koelden in een aantal steden hun woede op kantoren van de Ennahda-partij, tot brandstichting aan toe. Die Ennahda is als grootste en invloedrijke partij best een logisch doelwit van de woede die tot ontlading komt. Naast het vertrek van premier en kabinet wilden betogers, mee georganiseerd door een nieuwe club die zich 25 juli-beweging noemt, ook nieuwe verkiezingen.(3)
Politie deed haar gebruikelijke ding en beschoot demonstranten met traangas. En aan het eind van de dag bleken demonstranten hun zin te krijgen – of toch niet? President Kais Saied stuurde de premier naar huis. Daarmee waren demonstranten logischerwijs blij: de president had gedaan waar zij om vroegen. Het was na de aankondiging dan ook feest op de straten van de hoofdstad Tunis. Maar de president zette ook het parlement op non-actief en hief de onschendbaarheid van parlementsleden op. Dat zag er allang niet meer uit als tegemoetkoming aan demonstranten. Parlementsvoorzitter Rached Ghannouchi mocht het parlementsgebouw niet meer in. Deze man was lid van Ennahda, de partij waar veel demonstranten ook boos op waren.(4)
Het zag er allemaal uit als een machtsgreep van de president die de woede in de bevolking behendig benutte om zijn eigen dictatuur te vestigen. Generaal Sisi deed in juli 2013 in Egypte iets dergelijks: ook hij benutte de afkeer van de regerende Moslim Broederschap, een aan Ennahda verwante conservatief-islamitische partij die via massademonstraties tot uiting was gekomen, om een staatsgreep te plegen. Dat draaide uit op een zeer naargeestige militaire dictatuur die nog steeds bestaat. Ik vertrouw dat Ennahda totaal niet: ze zijn mee verantwoordelijk voor de huidige sociale ellende. Maar de manier waarop die partij nu uit de machtscentra verdreven wordt, is autoritair en opent de weg naar openlijke dictatuur. Tunesië dreigt op deze manier van de regen in een nogal ernstige drup te belanden. Kijk hoe de president zijn machtsgreep motiveert. ‘We moesten deze stappen nemen… totdat sociale vrede terugkeert in Tunesië en totdat de staat is gered’.(5) Het herstellen van stabiliteit, het redden van de staat: het is de taal van de naakte autoriteit, van de openlijke dictatuur.
Intussen komt het nieuws binnen dat politieagenten het kantoor van Aljazeera zijn binnengevallen en journalisten hebben weggestuurd.(6) Pottekijkers zijn in het Tunesië van Kais Saied niet erg welkom meer. Weer een veeg teken. De vreugde op de straten van Tunis zou wel eens van buitengewoon korte duur kunnen zijn. Hopelijk weet minstens een deel van de demonstranten een soort autonomie te bewaren of veroveren ten opzichte van politici die de onvrede van die demonstranten zo effectief en gevaarlijk hebben weten te benutten.
Iran: opstand rommelt door
In Iran woedt intussen een grote opstand die veel moeilijker te manipuleren en te bedwingen blijkt. Al weken lang zijn daar contract-arbeiders in de olie- en gasindustrie in staking. Ze eisen onder meer dat hun flexibel georganiseerde arbeid hetzelfde beloond gaat worden als het personeel in vaste staatsdienst. Ze eisen loonsverhoging, de afschaffing van de uitzendbureaus via welke ze nu te werk gesteld zijn, 10 vrije dagen in de maand, uitbetaling van achterstallig loon, betere voorzieningen voor gezondheid en hygiëne, maar ook de vrijheid om samen te komen en te protesteren. De staking is omvangrijk. ‘De staking heeft zich nu verbreid naar minstens 117 olie- en gasinstallaties, raffinaderijen en petrochemische fabrieken in 17 provincies, met tussen de 60.000 en 100.000 arbeiders die naar verluid thuis of in hun slaapvertrekken blijven’, aldus Ruben Markarian in een artikel in de Weekly Worker, een marxistisch weekblad dat de vinger kennelijk redelijk goed aan de pols heeft.(7) Markarian spreekt vanuit de Organisatie van Revolutionaire Arbeiders van Iran, een groepering die mij verder niet bekend is. Interessant weetje trouwens: een grote oliestaking in 1978-1979 luidde destijds de val in van het schrikbewind van de Shah.
Intussen is er ook een opstand uitgebroken in Khuzestan, in het zuidwesten van het land. Vorige week schreef ik er al iets over. Die provincie wordt vooral bewoond door een Arabisch sprekende bevolking, een minderheid die doelwit is van discriminatie en verwaarlozing. De druppel die de emmer deed overlopen is een groot tekort aan druppels: er heerst droogte. Met een van hogerhand verwaarloosde infrastructuur, maar ook het volgens inwoners van de provincie welbewust wegleiden van water naar elders en de aanleg van dammen,(8) zijn de gevolgen rampzalig. Op 15 juli beginnen mensen te demonstreren. Veiligheidstroepen bestookten en beschoten demonstranten, die echter hard en soms behoorlijk effectief terug vochten. Er dook een video op waarin een in de fik gezette tank te zien was, plus brandende autobanden, de tank stond daar als oorlogsmonument, niet als huidig repressiemiddel, maar toch.(9)
De repressie was aanzienlijk. Amnesty International bracht op 23 juli een verklaring uit waar die werd gehekeld.(10) De verklaring spreekt van acht dodelijke slachtoffers van de onderdrukking, maar ook van een gedode politieagent. Dat laatste is trouwens gebaseerd op ‘officiële verklaringen’, dus hou het zout paraat in grote aantallen korrels. Als het waar is, laat de dood van die agent dan wel weer zien hoe fel het protest af en toe is – als de agent tenminste niet gewoon door vuur van collega’s is geraakt.
Het regime erkent intussen trouwens wel dat de mensen – die door dat regime dus worden neergeknald – wel degelijk reden tot klagen hebben, en zelfs recht om te protesteren. President Rouhani liet zich in die zin uit (11). Hij werd gevolgd door niemand minder dan geestelijk leider Khamenei zelve.(12) Natuurlijk belette dat het bewind niet om door de gaan met de repressie en zich met kritiek uit het buitenland met grote felheid te weren. Maar met louter repressie redden de machthebbers het kennelijk niet, en de machthebbers realiseren zich dat enigszins. Ook dat wijst op de kracht van de revolte die van onderop hoopgevend rommelt en dreunt.
China: discriminatie rolstoelgebruiker teruggedraaid na protest
In Chongqing, een provincie in China, hebben autoriteiten bakzeil moeten halen nadat mensen protesteerden tegen discriminatie. Het betrof docenten die een certificaat nodig hebben om officieel aan het werk te mogen. Rolstoelgebruiker Zou Mi kreeg zo’n certificaat niet omdat zij het fysieke examen dat vereist was, niet kon afleggen. Het theoretisch examen en dergelijke was toen al in orde. Het was een overduidelijk geval van discriminatie: onder een fysiek examen valt namelijk wel onderzoek naar zowel besmettelijke ziekte als naar een eventueel verleden van mentale gezondheidsproblemen. Een test of je zonder hulp kon lopen viel er doorgaans echter niet onder. Ze had al vaak bij sollicitaties ervaren dat de andere kant ophing zodra ze liet blijken dat ze een rolstoel gebruikte.
Gelukkig is er ook in China een belangengroep actief, de Federatie van Gehandicapte Personen. Die ging lobbyen bij het bestuur van de provincie Chongqing, en de discriminatie werd teruggedraaid. Grote afwezige in deze kwestie: de betrokken vakbond. De hele kwestie speelt al veel langer: in 2016 stelde de federatie van Gehandicapte personen al: ‘er zijn geen gehandicapte personen die niet kunnen werken, er is alleen een gebrek aan banen die geschikt zijn voor gehandicapte personen.” Zo is het maar net, en dat geldt bepaald niet alleen in China.(13)
Japan: weer protest tegen Olympische Superspreaderspelen
Vorige week vrijdag, 23 juli 2021, berichtte de NOS – jawel, die brengt soms nieuws! – over een demonstratie in Tokio, Japan. Enkele honderden mensen voerden daar actie bij de opening van het potentiële superspreaders-event dat bekend staat als de Olympische Spelen.(14)
De demonstranten eisten dat de Olympics alsnog afgeblazen worden. De NOS-site: ‘Ze droegen spandoeken en borden met teksten als “Levens gaan boven de Spelen”, “Stop de Olympische Spelen” en “Blijf weg uit Japan”’. Boven het artikel een foto, met een mooi spandoek: ‘Money, money money’ en ‘rip-off barons’ en daaronder: ‘Cancel the Olympics! Save lives!’.
Al veel langer is duidelijk dat heel veel mensen in Japan die Spelen maar een onveilige toestand vinden en helemaal niet wilden dat ze sowieso doorgingen. Volgens een recente peiling is 55 procent van mensen in Japan tegen het doorgaan van de spelen, en slechts 33 procent er voor. Een heel verstandige houding, en geweldig mooi dat deze houding zich ook in straatprotest vertaalt. Kom daar maar eens om bij dat andere potentiële superspreaders event, veel dichter bij huis: de Tilburgse kermis.
Noten:
1 Covid 19: Tunisia fires health minister as hospitals struggle to cope with rising crisis’, Middle East Eye, 21 juli 2021, https://www.middleeasteye.net/news/covid-19-tunisia-fires-health-minister-hospitals-struggle-cope-rising-cases
2 ‘Tunisians protest as COVID surges, economy suffers’, Aljazeera, 25 juli 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/7/25/tunisians-protest-as-covid-surges-economy-suffers
3 Bethan McKernan, ‘Tunisia president dismisses prime minister and suspends parliament’, The Guardian, 26 juli 2021, https://www.theguardian.com/world/2021/jul/26/tunisian-president-dismisses-government-sparking-street-celebrations
4 Bethan McKernan, ‘Tunisia president dismisses prime minister and suspends parliament’, The Guardian, 26 juli 2021, https://www.theguardian.com/world/2021/jul/26/tunisian-president-dismisses-government-sparking-street-celebrations
5 Bethan McKernan, ‘Tunisia president dismisses prime minister and suspends parliament’, The Guardian, 26 juli 2021, https://www.theguardian.com/world/2021/jul/26/tunisian-president-dismisses-government-sparking-street-celebrations
6 ‘Tunisia police storm Al Jazeera office in Tunis’, Aljazeera, 26 juli 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/7/26/tunisia-police-storm-al-jazeera-office-in-tunis
7 Ruben Markarian, ‘Into the light of hope’, Weekly Worker, 22 juli 2021, https://weeklyworker.co.uk/worker/1357/into-the-light-of-hope/
8 ‘Iran: protests rock Ahwaz region over water shortages’, Middle East Monitor, 19 juli 2021, https://www.middleeastmonitor.com/20210719-iran-protests-rock-ahwaz-region-over-water-shortages/
9 ‘Violence escalates in water-shortage protests in Iran’s Khuzestan’, Aljazeera, 21 juli 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/7/21/violence-intensifies-after-six-nights-of-water-crisis-protests-in
10 ‘Veiligheidstroepen Iran schieten met scherp op demonstranten in Khuzestan’, Amnesty International, 23 juli 2021, https://www.amnesty.nl/actueel/veiligheidstroepen-iran-schieten-met-scherp-om-protesten-in-khuzestan-te-beeindigen
11 ‘Rouhani says Iran water protesters have right to demonstrate’, The Guardian, 22 juli 2021, https://www.theguardian.com/world/2021/jul/22/rouhani-says-iran-water-protesters-have-right-to-demonstrate
12 ‘Iran water shortages: Khamenei says protesters not to blame’, Aljazeera, 23 juli 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/7/23/we-cannot-blame-the-people-over-irans-water-crisis-khamenei
13 ‘Chongqing government amends discriminatory policy after public outcry’, China Labour Bulletin, 16 juli 2021, https://clb.org.hk/content/chongqing-government-amends-discriminatory-policy-after-public-outcry
14 ‘ Honderden Japanse actievoerders willen de Spelen alsnog geannuleerd’, NOS, 23 juli 2021, https://nos.nl/tokyo2020/artikel/2390488-honderden-japanse-actievoerders-willen-de-spelen-alsnog-geannuleerd
15 Kosuke Takahashi, ‘By holding the Tokyo Olympics, Japan’s government is gambling with people’s lives’, The Guardian, 23 juli 2021, https://www.theguardian.com/commentisfree/2021/jul/23/tokyo-olympics-japan-covid-vaccination-japanese-games
- Ook verschenen bij PeterStormt
