Een mentor voor armoedebestrijding
Vandaag hoorde ik voor het eerst van de methode Mobilbity MentoringⓇ. Dit is een methode voor armoedebestrijding, en naar Amerikaans gebruik vastgelegd als een geregistreerd handelsmerk. “Amerikaanse armoedebestrijding rukt op in Nederland”, kopte NOS.
In Nederland is Nadja Jungmann, lector ‘Schulden en Incasso’ bij Hogeschool Utrecht betrokken bij de introductie. Kennis- en netwerkorganisatie Platform31 was van 2018 tot en met 2021 de exclusieve partner voor de doorontwikkeling en verspreiding van Mobility Mentoring® in Nederland en het opzetten van een Nederlands netwerk. De gemeente Alphen aan den Rijn hanteert de methode al sinds 2017. Volgens het artikel op NOS komt er steeds meer belangstelling voor. Voor conclusies of de methode werkelijk goed werkt is het nog te vroeg. Ik kon ook nog geen ervaringsverhalen vinden van mensen die vanuit de Sociale Diensten op deze manier zijn begeleid. De hoge verwachtingen zijn er niet minder om.
Gebaseerd op hersenonderzoek
Dat de methode is gebaseerd op hersenonderzoek is kennelijk een goede binnenkomer. Uitgangspunt is het gegeven dat grote stress als gevolg van o.a. armoede een verlammend effect heeft op het denkvermogen van mensen. De methode beoogt dus arme mensen te leren om stress beter te hanteren. Dan kan de arme stapsgewijs leren doelen stellen en klimmen op de sociale ladder.
Persoonlijke levenssfeer
Deze werkwijze gaat gepaard aan een vergaande inmenging in de persoonlijke levenssfeer. Praten over stresservaringen en hoe je daarmee om gaat dat is nogal privé. Is dat een onderwerp dat je met je mentor van de Sociale Dienst wilt bespreken? Het leerproces wil af van werken met straffen, in plaats daarvan, als je de juiste stappen zet, kun je een beloning krijgen. De mentor helpt ook om gemaakte afspraken na te komen. Hij/zij stuurt een sms-je om de deelnemer aan afspraken te herinneren.
Tegenstrijdigheden
Een tweetal tegenstrijdigheden in het NOS artikel valt op.
Zo zegt Jungmann tegen NOS: “Het lijkt op opvoeden maar is het niet want er is geen machtsverhouding”. Dat de mentor beloningen kan geven, dus ook kan besluiten die niet te geven geeft de mentor wel degelijk een machtspositie.
Daarnaast valt te lezen dat “Het enthousiasme over Mobility Mentoring® bij de gemeenten en hulpinstanties komt voort uit frustratie over de huidige uitgangspunten voor sociaal beleid: zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid “
Het belangrijkste instrument van deze Mentor methode is echter “De brug naar zelfredzaamheid” (the bridge to self-sufficiency). Als gemeenten zouden willen breken met een beleid met zelfredzaamheid als doel, is dit misschien niet de best gekozen weg.
Goede bedoeling leidt tot aantasting van vrijheid van gedachte
Er ligt ongetwijfeld veel goede bedoeling bij de mensen die voor deze methode ijveren. De beoogde gelijkwaardigheid in de aanpak, het naast de uitkeringsgerechtigde gaan staan wordt volgens mij toch niet waar gemaakt. De mentor is de autoriteit en tevens beoordelaar van het recht op uitkering en beloning. Wat beoordeeld wordt is niet meer gewenst gedrag, maar gewenst denken.
Ik vind het nogal wat. Het is beangstigend dat de mensen die deze methode introduceerden en gaan toepassen niet door hebben hoe ingrijpend deze methode is. De begeleiding is gericht op een mentaal leerproces. De begeleider is degene die tevens verantwoordelijk is voor het inkomen, de bestaanszekerheid van de uitkeringsgerechtigde. Het is een extreem autoritaire verhouding die zo wordt gecreëerd. Voor de uitkeringsgerechtigde is er geen ontsnapping mogelijk. Zelfs de gedachtevrijheid wordt aangetast. Het denken wordt onderworpen aan het gewenste doel van de zelfredzaamheid en economische zelfstandigheid.
Wereldbank beveelt de methode aan
De methode lijkt enigszins te leiden tot het de zo gewenste zelfredzaamheid. Ook de Wereldbank beveelt de methode aan valt te lezen op de website van zo valt te lezen op de website van Empath de organisatie van bedenker Elisabeth Babcock.
Dat is geen wonder, want de verantwoordelijkheid voor het ontsnappen aan armoede wordt volledig bij de arme neergelegd, De arme kan begeleiding krijgen, maar als het niet lukt te klimmen op de sociale ladder blijft het nog meer eigen schuld dan wanneer je gedrag niet deugt. Deze methode is de perfectionering van het ontlopen van de vraag naar de systematische oorzaken van armoede. Het is geen methode om armoede te bestrijden, maar een opvoedinstrument in handen van de overheid.
Het ontslaat de verantwoordelijken voor economische ongelijkheid en de nadelige gevolgen daarvan, om te kijken naar diepere oorzaken in de maatschappij. Vragen naar ongelijkheid in macht, zeggenschap, verdeling van welvaart, gezondheidszorg en toegang tot onderwijs kunnen zo genegeerd worden.
Is armoede een individueel of maatschappelijk probleem ?
Wie heeft er belang bij de introductie en uitrol van deze methode?
Voor wie zijn de voordelen?
Wie verdient eraan en wie hoeft niet aan zelfinzicht te werken?
Voor mij heeft het iets immoreels om zo te penetreren in de hoofden van mensen, niet als hulpverlener op verzoek van de persoon zelf, maar als ambtenaar namens de overheid.
Voor het bestrijden van armoede zijn er betere instrumenten. Je kunt direct het minimumloon en de uitkeringen verhogen. Je kunt bijverdienen in de bijstand laten lonen in plaats van een oorzaak te laten worden voor een armoedeval. Je kunt werkgevers verantwoordelijk maken voor betere arbeidsomstandigheden, betere beloning, veiliger werk, de mogelijkheid tot werk naar vermogen of part time werken.
Als werken een recht is en als werk een weg is uit de armoede dan is er ook een inspanningsverplichting aan de kant van degene die de macht heeft over de arbeidsplaatsen: overheid en werkgevers.
Wie weet trouwens hoe de hersens van rijke mensen werken?
