Dat hebben ze weer mooi gedaan in Frankrijk. Stevige en omvangrijke demonstraties, felle gevechten met de grootschalig gewelddadig optredende oproerpolitie, dreven de regering op de terugtocht. De regering van president Macron, om precies te zijn, die een wet door wilde drukken waarin het filmen van politie-optreden grof aan banden zou worden gelegd. Mensen zagen dat terecht als een aanval op de vrijheid om de politie van kritische aandacht te voorzien. Die vrijheid blijkt keer op keer snoeihard nodig. Net als het felle verzet om dit soort vrijheid te verdedigen.
Op 21 november was er al flink protest.(1) Pakweg 1000 demonstranten in Lille, en een grote demonstratie in de hoofdstad Parijs. “Iedereen wil de politie filmen!’ riepen betogers. In het Frans lijkt dat sprekend op ‘Iedereen heeft een hekel aan de politie!’: ‘Tout le monde déteste la police!’. In Lille had men een bord bij zich met: ‘Orwell was right’. Commentaar overbodig, en zo niet, gooi ‘George Orwell 1984’ maar even in je zoekmachine.
Boze demonstranten dus, maar ook kritiek uit wat doorgaans keuriger kringen heten.(2) De krant Le Monde sprak de vrees uit dat de wet ‘het risico meebracht de verhouding tussen burger en politie “verder te vergiftigen”’. Zo waren er wel meer ‘bezorgde’ geluiden te horen. Maar de betogers waren niet zomaar bezorgd. Ze waren boos, en die boosheid was maar al te gegrond.
Waar het om ging bleek korte tijd later, toen er video opdook van drie politieagenten die een zwarte man met politieknuppels bewerkten.(3) Vervolgens gooide politie ook nog eens een traangasgranaat het pand in waarin de politieterreur zich afspeelde. Het slachtoffer heette Michel Zecler. Hij zei dat de agenten zich tijdens het geweld ook racistisch uitten. De advocaat zegt dat negen andere mensen in dezelfde ruimte ook klappen kregen van de politie. Wrang en relevant detail, verteld door de genoemde advocaat. ‘Volgens haar stopte het geweld pas toen een van de agenten zag dat ze werden gefilmd.’ Dit filmen dreigt door de nieuwe wet dus aan banden gelegd te worden, waarmee dit soort geweld nog makkelijker ongestoord dreigt te kunnen plaats vinden. De betrokken agenten zijn inmiddels geschorst.
Minister van Justitie Dupond-Moretti (4) betoonde zich ‘geschokt’. Dat heeft een geloofwaardigheid van nul komma nul, maar laat wel zien hoe bang ze in hoge kringen zijn dat hun politie en daarmee hun gezag in diskrediet wordt gebracht door het optreden van die politie zelf. Hij zei ook nog: ‘Er zijn racistische agenten, net zoals er racistische advocaten en racistische bakkers zijn. Maar om te zeggen dat de politie racistisch is, dat is niet waar.’ Hoongelach moge zijn deel zijn. We hebben iets te veel racistisch politiegeweld gezien, ook in Frankrijk, om dat laatste zinnetje serieus te nemen.
Op 28 november keerde de woede terug op de straten, groter en feller dan te voren. Cijfertjes? Prima. ‘Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken zijn er 133.000 mensen door het hele land de straat op gegaan, van wie ongeveer 46.000 in Parijs. De organisatoren spreken zelf van een half miljoen betogers, van wie er 200.000 in de hoofdstad op de been zouden zijn.’(5) Ik vind die officiële cijfers vaak zo grappig. 133.000 – alsof je bij dit soort aantallen echt meer kunt zeggen dan ‘ruim 130.000’. En 46.000, dus nadrukkelijk geen 45.000 maar ook geen 47.000. Ik weet het, politiecamera’s, drones en alles, maar dit heeft een waarlijk Trumpiaanse geloofwaardigheid. Het is goed mogelijk dat de cijfers van de organisatoren iets overdreven zijn, maar ze lijden tenminste niet aan het soort pseudo-nauwkeurigheid waar de Franse staat in grossiert.
De betogers deden bepaald meer dan alleen van A naar B lopen met spandoeken en stemverheffing. Dat is maar goed ook want van groepsgewijze stadswandelingen alleen wordt een regering zelden zenuwachtig genoeg om bakzeil te halen. Aljazeera heeft welsprekende foto’s van straatgevechten tussen betogers en oproerpolitie.(6) Enough14 heeft filmbeelden waarop goed te zien is hoe heftig het toe ging, en hoezeer de politie de controle enige tijd min of meer kwijt was op straat in Parijs.(7)
Bij de confrontaties liepen aan de kant van de politie 62 agenten verwondingen op. Of dat meer voorstelde dan blauwe plekken omdat ze over elkaar heen struikelden, vertelt de historie nog niet. Dezelfde bron meldt 81 arrestaties. Hoeveel gewonden er onder de demonstranten vielen, weet ik niet. Wie in ieder geval gewond raakte was Ameer Alhabi, een Syrische fotoverslaggever. Geslagen met politieknuppel, neus gebroken, verwondingen aan zijn hoofd.(8) Elke demonstratie tegen politiegeweld wordt met precies het soort politiegeweld beantwoord waar de demonstranten zich tegen richten.
Kort na deze opstand tegen de politie – want daar kwamen de demonstraties op neer – bleek dat de regering terugkrabbelde. Artikel 24 van de nieuwe wet gericht tegen beeldmateriaal waar politie herkenbaar op staat, gaat van tafel om te worden herzien.(9) Kennelijk voelt Macron en zijn regering aan dat doorgaan op de ingeslagen weg wel eens opstandigheid zou kunnen opwekken die niet meer in bedwang te houden is met 81 arrestaties en een reeks politiecharges alleen.
De demonstranten hebben daarmee deze ronde gewonnen! Niet definitief: het herschrijven ‘kan natuurlijk betekenen dat de formulering verandert, maar de wet inhoudelijk hetzelfde blijft’, zoals Pyt van der Galiën voorzichtig opmerkt in Krapuul.(10) Deze website is trouwens tot nu toe de enige plek ter radicale linkerzijde waar ik behoorlijke aandacht voor deze episode van strijd in Frankrijk heb gezien.
De episode is evengoed best belangrijk. Het laat zien hoe rechtse regeringen hun hand kunnen overspelen met al te provocerende wetgeving. Het laat zien dat zulke regeringsplannen teruggeslagen kunnen worden door meteen in actie te komen, in groten getale en hardhandig. Het laat ook zien hoe onzinnig het verhaaltje is dat je ook ter linkerzijde nog wel eens hoort, namelijk dat ‘rellen contraproductief’ zijn. Ik ben er van overtuigd dat zonder ‘rellen’, zonder straatgevechten en brandende barricades en dergelijke, Macron en zijn regering zich niet genoodzaakt hadden gevoeld om terug te krabbelen. Jazeker, harde actie werkt. Dat zouden ze daar vaker moeten doen – en wij hier ook.
Noten:
1 ‘Thousands rally against french bill to curb police identification’, Aljazeera, 21 november 2020,
2 Zie noot 1
3 ‘Franse agenten geschorst na geweld tegen zwarte man’, NOS, 27 november 2020
4 ‘Franse agenten geschorst na geweld tegen zwarte man’, NOS, 27 november 2020
5 ‘Chaos in Frankrijk: meer dan 60 agenten gewond’, RTL Nieuws, 29 november 2020
6 ‘In pictures: French protesters clash with police’, Aljazeera, 29 november 2020
8 ‘Condemnation after photojournalist wounded during Paris protest’ Aljazeera, 29 november 2020
9 ‘Omstreden Frans wetsvoorstel over filmen politieoptreden omgegooid’, NOS, 30 november 2020
10 Pyt van der Galiën, ‘Macron haalt bakzeil: artikel 24 wordt herschreven’, Krapuul, 1 december 2020
Ook verschenen bij: PeterStormt
Uitgelichte afbeelding: By Vladimir from New York, NY – Black Lives Matter, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=91685740
