SOMO-onderzoek naar ‘s werelds 27 grootste farmaceutische bedrijven laat zien dat de sector de afgelopen achttien jaar zijn focus heeft verschoven van medicijnproducent naar investeringsmaatschappij. Het onderzoek ontkracht het argument van de industrie dat hoge medicijnprijzen nodig zijn voor onderzoek en ontwikkeling van medicijnen. Ook maakt deze ‘financialisering’ de sector kwetsbaar voor schommelingen op de kapitaalmarkt met mogelijk grote maatschappelijke gevolgen.
Van medicijnproducent naar investeringsmaatschappij
Uit het SOMO-onderzoek ‘Private gains we can ill afford’ blijkt dat grote farmaceutische bedrijven tussen 2000 en 2018 radicaal veranderd zijn. Er is veel meer geld gestoken in financiële activiteiten en overnames en steeds minder in productiemiddelen. De financiële reserves (wat van de winst overblijft na het uitkeren van het dividend) van de 27 onderzochte bedrijven namen toe van 83 miljard tot 219 miljard dollar in 2018.
Gestegen schuldenlast ondanks grote reserves
Ondanks de winstgevendheid van deze strategie van financialisering stak big pharma zich toch nog diep in de schulden. Van 2000 tot 2018 steeg de schuld van de 27 onderzochte bedrijven van 60 miljard dollar in 2000 tot 518 miljard dollar. In verhouding tot de omzet steeg de schuld van 21 procent in 2000 tot 72 procent in 2018.
Dit geleende geld is echter niet ten goede gekomen aan onderzoek en ontwikkeling van nieuwe medicijnen of aan de productiecapaciteit, maar is vooral aan de aandeelhouders uitgekeerd als dividend en besteed aan het opkopen van de eigen aandelen. In totaal werd tussen 2000 en 2018 1.540 miljard dollar uitgegeven aan de aandeelhouders, waarvan 676 miljard dollar aan de inkoop van eigen aandelen en 864 miljard dollar aan dividend. Bij de tien grootste farmaceutische bedrijven was de totale uitkering aan de aandeelhouders 142 procent van de bestedingen aan onderzoek en ontwikkeling dat jaar.
SOMO-onderzoeker Rodrigo Fernandez: “Het is duidelijk dat dit geen lange termijnstrategie is maar een manier om in zo een kort mogelijke tijd zo veel mogelijk aan de aandeelhouders uit te keren en de kosten hiervan op de maatschappij af te wentelen”
Corinacrisis toont kwetsbaarheid verdienmodel
De coronacrisis legt goed bloot hoe kwetsbaar deze strategie is. Het verdienmodel is afhankelijk van goedkope leningen en stijgende beurskoersen. Nu deze condities er niet meer zijn, blijven de grote farmaceuten achter met enorme schulden en een nog grotere druk om de maatschappelijk onverdedigbare hoge winstmarges te vergroten. De keerzijde van dit verdienmodel is nu zichtbaar op wereldschaal. Door het achterblijven van investeringen van big pharma in slecht renderende maar essentiële medicijnen en vaccins, zijn het nu de overheden die financieel de kar trekken om een coronavaccin te ontwikkelen.
Over het onderzoek
SOMO onderzocht hoe de 27 grootste farmaceutische bedrijven de afgelopen 18 jaar scoorden op drie indicatoren die in de academische literatuur genoemd worden:
- De omvang van de balans (financiële reserves en schulden);
- De omvang van de aandeelhouderscompensatie;
- De omvang van de immateriële activa ten opzichte van de totale activa.
– Persbericht SOMO
