Frankrijk beleeft een stakingsdag van bijzonder belang. Niet alleen zijn de stakingen omvangrijker dan ze in jaren geweest zijn. De stakingen van vandaag zijn ook nog eens slechts een begin: met name in de transportsector hebben vakbonden aangekondigd dat de stakingen na vandaag doorgaan. Met deze stakingen proberen arbeiders dreigende aanvallen op het pensioenstelsel af te slaan. Het zou zomaar kunnen lukken ook, gezien de omvang en de scherpte van het arbeidersprotest. En er ligt meer in het verschiet dan louter verdediging van een stuk sociale zekerheid, hoe belangrijk dat voor betrokkenen al is.
Waar is er gaande? President Macron wil het pensioenstelsel eenvoudiger maken. Er zijn nu ruim 40 verschillende pensioenplannen. Macron wil een enkel pensioenstelsel voor iedereen, waarbij het pensioen afhangt van het ingelegde geld. Dat klinkt leuk, maar niet iedereen kan evenveel inleggen want niet iedereen krijgt hetzelfde loon en niet iedereen werkt even lang. Arbeiders hebben een zeer reële angst: dat ze jaren langer moeten werken om hetzelfde, toch al niet luxueuze pensioen te krijgen dat ze nu ontvangen. Lagere pensioenen dan wel een hogere pensioenleeftijd: dat vooruitzicht verontrust mensen, en brengt ze nu in beweging. Terecht.
De beweging is opvallend effectief. De Guardian schrijft: ‘Spoorwegdiensten kwamen tot stilstand, met 82 procent van de bestuurders die in staking waren en minstens 90 procent van de regionale treinen die waren geschrapt, te midden van de angst dat verstoring van het transport dagen kon duren. In Parijs waren 11 van de 16 metrolijnen gesloten (…) Ongeveer de helft van de geplande Eurostar treinen tussen Parijs en Londen waren gecanceld. Toeristen werden weggestuurd van de Eifeltoren wegens de staking.’ De Guardian sprak van ‘de grootste stakingen van Macrons presidentschap’(1)
Aljazeera laat Natacha Butler, de verslaggever die ze daar hebben, aan het woord. ‘Omdat arbeiders van verschillende sectoren mee doen, waaronder transportpersoneel, docenten, advocaten, gezondheidswerkers, ‘betekent dit dat er zeer veel ontwrichting is, niet alleen in Parijs maar in heel Frankrijk”’. ‘De grootste staking sinds decennia’, zo noemt Aljazeera de stakingsgolf van vandaag.(2) De BBC schrijft: ‘Frankrijk verlamd door de grootste nationale staking in jaren’. Het noemt onder meer het luchtverkeer, ‘ernstig getroffen, met honderden vluchten die gecanceld zijn’, en het onderwijs. ‘De grootste vakbond van docenten in het basisonderwijs zei dat ze verwachtte dat wel vier van de tien scholen in het land gesloten zouden zijn. Verwacht werd dat ongeveer 70 procent van de basisschooldocenten stakingsactie zal ondernemen.’(3)
En er is meer. ‘Niet alleen in het openbaar vervoer wordt gestaakt, ook onderwijspersoneel heeft het werk neergelegd”’, zo schrijft ook de NOS, om er aan toe te voegen: ‘Verder wordt er gestaakt in zes van de zeven olieraffinaderijen, zegt de vakbond CGT Chimie tegen persbureau AFP. “De distributie van producten is stilgelegd. Er zullen geen vrachtwagens vertrekken en er wordt niets getransporteerd door pijpleidingen”’. Ook zijn actievoerders oliedepots gaan blokkeren. (4) Mooi zo. Stevige acties, stakingen die echt bijten.
Het gaat dus om die pensioenen, zoals in zo veel landen, ook in Nederland. Met dit verschil: in Frankrijk verzetten arbeiders zich daadwerkelijk tegen verslechteringen van het pensioenstelsel. In Nederland weten vakbonden dat behendig te voorkomen, door eindeloos te onderhandelen en de beroerde uitkomst van zulke onderhandelingen dan door de strot van hun leden te duwen onder het motto ‘meer zit er niet in’. Franse vakbonden stellen zich iets steviger op. Dit komt niet doordat vakbonden in Frankrijk principieel radicaler zijn en meer in handen van arbeiders zijn dan in Nederland. Dat zijn ze namelijk niet. Het komt vooral doordat de stemming in Frankrijk nog aanzienlijk bozer is dan in Nederland, zodat vakbonden er niet aan ontkomen om tot stevige actie over te gaan als ze niet elk beetje geloofwaardigheid bij arbeiders willen verliezen.
In Frankrijk vindt de boosheid van arbeiders ook andere, deels zelf-georganiseerde kanalen. Ruim een jaar geleden bijvoorbeeld kwamen de Gele Hesjes op gang: de beweging van straatprotest, aanvankelijk tegen een verhoging van brandstofprijzen, al snel uitgegroeid tot een felle – en met grote staatsrepressie bestreden – protestbeweging tegen het presidentschap van Macron zelf. De Gele Hesjes zijn na de zomer weer aan het protesteren gegaan, en hebben aangekondigd vandaag aan het vakbondsprotest mee te doen.(5) Deze stakingsdag is alleen al daardoor veel meer dan alleen-maar-vakbondsprotest. Dat maakt de dag van vandaag tot een extra belangrijke dag in de zo noodzakelijke sociale strijd tegen staat en kapitaal, waar die ook plaats mag vinden.
Hoe groot de sociale spanning is blijkt ook uit het voornemen van transportbonden om de staking van vandaag voort te zetten. Dit is dus niet de klassieke eendagsstaking die Frankrijk met een zekere regelmaat meemaakt. Dit is een echte stakingsgolf, waar veel meer in mogelijk wordt dan alleen maar een dreigende verslechtering van het pensioenstelsel afremmen. De druk gaat niet alleen uit van al die stilgelegde diensten en bedrijven. De druk gaat ook rechtstreeks uit van de straat. ‘Duizenden Fransen op de been tegen hervorming pensioenstelsel’, kopt de NOS. En er zijn al berichten van confrontaties ook. ‘In Nantes kwam het aan het begin van de middag tot schermutselingen, waarbij de politie traangas inzette. Ook in Lyon was er even een confrontatie tussen betogers en de politie’. Het staatsgezag heeft in Parijs maar vast zesduizend agenten klaargezet ‘om alles in goede banen te leiden’, zoals de NOS dat formuleert. Om bij het minste of geringste mensen het ziekenhuis in te slaan dus, zoals de politie dat bij de protesten van de Gele Hesjes op akelig grote schaal heeft gedaan.
Komende uren en dagen zullen we er achter komen hoe diep de sociale crisis in Frankrijk is, in welke mate er echt een langduriger stakingsgolf begint, en in hoeverre de stakingsstrijd gecombineerd wordt met omvangrijke opstandigheid op straat. Een enkel commentaar geeft indirect al wel aan wat er aan zou kunnen komen. ‘Laurent Berger, hoofd van de hervormingsgezinde CFTD-bond, zegt dat de sociale omstandigheden explosiever zijn dan in 1995’, zo sloot Aljazeera haar reportage over vandaag af.(5) Dat jaar staakten transportarbeiders wekenlang tegen onder meer verslechteringen in het pensioenstelsel. En de regering haalde toen bakzeil. Als een keurige vakbondsbestuurder al bang is dat de sociale spanning nu nog groter is dan destijds, kan de regering-Macron dan wellicht een nog grotere nederlaag tegemoet zien dan de regering dan Chirac destijds? Vanzelf zal dat allemaal niet gaan. Maar de woede zoals die vandaag al tot ontlading begint te komen… die woede smaakt sowieso naar meer.
Noten:
2 ‘France: Largest strikes in decades over Macron’s pension plan’, Aljazeera, 5 december 2019
3 “Macron pension reform: France paralysed by biggest national strike in years’, BBC, 5 december 2019
4 Duizenden Fransen op de been tegen hervorming pensioenstelsel, NOS 5 december 2019
5 als noot 2
