Het liberalisme was ooit een revolutionaire stroming. Voorzover het zichzelf wil kennen – wie is er nog echt liberaal heden? – zal het dit ontkennen. Dat een liberale stroming in Nederland zonder moeite of bezwaar is opgegaan in een partij die in het algemeen als democratisch-socialistisch wordt aangemerkt hoort tot de liefst niet beklemtoonde kleine lettertjes van een geschiedenis die toch als nutteloos wordt aangemerkt. Door de zich noemende liberalen van nu.
Het liberalisme dat van ieders leven een wedloop met de Anderen wil maken (de etymologie van “concurrentie”) is niet een soort natuurlijke vijand van het fascisme. Het loopt er op uit, het fascisme is het volgende stadium. Het komt nu niet met gedisciplineerde marsen – hoewel, als we de zogenaamde boerenacties in Nederland bekijken zien we toch wel iets als een equivalent van een Mars op Rome. Maar verder komt het verkleed als de Ware Vriend van de Gewone Mensen die altijd naar de Ander kunnen verwijzen, die niet wit, mannelijk, heteroseksueel enzovoort is.
Laat ik eerlijk zeggen dat ik niet goed kan tegen derridaanse woordspellen gebaseerd op wankele of afwezige etymologie. Er is geen verband tussen het bijvoeglijk naamwoord waar en het homofone zelfstandige naamwoord. Waarheid heeft niets met een waar te maken. Maar verder is Theorie van de kraal een betoverend betoog dat mij regelmatig herinnert aan de geschriften van mijn oude makkers van Bilwet en de Academie voor Ambulante Wetenschappen, ook in hoge mate geïnspireerd door Adorno en Benjamin. Krijg je dat mede door gezamenlijk schrijven?
Het slot van het boek bevalt mij het best, het komt uit bij Liefde en het onzegbare: God is liefde. Twee citaten om de stemming er in te brengen:
Voor niets gaat de zon op, van je luie reet! Wie denkt dat de schaarste er simpelweg is, moet denken dat dingen enkel voor ons recombinaties en composities aangaan, moet denken dat Gods overvloed alleen namens ons – in de beperkte, antropocentrische zin – plaatsvindt, dat vreugde en ontmoetingen enkel in de ogen van deze verloren dieren gebeuren. Wie dat denkt, denkt dus tegelijk dat wij zijn uitverkoren en dat God niet bestaat. En dat is precies waaraan wij geacht worden ons leven te wijden: dat de wereld er voor ons is, want God is er niet meer. Het is precies deze afwezigheid van het goddelijke in de aardse ‘economie’ die van de wereld een gift-uit-het-niets maakt waaraan wij ons enkel kunnen onderwerpen. Waar zou [Adam] Smith geweest zijn zonder Nietzsche? [p.114]
En:
(H)et fascisme is liberale avant-garde, horizon van iedere liberale politiek, laatste ronde in de liberale estafette, en alleen mogelijk omdat liberalen het stokje veilig in de handen van de fascisten bezorgen. [p.138]
De Ophef is alweer geweest, lezen dus.
– WIllem Schinkel en Rogier van Reekum, Theorie van de kraal. Kapitaal – ras – fascisme. Amsterdam: Boom, 2019. 223p. €20,-
