‘Minimumloon voor de president, zodat hij kan ondervinden hoe het voelt’, wordt luidkeels geroepen in de straten van de Ecuadoriaanse grootsteden. Tien jaar na het beleid van voormalig president Rafael Correa is de onrust in het land immens. Sinds woensdag 2 oktober komt de bevolking massaal op straat om hun bezorgdheid te uiten over de sociale en economische hervormingen doorgevoerd door de regering van president Lenín Moreno. De protesten vinden vooral plaats in de steden Quito, Guayaquil en Cuenca.
De zogenaamde ‘paquetazo’
De bezuinigingsmaatregelen of ‘el paquetazo’ houdt onder meer de afschaffing van de subsidies voor het gebruik van fossiele brandstoffen en de verhoging van de benzine en dieselprijzen in. Deze maatregelen zijn zonder twijfel de meest controversiële, want door afschaffing van deze subsidie zal het leven voor de gewone Ecuadoriaan immens veel duurder worden, aangezien alle goederen en voedsel hiermee getransporteerd worden. Dit prijsverschil wordt echter niet gecompenseerd in de lonen van Ecuadorianen, sterker nog, Moreno’s regering eist dat alle ambtenaren een deel van hun loon afstaan aan staatsobligaties. De reguliere arbeider zoals een verkoper van een commercieel centrum van wie het loon ongeveer 300 dollar bedraagt, komt hiervoor dus niet in aanmerking. Het minimumloon van een ambtenaar is 525 dollar en verschilt naargelang je dienst. Men spreekt van ongeveer 20 dollar die aan het einde van de maand zal worden afgestaan. Enorme opschudding en rellen zijn hiervan het gevolg in de verschillende steden.
De maatregelen zijn het gevolg van het zogenaamde Uitvoerend Decreet 883 of ‘el Decreto Ejecutivo 883’ dat werd gesloten tussen president Moreno en het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Ecuador kreeg dit jaar een lening van omgerekend 3,8 miljard euro. Het economisch ‘terroristische’ IMF stelt in ruil voor deze lening natuurlijk enorm strenge, neoliberale eisen. Onder meer het aantal medewerkers bij de overheid moet worden teruggedrongen, overheidstakken moeten geprivatiseerd worden, de vakantiedagen van het overheidspersoneel moet van 30 naar amper 15 dagen gaan en ook hun loon zal worden verlaagd.
Er valt natuurlijk veel te zeggen over het beleid van Correa, maar de onafhankelijkheid van het IMF die hij tijdens zijn legislatuur mogelijk maakte wordt nu wel met één veeg van tafel geveegd.
Nationale noodtoestand
Als antwoord op de aanhoudende protesten riep Moreno op 3 oktober de nationale noodstand uit of ‘el estado de excepción’. Het doel hiervan is de publieke orde te herstellen en de protesten zoveel mogelijk terug te dringen. Deze beslissing impliceert onder andere dat politie, leger en ordetroepen worden ingezet en het recht op vrijheid van vereniging wordt geschorst. De termijn van deze nationale noodtoestand is 30 dagen. De president spreekt zelf van een staatsgreep, die volgens hem aangestuurd wordt door de Venezolaanse president Nicolás Maduro en ex-president van Ecuador, Rafael Correa. Vanuit de Guayaquil zond Moreno een televisieboodschap uit, met de boodschap dat hij niet van plan is om de maatregelen terug te draaien. Hij spreekt van “een georganiseerde politieke actie om de regering te doen wankelen en de orde van de democratie te verstoren”.
Op dinsdag 8 oktober heeft Moreno, de overdracht van de regering aan Guayaquil geformaliseerd via ‘el Decreto Ejecutivo 888’. In het document stelt de regering ook een beperking van het recht op vrije doorgang en mobiliteit of ‘toque de queda’ (avondklok) over het hele nationale grondgebied in ‘strategische gebieden’. Deze beperking zal tot 3 november gelden en telkens van maandag tot zondag tussen 20h en 05h. Enkel personen of publieke diensten die hun toegang kunnen garanderen, mogen hiervan afwijken. Dit zijn bijvoorbeeld politieagenten, het leger, ordetroepen, geaccrediteerde sociale communicatoren, leden van geaccrediteerde diplomatieke missies van het land, naast het medisch of hulpverlenend personeel.
Inheemse bevolking
Taxichauffeurs, vervoersmaatschappijen, studenten maar ook de inheemse bevolking bundelen hun krachten om samen hun afschuw te uiten tegen de asociale besparingen van de regering Moreno. De invloed van de inheemse bevolking kan hier niet onderschat worden. Op maandag 7 oktober zijn tienduizenden van hen hun tocht gestart richting de hoofdstad, Quito. Jaime Vargas, president van de Confederatie van Inheemse Nationaliteiten van Ecuador (Conaie), spreekt van meer dan 20.000 gemobiliseerde inheemse groepen. In 2000 waren zij tevens de protagonisten voor de omverwerping van de toenmalige president Jamil Mahuad.
De confederatie riep op zondag 6 oktober ook hun eigen noodtoestand uit, politie en ordediensten die inheemse gebieden naderen zullen hierdoor onderworpen worden aan het inheemse recht (erkend in de grondwet). In een live interview van digitaal platform Voces vertelde Luisa Lozano, de vrouwelijke leider van de Vrouwen van Conaie, dat zij tijdens hun tocht naar de protesten verhinderd en bestookt werden door het leger en politieagenten met paarden en traangas. Op zeer vastberaden wijze drukte ze het volgende uit: “We willen zeggen dat dit ons niet bang maakt, wij zijn geboren om te blijven strijden, wij verweerden ons voor meer dan 530 jaar en dát is wat ons sterk maakt”. Daarnaast haalde ze aan hoe de huidige regering hen wil stigmatiseren via de media als agressievelingen.
Getuigenis Cuenca & Quito
In het kader van onze studie Sociaal Werk verblijven wij, Isha Adriaensens en Andrea Josefa Boonaert Torrico, voor 6 maanden in Ecuador. Isha studeert in Cuenca, Andrea in Quito. Dit zijn onze getuigenissen.
Cuenca
De studentenmobilisatie hier in Cuenca is ongelofelijk en absurd goed georganiseerd, de universiteit speelt een belangrijke rol in de protesten en via alle kanalen op sociale media communiceren en mobiliseren de studenten zoveel mogelijk personen. De lessen zijn al een week geschorst en het ziet er niet naar uit dat ze snel hervat zullen worden. Er zijn dagelijks open vergaderingen en debatten op de universiteit over welke aanpak gehanteerd moet worden. Ook professoren zijn belangrijke spilfiguren in de protesten. De studentenbeweging wil passief reageren en wil zich niet mengen in de hardhandige aanpak van sommige andere protestlui. Er worden inzamelacties gehouden om eten en gas te verzamelen voor mensen die niet meer kunnen werken. Beetje bij beetje beginnen de winkels hier ook leeg te lopen en wie gas nodig heeft (voornamelijk om mee te kunnen koken) staat een urenlange zoektocht te wachten.
Ik sprak ook met een van de studentenvertegenwoordigers van de protesten, Christian. Hij vertelt mij dat er ongelofelijk geïnfiltreerd wordt in de protesten door de politie. Zo gooien de infiltranten stenen naar de politie om de beweging op deze manier te framen als gewelddadig en meedogenloos. De politie hanteert en hele repressieve, hardhandige aanpak bij de protesten in de straten. Er rijden tanks rond die traangas gooien als de manifestanten te dicht komen en er wordt met matrakken op voorbijgangers geslagen. De mensen roepen ‘ni una sola piedra, estamos en paz’ (geen enkele steen, we zijn vredig), met als boodschap dat de strijd niet gericht is tegen de politie, maar tevergeefs. Christian vertelde me dat de politie een traangasbom in het gezicht wierp van een van zijn vrienden, die jongen is nu blind aan één oog.
Quito
Vanaf de tweede week van mijn verblijf ervaarde ik al de toenemende spanning. Via sociale media, gesprekken met mijn klasgenoten, andere uitwisselingsstudenten en eigen observatie blijf ik op de hoogte van wat er gaande is.
Alle schoolactiviteiten zijn uitgesteld om de veiligheid van de studenten te vrijwaren, laat staan dat ze er kunnen geraken al dan niet met het openbaar vervoer. Als uitwisselingsstudent krijg je van de professoren te horen dat je best thuis blijft in plaats van de toerist uit te hangen of deel te nemen aan de protesten ongeacht hoe belangrijk dit onderwerp is. Tevens uit respect voor de crisistoestand van het gastland waarin je je bevindt omdat het ons eigen welzijn en tijdelijk verblijf in gevaar kan brengen.
Overal hoor je wel iets vallen over het thema. Op een zondag gingen we La Virgen del Panecillo bezoeken. Toen we ter plekke een paar brochettes kochten, legde de verkoopster uit dat ze er deze keer geen aardappelen bij kon prikken omdat ze te duur zijn. De prijs per kilo is gestegen van 20 naar 30 dollar en door de prijsstijgingen op benzine en diesel is het transport van voedsel tijdelijk geblokkeerd. In supermarkten zoals Supermaxi zijn zelfs de meeste rekken leeg.
Met de gele taxi’s rijden is zo goed als geen optie meer, laat staan met de Uber dat hier zogezegd het goedkoopste transportmiddel is. Volgens mijn buurvrouw Mariana kostte een rit van minder dan 10 minuten rond de 1 à 3 dollar, nu spreken we van 5 à 6 dollar. Het is zeer gevaarlijk en risicovol om nu met de wagen op stap te gaan overdag omdat ik uit verschillende gesprekken met taxichauffeurs hoorde dat ze met stenen bekogeld worden en zo niet met traangas getroffen worden. Als politieagenten zien dat je langs de kant stilstaat en vragen naar de documenten van de chauffeur en die persoon kan het niet meteen overhandigen, wordt hun auto weg getakeld en met een beetje geluk zonder de banden plat te steken. Sinds de president de noodtoestand heeft uitgeroepen zien we niets anders dan video’s of foto’s vol militair geweld door de politieke repressie. Ik hoorde dinsdag gevechtsvliegtuigen en zag heel veel rook dat kwam uit de richting van het Congresgebouw of ‘la Asamblea’. Dat manifestanten zelfs daar zijn kunnen binnenvallen is van 14 jaar geleden.
Mijn klasgenoot Joffre vertelde me dat zijn kleine zusje van 8 jaar hier al 5 dagen lang thuis zich verveelt en nu zijn ze op weg naar zijn neef zodat ze met andere leeftijdsgenoten kan spelen. Voor de kindjes die het nieuws meekijken veroorzaakt deze situatie veel schrik en verwarring omdat ze niet weten waarom mensen elkaar slaan met stokken en stenen. Joffre weet niet wat of hoe hij op haar vragen moet antwoorden omdat het gewoon zo complex is. Naast de situatie te verbeteren heeft de regering volgens hem ook intrinsieke bedoelingen die niet worden blootgesteld via de media. “Het is complex om de media te interpreteren omdat de ene zegt dat de politieagenten wat minder gewelddadiger moeten handelen, maar dan zeggen de naasten van die politieagent dat hij ook alleen maar zijn werk moet doen.”
Kortom, wat op dit moment in Ecuador aan het gebeuren is, kan je op z’n minst historisch noemen. Voor ons is dit hoe dan ook een zeer verrijkende ervaring als sociaal werker in wording. Een professor stuurt ons het lied ‘El pueblo unido jamás será vencido’ van Inti Illimani door, en we beseffen: de mensen zijn allesbehalve van plan om mee te gaan in Moreno’s neoliberale fantasieën.
– Door Isha Adriaensens en Andrea Josefa Boonaert Torrico, eerst verschenen bij De Wereld Morgen
