Vandaag, 9 mei, is het precies zeventig jaar geleden dat de Sovjet Unie de Grote Vaderlandse Oorlog zoals de Tweede Wereldoorlog er wordt genoemd, bekroond zag met een zwaar bevochten overwinning. Zevenentwintig miljoen en mogelijk meer mensenlevens had en heeft het land te betreuren. Er is niet één familie in de voormalige Sovjet Unie die niet één of meer familieleden die het einde van de oorlog niet haalden te betreuren heeft.
Ik weet: een oorlog is geen kille rekensom of boekhouding waarbij aan het eind de balans wordt opgemaakt: jij zoveel mensen verloren, zij zoveel, wij zoveel doden… Toch getuigt het van een soort niet te bevatten wrangheid dat de afgelopen weken met heel veel fanfare is stil gestaan bij wat de westelijke geallieerden hebben bijgedragen aan de strijd – een strijd die al lang beslist was, vermag ik op te merken, zonder daarbij ook maar enigszins afbreuk te willen doen aan de offers welke Amerikaanse, Britse of Canadese soldaten en hun families hebben gebracht – tegen de gemeenschappelijke vijand terwijl het aandeel van een land dat een veelvoud van die offers te betreuren heeft nauwelijks ter sprake is gekomen. Afgezien van wat plichtmatigheden. Medeschrijver Arnold J.v.d. Kluft maakte er hier een intrigerende opmerking over: van ‘The Longest Day’ tot ‘Saving Private Ryan’, PR en propaganda over een tijdsbestek van meer dan drie decennia of langer.
Voor mij reden vandaag naar het Russisch Ereveld bij Amersfoort te gaan. Daar kun je bij de 865 graven van Sovjet-soldaten zien hoe diep het verdriet zit. Er is niet alleen een officieel gedeelte waarbij hoogwaardigheidsbekleders en vertegenwoordigers van landen die deel uitmaakten van de Sovjet Unie kransen leggen, nee: er zijn ook tal van familieleden, kinderen, kleinkinderen en zelfs achterkleinkinderen die stilstaan met foto’s van omgekomen familieleden en bloemen bij wat zich toen heeft afgespeeld.
Denkend aan al dát leed dat hier begraven ligt en herdacht wordt, doet je pas echt beseffen hoe kil, steriel, plichtmatig en in zekere zin cynisch de officiële herdenking op 4 mei op de Dam in Amsterdam is omdat er nauwelijks een woord door ‘officieel Nederland’ aan gewijd wordt.
U kunt op het Russisch Ereveld een graf van een omgekomen soldaat adopteren: dat is écht een betekenisvol gebaar.
