Zwarte kousen – waar komt het begrip vandaan?

De afdeling kousen, panty’s en sokken in de winkels waar je dat soort kleding haalt laat zien dat “zwarte kousen” voor alle gezindten heel gewoon zijn. Er wordt niets politieks of godsdienstigs mee uitgedrukt. Hoe zou het kunnen?

Bepaalde zwaar-gereformeerde kerkgenootschappen worden in Nederland in de wandeling zwartekousenkerken genoemd.
Men kan de antropologische blik ertegen aangooien om vast te stellen dat dit in het algemeen niet verwijst naar dagelijkse, zelfs niet per se naar de zondagse kleding. De term “zwartekousenkerk” heeft een achtergrond die ook veel van de kerkgangers niet zullen weten.

Van de gezapig gezetenen, de prinsgezinden, leden van de enige bevoordeelde kerk in de Republiek in de achttiende eeuw ging het manvolk gekleed in een kuitbroek, culotte geheten, ook wel “korte broek”. Daaronder droeg men kousen. Het “zware” volk – dat overigens bij de regenten ook toen al niet echt geliefd was – drukte zijn zwarigheid uit door de kuiten in het zwart te steken.
Let wel, wij hebben het hier over mannen!

De moderngezinden, in Nederland patriotten genoemd, de anti-oranjeklanten en voorstanders van vrijheid van godsdienst, staken zich ter onderscheiding in de lange broek. Sans-culottes heetten hun voorbeelden in Frankrijk. De lange broek drukte dus instemming met de Revolutie uit, ervoor en zeker erna (in Frankrijk in 1789, in wat nu Nederland is 1795).

De gereformeerden hebben zich zeer lang verzet tegen de secularisering, het anti-oranjestreven en het beëindigen van de bevoordeling van de Gereformeerde (Hervormde) Kerk die bij de Bataafse Revolutie hoorden.
Hun stroming, tevens ingebed in de oudste politieke partij van Nederland, heette antirevolutionair. De partij heeft bestaan tot 1980. De Staatkundig Gereformeerde Partij en de ChristenUnie zijn hier afsplitsingen van. Het CDA heet de voortzetting van de ARP te zijn. Van de antirevolutionaire beginselen is in het CDA weinig tot niets terug te vinden, maar wie zal er van wakker liggen?

Het merkwaardige is nu dat vooral dominees in de “zware” antirevolutionaire bolwerken hun antirevolutionaire gezindheid koppig tot uiting brachten door – een culotte te dragen. Dus een korte broek met zwarte kousen er onder. Tot ver in de negentiende eeuw. In Aardenburg heeft een dominee met deze dracht nog de twintigste eeuw gehaald.
Het gebruik is gaandeweg uitgestorven. De naam is gebleven. En in de loop van de tijd is de naam steeds minder begrepen.
Begrip is dan ook een speciale zaak in dit geval, maar goed.
Ik heb het hierbij maar eens uitgelegd.

(Met dank aan: R.P. Zijp, Een geschiedenis van de gereformeerde gezindte, Utrecht 1984).

10 gedachten over “Zwarte kousen – waar komt het begrip vandaan?”

  1. @2
    Maar Anne van der Meiden, de schrijver van het boek De zwartekousenkerken, laat niet blijken dat hij de herkomst van de term kent…

  2. Wer wat wijzer geworden dank zij Arnold! Ik heb altijd gedacht dat het om dameskousen ging, zoiets als “blauwkousen”. Nu maar hopen, dat de vingerlikkerscoalitie eindelijk eens de (zwarte) kous op de kop krijgt… 😀

  3. Inderdaad goed om te weten. Nu op zoek naar antwoord op de allerbelangrijkste vraag: totale oorlog – waar komt het begrip vandaan?

  4. Dank Arnold van der Kluft en leuk om daar iets over te leren.

    Ik kan alle topics hier niet bij houden, het is maar wat me aanspreekt om tijd voor hebben.

    Zwarte zwarigheids kousen , pracht term, deden mij meteen denken aan de witte kousen met kniebroek naar Franse couture als veel lichter en aantrekkelijker.
    Wanneer en waarom werden die gedag gezegd?

    Het is mij niet gegeven om de historisch politiek status, cq ontwikkelingen , verhouding volk elite naar de zwarte zwarigheid, versobering te kunnen schetsen.
    Mijn vraag zou zijn of de zwarte zwarigheid ook inhield dat er meer voor de armen werd gedaan?

    Kostuum zelf als studie , er is zoveel om over te leren.
    .
    De Republiek der verenigde Nederlanden (1600 – 1702); Pruikentijd

    De heren droegen schoenen met grote gespen, witzijden kousen, een nauwsluitende kniebroek, een lang en prachtig geborduurd vest en een jas. Een kanten kraag, kanten manchetten en kleine driekantige steekhoed voltooiden hun toilet.

    Prachtig als verleiding ….niks zwaar.

    http://www.bertsgeschiedenissite.nl/nieuwe%20geschiedenis/17e%20eeuw/eeuw17kleding.html

    Kostuum en uiterijk , de sexen door de tijden heen te leren.

    Ik doe even een paare rare wereld/ tijd sprongen heen en weer , assiocaites die m.i. nog net zo zo niet zo gek zijn als ze zouden lijken.
    Ik zag tijdje geleden dat in een zekere Afrikaanse stam jonge mannen maar om de 4 jaar kans maakten op een vrouwelijk maatje.
    Het was zaak om in dit ritueel de mooist getooide, geschminkte en de beste danser te zijn. Dit om door een vrouw uitverkoren, let wel ingewisseld of erbij genomen te worden.
    Afgekeurd legden zich bij hun lot neer, zucht, dan maar weer wachten, trainen en hopen op de volgende keer.
    Vandaag de dag zoekt een geëmancipeerde carrière vrouw ook bewust haar maatje maar dan ter gezamenlijk te dragen verantwoording om de beste voorwaarden een kind ter wereld te brengen te schapen. .
    En zij doet dit pas als haar biologische klok gaat tikken dat de tijd daarvoor is aangebroken.

    Ik weet nog dat Rouvoet een soort bonus voor gezinsuitbreiding wilde geven.
    Ik zal maar niet verder uitweiden over overbevolking,milieu, wereld voedselprobleem en water tekort.
    Maar zou een dergelijk premie in de verste verte iets met de zwarigheid van zwarte kousen te maken kunnen hebben?

  5. Geachte kerk,

    Is het niet beter dat vrouwen zich zedig kleden.

    Gekleed in een lange jurk; net als bij de moslima’s.
    Het feit zit hier in verscholen, dat de vrije Nederlandse
    kleedcultuur de kerk is binnen geslopen.
    Waardoor de vrouwen met zwarte kouzen en hoge hak-
    ken als hoerig kunnen worden beschouwd.
    Men hoort zich dus binnen het huis van God zedig te
    kleden.
    In de zomer dus ook geen blote ruggen en/of strakke lage inkijkshirts of topjes met zichtbare borsten.

    Dames, of binnen het geloof zusters; alvast bedankt
    voor uw medewerking en een gezegende kerkdienst.

    Jochem Johannes Zwier (dakloos) 07-03-1971
    ex-gelovige (strafblad)
    Tuinen 32 (Leger des Heils) 8911 KE
    uit Leeuwarden
    reacties: johnzwier@hotmail.com

  6. Maar ik =vind toch dat die mensen vandaag hun huis hebben kunnen verkopen dat het niet alleen om het geloof gaat bij hun er zijn ook andere gelovigre mensen die katholiek zijn of niet erg dart denken dat er wat gebeurd .ik hoop van harte of hij nu zwaar een geloof heb of oiets minder de gewone van de grote kerk of van de katholieken het maak niks uit wij geloven dat er iemansd bvroeger die geda=cht heeft dat dat wereld moet bestaan en dat is onse lieve heer

  7. Pingback: Verantwoord denken: over zedige kleding en drukken op de knop | Krapuul

Reacties zijn gesloten.