Wereldvreemd noemt Sarah Wagenknecht, fractieleider van Die Linke in Duitsland, het idee van open grenzen voor migranten. Ze wil restricties en uit onvrede met de oogkleppenpolitiek met betrekking tot migranten van Die Linke heeft ze de nieuwe beweging Aufstehen opgericht. Ze heeft gelijk wat betreft de onmogelijkheid van ongebreidelde migratie. Zelfs in de EU is het vrij verkeer van personen al problematisch. De onvrede erover was een hoofdreden van de keuze voor Brexit. Daarbij is dat ‘vrij verkeer’ nog aan allerlei restricties gebonden, zodat recht op sociale voorzieningen in een andere lidstaat voor EU-migranten er vaak in mindere mate bestaat dan voor autochtonen.
Vluchtelingen
Gezien de beperkingen bij de interne EU-migratie zijn open grenzen heel ver weg van de actuele situatie. En ook de opname van vluchtelingen stuit op weerstand. Op het hoogtepunt van de vluchtelingenstroom uit Syrië en Irak in 2015 en 2016 bedroeg die afgerond 1,3 miljoen personen in beide jaren. Op een bevolking in de EU van ruim 500 miljoen is dat zo’n 0,25 procent. Dat is makkelijk op te vangen. Voor vluchtelingen die aan de criteria van de vluchtelingenverdragen voldoen is er plek genoeg in Europa.
Niemand illegaal
Gewoonlijk neemt het een flinke tijd in beslag om te beoordelen of een migrant recht op asiel heeft. Het terugsturen van afgewezen asielzoekers is vaak hartverscheurend. Hun triestheid raakt menigeen. Een aantal sympathisanten met hen claimt dat niemand illegaal is. Wat inderdaad prachtig zou zijn. Maar er zijn letterlijk grenzen tussen landen. Nog steeds. Als je inderdaad vindt dat niemand illegaal zou mogen zijn, zou je beter strijden voor afschaffing van grenzen. Het is echter makkelijker je te verschuilen achter je morele gelijk en te roepen dat niemand illegaal is dan je in te zetten om grenzen af te breken.
Opvang
Nochtans hebben alle asielzoekers recht op een fair onderzoek en hun opvang dient adequaat te zijn tijdens het speurwerk. Aan een deugdelijke opvang schort het nogal eens. Teneinde daar iets aan te doen heeft de Nederlandse dominee Rikko Voorberg de actiegroep We Gaan Ze Halen georganiseerd. Het plan was asielzoekers met een bus en auto’s van het Griekse eiland Lesbos naar Nederland te brengen. Dat mislukte. De Griekse regering wilde niet praten met de actiegroep. Ofschoon de poging politiek naïef was, heeft die wel aangetoond dat er Europese burgers in actie willen komen voor het lot van migranten. Maar naast dergelijke de publiciteit halende ad hoc acties is er nood aan een structurele aanpak.
Ollolai
Koppeling van de migratieproblematiek aan de problematiek van ontvolking kan de structurele bestendigheid opleveren. Het Italiaanse dorp Ollolai op Sardinië was een Nederlandse tv-programmaserie die op een creatieve manier aan de ontvolkingskwestie aandacht besteedde. Voor 1 euro kon een aantal Nederlandse families een pand (bouwval) kopen in Ollolai dat ze moesten opknappen en ze moesten met een plan komen om een economische activiteit in het dorp te ontwikkelen. Met de inbreng van vers bloed en frisse ideeën zou Ollolai meer tot leven kunnen komen. Maar de migratie van een paar Nederlandse gezinnen naar een afgelegen dorp in Italië is vanzelfsprekend een druppel op een gloeiende plaat.
Prikkel
Meer dan de incidentele gebeurtenis van de migratie van een paar ondernemende westerse families kunnen asielzoekers een bron van nieuw leven in ontvolkte regio’s zijn. De bedrijvigheid die nodig is om asielzoekers deugdelijk onderkomen te bezorgen en ze voor te bereiden op een eventueel nieuw leven in Europa is de prikkel die tal van ontvolkte dorpen over de streep kan trekken om zich in te zetten voor asielzoekers. Het kan voor een dorp het verschil betekenen in het behoud van een school of van de aanwezigheid van een dokterspraktijk.
Interlokale samenwerking
Om zo’n koppeling van vluchtelingenproblematiek met ontvolking breed tot wasdom te laten komen is samenwerking onontbeerlijk. Eén dorp dat de financiële middelen voor een asielproject wil ontvangen maakt geen indruk. Hoe meer dorpen samenwerken, des te groter hun kans op succes is. Maar de gewoonlijke weg om financiële eisen bij nationale regeringen op tafel te leggen is wellicht niet de meest opportune. Viktor Orbán, premier van Hongarije, zal een dergelijk asielproject in een dorp in zijn land niet zien zitten. Om de koppeling van asielzoekers en ontvolking structureel van de grond te doen komen, is een Europese subsidiepot de beste manier. Dan kan een Hongaars dorp daarop een beroep doen. Tevens komt met een Europese interlokale aanpak de opheffing van grenzen een stapje nader, want eigenlijk zou niemand illegaal verklaard mogen worden.
