Van Henk Bleker, marmelade en groene blaadjes

Een sterke schroom heeft mij tot nu toe belet een vervolg te schrijven op het stuk dat in zijn titel al een vervolg beloofde. Verdere bespiegelingen over normaalheid voor een publiek van de omvang die Krapuul trekt manen tot voorzichtigheid bij het poneren van een mening. Nu ik dit opschrijf merk ik dat er ook weer een behoefte zo normaal mogelijk gevonden te worden achter deze terughoudendheid zit.

Een paar dagen geleden zat mijn tijdlijn op twitter vol quasi-grappige toespelingen op het liefdesleven van staatssecretaris Bleker, iemand aan wie ik eigenlijk liefst geen enkele gedachte zou willen besteden. Nu zijn de meeste tweeps in mijn tijdlijn toch weldenkende en -menende mensen, waarom vonden zij het plots zo koddig, de oude bok en het groene blaadje blabla. Waar is de terughoudendheid gebleven die Nederland kenmerkte op dit punt en die volgens mij nog steeds voortleeft op bepaald niveau? Omdat Bleker zo’n in politiek opzicht afstotelijk type is en zijn uiterlijk niet meeheeft? Maar zijn privéleven is niet ter recensie. Eigenlijk is niemands privéleven ter recensie.

Hier komt dan misschien de reden aan de orde waarom de “normale” (!) Nederlandse prudentie op dit punt wegvalt bij Bleker: hij vertegenwoordigt een regime dat er een sport van maakt te loeren op “de burger” en deze in een keurslijf van “normaalheid” te dwingen. Kijk naar je eigen, vent, is dan wel een gepaste reactie. Had de man maar normaal moeten doen… – dat wil zeggen: niet een regime willen vormen dat “ons” normaalheid opdringt.

Het kapitalisme hangt van normen en normalisering aan elkaar. Het is iets wat pas tot je doordringt als je geconfronteerd wordt met vroegere vormen van kapitalisme. Toen ik voor het eerst Portugal bezocht, in de revolutiedagen van 1974/75, merkte ik op dat de gangbare jam bij het ontbijt niet uit glazen potjes kwam maar bij kleine kruideniers per blok verkocht werd: er werd iets van afgesneden en dat was dan de portie marmelada die je kocht: niet gestandaardiseerd aangeleverd en voorzien van een Merk. Onvermijdelijk dus ook wisselend van kwaliteit.

Marmelada is niet wat in het Nederlands gangbaar met de vergelijkbare term wordt aangeduid (wij denken aan citrus), het is jam gemaakt van kweeperen. De kweepeer is in Nederland heel zeldzaam, juist omdat de vrucht niet te standaardiseren is – bederf slaat heel snel toe, de naam is spreekwoordelijk: de vrucht wordt slap en week. Je moet er dus ook snel bij zijn om er jam van te maken, eigenlijk het enige dat je met de vrucht kunt doen. In de gangbare supermarkt zul je in Nederland dan ook geen kweeperenjam tegenkomen – niet per blok en niet in potjes. Het eerste alleen al niet omdat het niet hygiënisch geacht zal worden. Het tweede niet omdat er geen massaproductie is.

Dat is dus de norm en de normaliteit: in Appingedam, Sassenheim, Kruiningen of Eygelshoven zal ik dezelfde aardbeienjam te koop vinden in misschien zelfs dezelfde supermarktketen. Geen verrassing ten goede of ten kwade. Standaardisering, normalisering. Monopolistisch kapitalisme en normalisering zijn vrijwel identiek. De behoefte tot standaardisering en normalisering heeft allang “de mens zelf” bereikt. In het onderwijs – zelf al standaardiserend – schermt men graag met termen die normaliteit en daarmee afwijkendheid aanduiden. Tegen de abnormaliteit zijn er standaardreacties, bijvoorbeeld in de vorm van pillen.

Het kapitalisme kent geen subject. Iemand als Bleker voert beleid uit dat het kapitaal dient maar hij is volstrekt inwisselbaar. Het komt er op aan deze subjectloosheid en daarmee “het normale” te bestrijden.