Onderstaand stuk schreef ik voor Konfrontatie. Daar staat het al, onder de titel ‘No-Fly 3. Terechte boosheid, maar NAVO te hulp roepen blijft misplaatst’, en met een redactionele toevoeging eronder.
Met enige aarzeling reageer ik toch maar op ‘No-fly 2. Rob Lubbersen reageert op Peter Storm’.(1) Aarzeling, want zoiets leidt na de eerste paar discussiebijdragen maar al te vaak tot geharrewar, jij-bakken en welles-nietes. Maar ik kan het toch niet laten, deels vanwege het belang van de discussie, deels ook omdat Lubbersen voor een deel reageert op zaken die ik niet zeg en niet bedoel. Een beetje opheldering kan dus wellicht geen kwaad.
Het eerste punt dat ik nog eens wil maken: we zijn het eens dat Rusland, preciezer gezegd de Russische heersers en hun militaire uitvoerders, deze misdaad plegen. We zijn het eens dat die misdaad ongerechtvaardigd is. We zijn het eens dat Rusland die soldaten waarvan Lubbersen zegt ‘Ze horen daar niet! Wegwezen!’ nooit had mogen sturen en zo snel mogelijk weg moet halen. We zijn het trouwens hoogstwaarschijnlijk ook eens dat mensen in Oekraïne het volste recht hebben zich daartegen te verweren met alle middelen die zij nodig vinden, en met alle wapens die ze kunnen maken, krijgen, kopen en stelen. Lubbersen gebruikt een boel woorden om zijn verontwaardiging er nog eens in te hameren. Maar die verontwaardiging hebben we allang gemeen.
Rusland voert een agressie- en veroveringsoorlog die door helemaal niets wordt gerechtvaardigd, en daar heb ik bij herhaling op gehamerd. In het stuk waar Lubbersen op reageert schreef ik dan ook: ‘Lubbersen heeft intussen wel degelijk gelijk in zijn volledige en felle afwijzing van Poetins agressie-oorlog.’ Dat ik de NAVO-rol kritisch en afwijzend belicht, betekent dan ook geenszins dat ik de NAVO als hoofdverantwoordelijke van de oorlog houd, laat staan als schuldige. ‘Poetin draagt de volle verantwoordelijkheid voor zijn agressie, Lubbersens verontwaardiging is terecht!’ Ik voeg er aan toe: ‘Maar dat ontheft de NAVO niet van haar verantwoordelijkheid’ – een verantwoordelijkheid die ligt in het verschaffen van een context waarin Poetin zijn agressieoorlog ietsje makkelijker kon legitimeren als wat het dus niet is: een soort van legitieme zelfverdediging. De NAVO in deze zin mee verantwoordelijk houden voor de oorlog is echt iets anders dan de NAVO als schuldige aanwijzen. Dat laatste doe ik niet, en ik kom niet eens in de buurt.
Als Lubbersen in zijn reactie op mijn reactie dan ook de linkse Oekraïense linkse historicus Taras Bilous opvoert en citeert: ‘Als mensen de NAVO de schuld blijven geven van de Russische invasie, laten ze alleen maar zien dat ze de veranderde situatie niet hebben begrepen’, dan kan ik Lubbersen wellicht geruststellen. Tot die ‘linkse mensen’ behoor ik niet, want nergens geef ik de NAVO dus van die invasie de schuld. Wat in Oekraïne gebeurt is het Russische imperialisme dat zijn macht weer probeert uit te breiden. Hoe boos Lubbersen klaarblijkelijk ook is, hij hoeft verder niet te doen alsof ons meningsverschil daar ligt.
Waar ons meningsverschil ligt, is in het nut van een NAVO-ingrijpen. Daarover eerst dit. Het is verkeerd om de huidige NAVO politiek te omschrijven met: ‘en nu? Nu kijkt de NAVO toe hoe een compleet volk op de vlucht wordt gejaagd’, en zo verder. De NAVO kijkt helemaal niet toe. NAVO-staten leveren wapens, vaak van een buitengewoon effectief soort. NAVO-staten kiezen er voor om Oekraïne voldoende wapens te leveren om niet te worden verslagen, maar niet veel meer dan dat. NAVO-landen doen dat in communicatie met elkaar, en als ‘de NAVO’ het heel anders zou willen, dan zou het niet gebeuren.
Anders gezegd; de NAVO grijpt allang in, actief en militair, zij het indirect. De NAVO zorgt er voor dat Oekraïne de oorlog niet helemaal kan verliezen. Het doel van dat ingrijpen is dus niet het helpen van de burgerbevolking. Doel van dat ingrijpen is Rusland de overwinning te ontzeggen. Dat komt neer op het eindeloos gaande houden van de oorlog, om Rusland leeg te bloeden ongeveer zoals de Sovjet-Unie eerder in Afghanistan is leeggebloed, met op de achtergrond een CIA die bereid was door te vechten tot de laatste Afghaan. Degenen die dit hebben bedacht en besloten, weten waar ze mee bezig zijn. Dit is dus de huidige NAVO: een bende leiders die Oekraïne gebruiken als slagveld om Rusland mee te bestrijden, en Oekraïners als kanonnenvoer in die strijd.
Dat Oekraïners intussen elk wapen uit NAVO-landen verwelkomen en roepen om meer, dat vind ik logisch. Nogmaals, mensen in Oekraïne hebben het volste recht om zich met alles wat ze verkrijgen kunnen zich met hand en tand tegen de Russische aanvallers te verweren. Maar aan de NAVO-politiek verandert dat niets. En van die NAVO hoopt Lubbersen iets humaans te verkrijgen? Hoe slecht Rusland ook bezig is, dat maakt de NAVO nog steeds niet tot iets goeds.
Ik kan me dus heel goed voorstellen dat mensen in Oekraïne, in hun wanhoop, toch deze verachtelijke NAVO te hulp roepen. Ik ga de dappere en scherpzinnige Taras Bilous niet de les lezen op dit punt. Maar ik zie niet in waarom mensen in een land als Nederland dit soort oproepen ook nog eens zouden gaan ondersteunen, herhalen en versterken. Dat Rusland in Oekraïne de vijand is, maakt nog helemaal niet die cynische, Oekraïners misbruikende NAVO niet opeens als potentiële bondgenoot in de strijd voor humaniteit kan worden opgevoerd. De NAVO is voor het helpen van mensen niet ingericht en niet opgericht, en daar heb ik geen door Lubbersen aan mij toegedichte ‘anti-Navo-reflex’ voor nodig. Een beetje analyse volstaat. Lubbersen kan wel willen dat de NAVO mensen te hulp schiet, maar de NAVO is voor zoiets totaal niet ontvankelijk. De NAVO is geen instrument voor wat Lubbersen of ik wel allemaal kunnen willen of bedenken. We hebben dat ding nu eenmaal niet aan een touwtje.
Ten slotte: Lubbersen stelt mijn pleidooi en dat van hemzelf op een lijn waar het onze relatieve machteloosheid betreft. Lubbersen wijst op mijn ‘hoop op niet-militaire maatregelen’. Welnu, ik pleit nergens voor ‘maatregelen’, ik ben geen adviseur van de Nederlandse regering. Ik vraag dus ook niet om niet-militaire maatregelen, ik pleit tegen militaire maatregelen, hetgeen iets anders is. En hij zegt dat ik ook wel kan weten dat die geen ‘soelaas biedt’ voor wie of wat dan ook. Inderdaad, ik heb geen recept in de aanbieding dat snel en gegarandeerd werkt. Maar dat is nog geen reden om mee te gaan met recepten voor vergif. Soms is het niet mogelijk om op korte termijn te keren. Maar dat is nog geen reden om er een ander kwaad bovenop te doen. First, do no harm. Ik kan geen soelaas bieden, en ik pretendeer dat ook niet. Maar dat is nog geen reden om mijn mond te houden over levensgevaarlijke voorstellen richting verdere escalatie en oorlogsuitbreiding.
Lubbersens ‘voorstel om een no-fly zone boven Oekraïne in te stellen’ kan wel degelijk op ‘erg veel bijval’ rekenen, ook al suggereert hij zelf van niet. De bijval komt kennelijk zelfs van die luchtmachtgeneraal en oorlogsprofessor Odinga die hij citeert. Het zou me weinig moeite kosten om pleidooien voor no-fly zone te citeren van mensen op machtsposities, met aanzienlijk meer invloed dat Lubbersen en dan ik. Wat Lubbersen doet is dus geen kansloos gevecht tegen de bierkaai, maar het ondersteunen van een trend die in hoge VS- en Britse kringen allang is ingezet: richting verder ingrijpen in de oorlog van Westerse zijde. Dat zegt nog niets over de zin of onzin van de no-fly zone. Ik zal mijn argumenten ertegen niet herhalen, want ze zijn wat mij betreft niet effectief weerlegd. Maar het beeld alsof Lubbersen met zijn pleidooi in die richting een roepende in de woestijn is, is weinig geloofwaardig. Eerder verschaft hij de NAVO wat extra cover op de linkerflank.
Toegegeven: als die no-fly zone er straks komt, dan zal het pleidooi van Lubbersen niet de doorslaggevende factor zijn geweest. Maar een heel klein beetje medeverantwoordelijkheid voor het creëren van ‘links’ draagvlak voor zo’n verkeerd en allang breed gedragen besluit-in-wording zij hem dan van ganser harte gegund.
Noten:
1 Rob Lubbersen, No-fly zone blijft wenselijk
2 Peter Storm, ‘NAVO-interventie tegen Poetins oorlog: wanhopig slecht idee’
– Ook verschenen bij Egel
