‘Let’s take back control’ was de slogan van de Brexiteers voor het referendum over Brexit in 2016. Deze slogan werd meedogenloos vaak herhaald, terwijl de ‘Remainers’ nooit een effectieve slogan naar voren brachten. Ondanks de vaagheid van de mogelijkheid om werkelijk controle te kunnen krijgen, sprak het idee veel mensen aan. Dat is begrijpelijk want doorgaans is de EU voor de Europeanen een ver-van-mijn-bed-show. Waarom reizen de europarlementariërs bijvoorbeeld maandelijks heen en weer tussen Brussel en Straatsburg (reizend circus) en waarom is er niets te doen aan die verspilling?
Aan het absurde reizend circus is hoogstwaarschijnlijk pas iets te doen als de EU een federatie wordt. Dit brengt me bij een discussie op twitter. Haagse Insider maakte daar het statement dat hij voor de antithese van Nexit is, met andere woorden voor een Verenigde Staten van Europa met een Europese federale regering. Voor hem was het misschien een uit de kast komen omdat Europees federalisme nog niet breed is geaccepteerd. Enigszins zuur reageerde ik met de opmerking dat Richard Coudenhove-Kalergi al ongeveer een eeuw geleden met plannen voor een Europese federatie kwam – nog eens helder uitgelegd in 1953 bij de komst van de EGKS. Het komt er nu op aan plannen te ontwikkelen die het pad ernaartoe effenen.
Enfin, zoals dat gaat waaien discussies op twitter allerlei richtingen op. Haagse Insider merkte voorts op dat Brexit er juist voor zorgt dat de reflectie toeneemt: wat willen we met de EU? Pyt van der Galiën vond dat een Europese federatie een wat grotere versie is van hetgeen je nu hebt, maar het is natuurlijk niet ‘radicaal anders’. Ja, het is een variant van de natiestaat, reageerde Michel Verbeek, verder van de burger en zodoende minder democratisch (zoals het nu is). Wat is het voordeel daarvan? Daarop stelde ik dat de macht van de omvang een rol speelt. Zo kon China zichzelf vrij autonoom ontwikkelen, los van dominante westerse bemoeienis, en heeft het land tegenwoordig nogal wat invloed. Het gaat daarbij om de mate van ‘substantiële democratie’. Daarop vroeg Verbeek: wat bedoel je met ‘substantiële democratie’? Dat vond ik een lastige vraag. Hoe kun je het begrip substantiële democratie kort en krachtig omschrijven, wat de vorm van twitter eigenlijk eist? De beste optie leek me om een ostensieve definitie te gebruiken: Noorwegen heeft minder substantiële democratie dan Nederland omdat Noorwegen ervoor heeft gekozen buiten de EU te blijven en daardoor genoodzaakt is de EU-regels grotendeels te volgen zonder invloed op de besluitvorming ertoe.
Verbeek heeft me in zekere zin tot een kort antwoord gedwongen. Daar ben ik blij om. De reden ervoor heeft te maken met de slogan ‘let’s take back control’. Een effectieve leuze voor een federatie zou het idee van substantiële democratie kunnen promoten, een wel heel simpel voorbeeld: ‘Voor substantiële democratie’. Het begrip substantiële democratie op zich is vooralsnog te onbekend maar met het voorbeeld van Noorwegen erbij wordt het direct duidelijk. Zo wordt verklaard hoe je meer politieke controle over je lot kunt krijgen door de EU te democratiseren en tevens duidt dit aan dat een exit uit de EU een tegengesteld resultaat geeft. Daarnaast blijft evident dat de huidige wijze van functioneren van de EU vervreemdend werkt – waarom bestaat er in hemelsnaam een reizend circus? Nu is de EU niet iets wat voelt als van ons maar als iets van de bureaucraten, iets van een nomenklatoera (bekend uit de USSR).
