GroenLinks kwijnt. Het makkelijkste is dat op conto te schrijven van een of meerdere personen. Jolande Sap zou de partij op sterven na dood gemaakt hebben. Ze maakte af waar Femke Halsema al mee was begonnen: de liberalisering van de partij. Maar net zomin als Stalin of Mao voor de verwording van het communisme hebben gezorgd, zit de teloorgang in de politiek van personen. Een veel structureler fout ligt eraan ten grondslag. Communisme leidt, zoals probeersels in verschillende landen en diverse culturen hebben laten zien, tot inerte bureaucratie. Groene politiek kent ook zijn fundamentele gebreken.
De Groene worsteling is niet alleen een probleem van GroenLinks, maar ook van de Partij voor de Dieren en van tal van andere Groene partijen in Europa. De Groene problematiek is te ‘klein’ om een groot aantal kiezers te trekken. Het blijft rommelen in de marge.
Prestaties
Niettemin heb ik veel waardering voor de prestaties van de Groenen in de afgelopen decennia. Milieuproblemen zijn op de agenda gezet en er is veel bereikt. Het meest aansprekende voorbeeld vind ik de zwemtocht van Máxima. Deze zomer plonsde ze in de Amsterdamse grachten ten bate van het goede doel, ter beteugeling van de spierziekte ALS. Ik heb oprecht waardering voor haar daad. Met een prinses wordt evenwel geen risico genomen. Het water van de grachten is veilig om er in te zwemmen. Hoe anders was dat tot voor vrij kort nog. Als je een decennium geleden in de grachten terecht kwam en je werd er levend uitgehaald, ging je acuut naar de GGD voor een hepatitisvaccinatie.
Het succes is meteen ook deel van het probleem. In onze omgeving zijn de rivieren veel schoner geworden. De luchtvervuiling is sterk verminderd. Vanzelfsprekende Groene actie is de laatste jaren veel minder urgent. Er leek echter een nieuw probleem aan de horizon op te duiken: de uitstoot van CO2. Doorgaan met de huidige emissietrend zou in een klimaatramp eindigen. Ik heb daar zo mijn twijfels over, maar dat is voor het verhaal hier niet relevant. Er bestaat een groter obstakel.
Formule
Groen moet strijden tegen een wiskundig onderbouwde formule: de Kaya-vergelijking. Er bestaan verschillende versies van, maar ik zal een simpele geven zoals die onder meer door Václav Klaus werd gepresenteerd op de klimaatconferentie in New York in 2008. Geen wenkbrauwen fronsen omdat Václav Klaus, de uiterst rechtse president van Tsjechië, de formule presenteerde. De vergelijking bestond al. En hij klopt.
ECO2 = EI x SEA x POP
waarbij
ECO2 = de emissie van CO2;
EI = de emissie-intensiteit van een economische activiteit;
SEA = de omvang (size) van economische activiteit;
POP = de wereldbevolking (population).
De wereldbevolking groeit nog steeds, zij het in een langzamer tempo dan een aantal jaren geleden. De welvaart neemt gemiddeld flink toe als gevolg van toename van de economische activiteit (i.h.b. in China en India). Met betrekking tot de emissie-intensiteit per economische activiteit moeten er dan wonderen worden verricht wil de uitstoot van CO2 gelijk blijven of zelfs dalen.
Marge
Wonderen komen niet zo makkelijk tot stand. Wil de uitstoot van CO2 worden beperkt, dan zal de welvaart in het Westen omlaag moeten. En daar maak je je weinig populair mee. Pas als de situatie overduidelijk kritisch is, bestaat er kans op een omslag. Nochtans vergaat de wereld voorlopig niet.
De strijd tegen de Kaya-vergelijking is voor lange tijd en waarschijnlijk voor altijd gedoemd vruchteloos te blijven. Als de consequentie daarvan doordringt, betekent het dat Groene actiepunten ‘klein’ zullen blijven. Weliswaar af en toe belangrijk, maar op zich niet in staat duurzaam grote groepen kiezers te trekken. Groen zal zich moeten manifesteren als onderdeel van links of van rechts. Zelf kan het geen hoofdrol spelen, het blijft werk in de kantlijn. Dat GroenLinks zich naar rechts wendde in de hoop op een belangrijke rol, is schrijnend en dom maar begrijpelijk. Macht is meestal onweerstaanbaar; je kiest als politicus als het even kan niet voor een rol in de marge. Voor Groene activisten blijft niet anders over dan zich te realiseren dat ze idealisten zijn en zich tevreden zullen moeten stellen met kleine succesjes.
@ Sjaak: ik ben het eens met je analyse dat de ecologische ramp in bijvoorbeeld Nederland op dit moment wel meevalt.
De Kayavergelijking blijft voor het grote plaatje wel een bedreiging aan de horizon. Je concludeert: “Wil de uitstoot van CO2 worden beperkt, dan zal de welvaart in het Westen omlaag moeten”.
Geen speld tussen te krijgen, TENZIJ aan de volgende twee voorwaarden wordt voldaan:
1. Welvaart gaat mede welzijn omvatten; dus niet alleen euro’s op de bank, maar ook wat ik maar even noem een ecologisch veilige en gezonde omgeving voor nabestaanden.
2. Schade die hier aan veroorzaakt wordt worden al te vaak opgevat als ‘externe kosten’: als het om wat voor reden dan ook niet voorkomen is dat (welzijns)schade ontstaat wordt deze afgewenteld op de maatschappij. Dit moet voorkomen worden.
Mee eens?
@1 Roland,
Administratief-technisch valt er inderdaad wel wat met de welvaart omvat welzijn opvatting te doen. Maar wanneer bijvoorbeeld brandstof zo duur is dat alleen een kleine elite nog auto kan rijden, zoals in het begin van de vorige eeuw, zal dat door velen subjectief als verlies van welvaart worden ervaren.
Wij met z’n allen zijn de maatschappij. Schade voor mij is een deeltje schade voor de maatschappij.
Jolande Sap verkreeg haar kamerzetel door het vertrek van Wijnand Duyvendak – en die is nog steeds optimistisch en vol goede moed over wat ‘ons’ te doen staat: http://bureaudehelling.nl/publicatie/wie-we-zijn-en-wat-we-willen. Je krijgt alleen niet de indruk dat dat ook maar enigszins breed gedragen wordt.
Persoonlijk denk ik dat we het niet moeten hebben over emissierechten, maar als de donder over moeten stappen op andere (schone en onuitputtelijke) energiebronnen.
@3 Joke,
Op Joop heeft Duyvendak een korte samenvatting gepubliceerd: http://www.joop.nl/opinies/detail/artikel/17637_groenlinks_wie_we_zijn_en_wat_we_willen/
De analyse van Wijnand Duyvendak is flinterdun. Een opmerking als “Het is opmerkelijk dat eigenlijk alle partijen ervan uitgaan dat als we nu maar flink bezuinigen en even door de zure appel heen bijten, we het oude pad der vooruitgang als vanzelf wel weer zullen vinden” doet mij hem niet serieus nemen. Ik aarzel of hij iets ten voordele van GroenLinks heeft geanalyseerd, misschien zie ik het niet. Maar ik wil hem het voordeel van de twijfel gunnen.
Wel heeft hij een wensenlijstje:
1. beperk de macht van de financiële markten, banken en aandeelhouders;
2. versterk de solidariteit; verklein verschillen;
3. versterk het publieke domein en democratiseer de publieke diensten;
4. geef mensen grip op hun tijd en kies voor immateriële groei;
5. reken eerlijke prijzen: voer de ecotaks in.
De eerste drie punten zijn links.
Het vierde punt is misschien Groenig. Als hij ermee bedoelt dat de verhoging van de AOW-leeftijd moet worden teruggedraaid, ben ik het volmondig met hem eens.
Maar waarom punt vijf, een ecotaks? Betalen we nog niet genoeg accijnzen op brandstof? Als we een sigaret opsteken, zit er 73% taks op. Hij legt het niet uit.
Karl Marx had een fraaie term voor zulke figuren: utopisch socialisten.
De ecotaks hoort erbij in het streven naar schone en onuitputtelijke energiebronnen.
Bekijk het als sanctie tegen de oude vervuilende energiewinst.
Dan pas krijgen nieuwe ontwikkelingen enige kans tot ontwikkeling.
Ik vind Duyvendak ook meestal erg vaag, maar groen en bevlogen is hij in elk geval wel. Toen hij een keer te gast was bij ons op de vrijplaats, zei hij trouwens dat hij geloofde dat een groen beleid tegelijkertijd economisch aantrekkelijk kon zijn (maar hoe, dat bleef weer onduidelijk). Hij zei ook dat het wrsl. noodzakelijk wordt dat we naar max. 1 auto per gezin toe moeten. Dat vind ik dan weer kneuterig gedacht: je kan beter zorgen dat er andere auto’s komen die het milieu niet langer belasten.
Qua ecotaks is het nu zo dat grootverbruikers waanzinnig gematst worden (zie bv. http://www.sp.nl/nieuws/belastingplan/ecotaks.stm). Met de emissierechten is het zelfs nòg gekker: daar wordt het grootkapitaal beloond om iets niet te doen, zoals bv. het kappen van bossen. Sancties zijn idd. een beter idee, en dan dat geld gebruiken om te investeren in innovaties.