De staking in het streekvervoer is voorbij, er is een voorlopig akkoord tussen vakbonden en ondernemers bereikt. Dat akkoord weerspiegelt de kracht van de staking: aan eisen van stakers is voor een aanzienlijk deel tegemoet gekomen. De chauffeurs verdienen felicitaties met het resultaat, maar vooral ook grote waardering voor de solidaire strijdbaarheid die tot zo’n resultaat heeft geleid. Hopelijk wordt hun voorbeeld her en der worden nagevolgd bovendien. Hoe dan ook: dit nieuws geeft een stuk prettiger warmte dan enkel die brandende zomerzon.
Interessant is de timing van de overeenkomst: net nu de staking een slepende fase – doorstaken, maar alleen buiten de spits – in zou gaan. Interessant is ook het feit dat vanuit ondernemerskring een onverzettelijke houding was ingenomen. “We willen praten. Maar dat moet op een realistische manier gebeuren. Niet zoals het nu gaat onder druk van een staking”, aldus Tanja Copal van de Vereniging Werkgevers Openbaar vervoer (VWOV). “Werkgevers weigeren overleg zolang buschauffeurs staken”, zo vatte Tubantia deze houding samen in de kop van het betreffende artikel (1). Copal klaagde daar ook nog in dat de FNV de bazen geeneens tijd hadden gegeven om een voorstel voor vaker plaspauzes even door te rekenen. Alsof dit conflict al niet minstens een half jaar aansleept. En alsof de toekenning van die pauzes legitiem geblokkeerd zou kunnen worden vanwege een iets ‘tegenvallend kostenplaatje’. Het tekent de sfeer die van ondernemerszijde werd aangewakkerd.
Dreigend was ook de reactie op wel rijden in de spits. Ondernemers dreigden ook wèl gewerkte tijden niet door te betalen! Uit een persbericht van de FNV (2): “Werkgevers hebben de FNV gisteren een brief gestuurd. Daarin schrijven ze dat de ‘schade’ die zij zouden lijden door de publieksvriendelijke acties gaan verhalen op de stakers. En dat die ‘schade’ groter kan zijn dan de niet gereden uren.” De FNV zegde daarop de ondernemers de wacht aan: intrekking van dit dreigement, gewoon de gewerkte uren uitbetalen, of anders maandag een kort geding. De dreiging was van afgelopen vrijdag, het persbericht van zaterdag 30 juni, het kort geding zou dus vandaag, 2 juli, plaatsvinden. Je kunt je de reactie van stakers voorstellen als dat korte geding in hun nadeel zou zijn uitgevallen. Waarom dan nog rijden in de spits om reizigers te ontzien, als je die uren vervolgens niet eens krijgt uitbetaald?!
Dit incident past in een sfeer waarin ondernemers pogingen deden de staking steeds verder ter bemoeilijken, en stakers zich genoodzaakt zagen daar antwoorden op te vinden. Dat zou wel eens tot militante taferelen aanleiding hebben kunnen geven. Het is aannemelijk dat ondernemers zich dat begonnen te realiseren, en/of dat vakbondsbestuurders hen dat risico onder de neus hebben gewreven. In de zin van ‘willen jullie echt dat de pleuris uitbreekt? Dan moeten jullie zo doorgaan.’ Overigens zitten vakbondsbestuurders in hun hoofdkantoor, met hun onderhandelingen-boven-alles attitude, ook bepaald niet altijd op de ‘pleuris’ te wachten – een `pleuris´ die de zaak echter juist de goede kant op kan doen bewegen.
Hoe dan ook, terwijl achter de schermen de spanningen oplopen, komt er opeens beweging. De bewering ‘geen gesprekken zolang de staking duurt’ bleek overduidelijk onwaar. De NOS berichtte (3) “Maar dit weekend kwamen de werkgevers toch over de brug”, aldus Verhoef van de FNV. En inderdaad. “We hebben elkaar aan de cao-tafel nog eens goed in de ogen gekeken”, aldus Kagie van ondernemerszijde. Toch onderhandelingen dus, tijdens de staking.
Opluchting alom, bij ondernemers en bij de vakbonden. Marlies Peeters, FNV-woordvoerder, noemt het akkoord “voor de poorten van de hel weggesleept” (4). Ik ben wel benieuwd hoe die hel er zou hebben uitgezien: het klinkt een beetje alsof ze fellere arbeidersstrijd zelf ook een beetje eng vindt. Onderhandelingen, niet strijd, zijn voor menig vakbondsbestuurder de hoogste wijsheid. Maar het is strijd, en het vooruitzicht van verheviging daarvan, die kennelijk de “hoge druk” heeft geleverd waaronder “alles vloeibaar” werd. Ze zegt het niet zo rechtstreeks, ze impliceert het echter wel.
En de resultaten? Een loonstijging van 7,5 procent in 2,5 jaar, plus een uitkering van 550 euro, Het eerste jaar zou dat neerkomen op 3 procent loon. Dat is zo te zien niet de geëiste 3,5 procent maar ruim boven de gebonden twee procent. Tevens komen er maatregelen rond de werkdruk. Vooral de afspraken over toiletpauzes zijn de moeite waard. In de woorden van FNV-onderhandelaar Verhoef: “Chauffeurs kunnen vanaf nu elke 2,5 a 3 uur even naar het toilet of in ieder geval even rust nemen” (5).
Een FNV-bericht (6) omschrijft nauwkeuriger: “minimaal 82,5 % van alle diensten heeft een onderbreking binnen 2,5 % arbeidstijd, maximaal 17,5 procent van alle diensten heeft een onderbreking binnen 3 uur arbeidstijd”. Dat is dicht in de buurt van de geëiste plaspauze elke tweeënhalf uur.Mooi zo.
En er staat achter genoemde afspraken nog iets: “Is dat niet het geval, dan zal de FNV niet akkoord gaat met de dienstroosters.” Daarmee heeft de FNV iets van zeggenschap over die dienstroosters, over het werkproces dus. Dat is nog niet rechtstreeks arbeiderszeggenschap op de werkplek: de FNV is nog niet letterlijk de mensen die het werk doen, de chauffeurs zelf en dergelijke. Maar het is wel een echo van zulke zeggenschap. Chauffeurs hebben hiermee niet alleen een vermindering van de moordende werkdruk verworven maar ook de greep van het management op werkroosters iets weten te verzwakken via een soort vakbondsvetorecht rond die toiletpauzes.
Daarmee houdt het relatief goede nieuws nog niet op. Ook van ondernemerszijde wordt erkend dat dat marktwerking, het stelsel van zo goedkoop mogelijk aanbesteden van buslijnen en dergelijke, schadelijk is. “Werkgevers erkennen de uitwassen in het streekvervoer door jarenlange marktwerking en aanbestedingen.” FNV en werkgevers stappen met deze houding naar ‘de politiek’. “Ze gaan zich hard maken voor sociale aanbesteding. De steeds verdere uitholling en de concurrentie ten koste van de chauffeur is voorbij, de race naar beneden in het streekvervoer gaat stoppen.” Dat laatste lijkt me wel te optimistisch. FNV en ondernemers kunnen ‘de politiek’ streng toespreken over de marktwerking, dat wil nog niet zeggen dat die politiek – het dividendkabinet-Rutte III! – zich daar ook maar iets van aan zal trekken. Om dat kabinet te laten bewegen, zal hernieuwde strijd nodig zijn – bijvoorbeeld in de vorm van stakingen, waar ondernemers die nu even zij aan zij met de FNV staan, wel eens niet gelegen kunnen komen. Dat ondernemers erkennen dat marktwerking een probleem is, is best aardig. Maar dat maakt ze nog niet tot bondgenoten in de strijd ertegen.
Maar dat is de verdere toekomst. Vandaag geldt vooral dit: de stakers in het streekvervoer hebben weliswaar geen compleet, maar wel een aanzienlijk succes behaald. Solidariteit en strijdbaarheid van arbeiders hebben het gewonnen van intimidatie door ondernemers. Deze strijd heeft nadrukkelijk geloond.
Dank aan enkele meedenkers voor het bovenstaande.
Noten:
1 Merten Simons, “Werkgevers weigeren overleg zolang buschauffeurs staken”, Tubantia, 29 juni 2018, https://www.destentor.nl/deventer/werkgevers-weigeren-overleg-zolang-buschauffeurs-staken~a5702136/
2 Ron Sinnige, “FNV sommeert werkgevers loon te betalen, anders kort geding”, FNV, 30 juni 2018, http://m.fnv.nl/over-fnv/nieuws/nieuwsarchief/2018/juni/FNV-sommeert-werkgevers-streekvervoer-loon-te-betalen-mogelijk-kort-geding/
3 “Blijdschap over cao-afspraken streekvervoer: ‘Een van de betere cao’s’”, NOS, 2 juli 2018, https://nos.nl/artikel/2239441-blijdschap-over-cao-afspraken-streekvervoer-een-van-de-betere-loonakkoorden.html
4 “’Voor de poorten van de hel weggesleept’: FNV over akkoord cao streekvervoer”, Omroep brabant, 2 juli 2018, http://www.omroepbrabant.nl/?news/2798501003/Voor+de+poorten+van+de+hel+weggesleept,+FNV+over+akkoord+cao+streekvervoer.aspx
5 “Blijdschap over cao-afspraken streekvervoer: ‘Een van de betere cao’s’”, NOS, 2 juli 2018, https://nos.nl/artikel/2239441-blijdschap-over-cao-afspraken-streekvervoer-een-van-de-betere-loonakkoorden.html
6 Ron Sinnige, “Onderhandelingsresultaat Streekvervoer, stakingen opgeschort”, FNV, 1 juli 2018, https://www.fnv.nl/over-fnv/pers/persberichten/persarchief/2018/juli/Onderhandelingsresultaat-Streekvervoer-stakingen-opgeschort/
