Srebrenica zou nooit gered gaan worden

Srebrenica_Potocari_Memorial_2
Potocari memorial cemetery

Gisteren besteedde het VPRO-programma Argos aandacht aan de conferentie in Den Haag die afgelopen zomer gehouden is over de gebeurtenissen in Srebrenica in 1995, waarbij duizenden mosliminwoners van die plaats door troepen onder commando van generaal Mladic werden vermoord. Gisteren werden daar nieuwe documenten over gepubliceerd door het The Hague Institute for Global Justice.

Door de jaren heen is stukje bij beetje wel ongeveer duidelijk geworden wat er allemaal mis is gegaan in Bosnië in het algemeen en Srebrenica in het bijzonder.

Dat Dutchbat meer had kunnen doen om de inwoners tegen de genocide die plaats heeft gevonden te beschermen werd al langer vermoed maar is uiteindelijk ook bevestigd. Daar wil ik het nu echter niet over hebben.

Dat Dutchbat militair niets te verwijten viel bij de val van Srebrenica stond wel al heel lang vast, ze waren volledig ontoereikend toegerust om ook maar iets uit te kunnen richten tegen de volledig uitgeruste troepen met artillerie van Mladic. Wat Mladic wel eventueel had kunnen stoppen waren luchtaanvallen. Echter, de Bosnische Serviërs hadden zo’n 350 blauwhelmen gegijzeld, en reeds na één luchtaanval kwam al de dreiging gijzelaars om te brengen, waarna de luchtaanval direct werd afgekapt.

Wat nu het opmerkelijkste is dat bij die conferentie naar buiten is gekomen, is dat president Jacques Chirac, president Bill Clinton en premier John Major van resp. Frankrijk, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk op zeker moment besloten hebben absoluut geen bombardementen meer uit te voeren in verband met die gijzelaars zonder de meest betrokken militairen, namelijk Dutchbat maar zelfs ook Rupert Smith, de bevelhebber van de VN-troepen in onder andere de regio Srebrenica, daarover in te lichten. Ook VN-voorzitter Boutros Ghali heeft dat verzuimd.

Smith had wel een teken aan de wand kunnen zien, omdat men hem de bevoegdheid tot het aanvragen van luchtsteun had ontnomen, dat moest via Janvier lopen. Smith zag bovendien aankomen dat de Serviërs de enclaves, de zogenaamde safe havens, één voor één zouden gaan innemen. Maar deze militairen hebben dus steeds geopereerd in de veronderstelling dat er zonodig luchtsteun zou komen, die er echter tot verbijstering van bijvoorbeeld overste Karremans nooit kwam. Met alle gevolgen voor de bevolking van Srebrenica van dien.

Opperbevelhebber Janvier heeft letterlijk gezegd: “I insist on not ever imposing our will on the Serbs”. Wat die VN dan dacht daar überhaupt te doen kun je je in gemoede afvragen. Ik herinner me de gekmakende frustratie uit die jaren, tengevolge van het feit dat men die misdadige Serviërs maar voortdurend vrijelijk hun gang liet gaan. Er was een bewust beleid om de Serviërs vooral niet te irriteren, zo bleek ook uit die conferentie.

“Nooit meer Auschwitz” hoorden we al decennialang, maar bij de eerste de beste gelegenheid in Europa die weer enigszins aan die praktijken deed denken stond iedereen met zijn handen in de zakken toe te kijken.

Dat gezegd hebbende is het ook weer niet altijd zo makkelijk om te bepalen wat je dan wèl moet doen. Rücksichtslos bombarderen werkt op termijn alleen maar averechts, zoals collega Ralph eerder vandaag uitlegde. Waarschijnlijk is het vooral een kwestie van tíjdig ingrijpen voordat het uit de hand loopt, maar dat is bijna onmogelijk als het op legale, door de VN geratificeerde wijze moet gebeuren. Pas na het drama in Srebrenica hebben – toch weer – de Amerikanen de leiding genomen van het vredesproces in Joegoslavië en werd het akkoord van Dayton gesloten.

De uitzending van Argos is hier te beluisteren.