Reactie op recensie Vanoost over Piketty

Ongebruikelijk is een reactie op een recensie. Ik geef die omdat Lode Vanoost een commentator is die ik meestal wel kan smaken, om het op z’n Vlaams uit te drukken. Maar ten aanzien van zijn recensie over Thomas Piketty’s boek over kapitaal in de 21 eeuw (Le capital au XXIe siècle) heb ik mijn bedenkingen. De reactie geeft me tevens gelegenheid mijn beschouwing Piketty spookt nog niet van Vanoosts bespreking te onderscheiden.

Dit is zeker een degelijk boek, maar geen nieuw Das Kapital, zo stelt Vanoost in het begin. Dat klopt. Vervolgens noemt hij de kernideeën. R>G, het rendement groeit sneller dan de algemene groei van de economie is. Dat wisten we met het natte vingertje al, maar de Franse econoom heeft een Herculestaak verricht door het cijfermatig te onderbouwen. En volgens Piketty moeten we toe naar een wereldwijd belastingsysteem op vermogen. So far, so good.

Bezwaren

Maar dat mondiale belastingsysteem is een utopie, merkt de recensent op. Vooralsnog een utopie zou ik zeggen. En Vanoost meldt: Piketty gelooft blijkbaar dat een menselijk, democratisch kapitalisme mogelijk is. Ik weet niet wat Vanoost daarmee wil opmerken. Als hij meent dat de markt vervangen kan worden door een plansysteem, dan ligt daar waarschijnlijk de frictie tussen hem en mij. Eerder schreef ik: Socialisme is passé. Daarmee bedoelde ik niet dat een sociale maatschappij onmogelijk is, maar wel dat centrale planning slechts op hoofdlijnen nodig is en dat de markt in ieder geval een belangrijke allocatiefunctie heeft te vervullen.

Vervolgens somt Vanoost een aantal beperkingen van het boek op. Zo besteedt Piketty geen aandacht aan milieuvervuiling, de gevolgen van de klimaatverandering, witwaspraktijken en de invloed van het militair-industriële complex. Nauwelijks wordt de vakbondsstrijd besproken. En nog een aantal omissies passeren de revue. Maar dat is geen manier om een boek te bespreken. Zo lijkt het een projectie van Vanoost op wat hij graag in een nieuw Das Kapital zou lezen. Het gaat erom wat in een boek staat, niet om wat ontbreekt. Overigens komt in de bespreking ter sprake dat het een lijvig boek is, bijna 700 bladzijden. Bij schrijven kun je nu eenmaal niet alles meenemen, je moet keuzes maken. De bezwaren van Vanoost slaan nergens op.

Kapitalisme

Vanoost krijgt op een bepaald moment blijkbaar de kriebels. Hij zou diep in zijn hart misschien een negatieve recensie willen geven.

Last but not least, Piketty is geen tegenstander van het kapitalisme, integendeel. “Ik heb geen belangstelling in het afkeuren van ongelijkheid of kapitalisme per se – vooral omdat sociale ongelijkheden op zichzelf geen problemen zijn zolang ze maar gerechtvaardigd zijn, dat wil zeggen, zolang ze op een ‘gemeenschappelijk nut’ berusten. Wat dat ‘gemeenschappelijk nut’ is, hoe dat wordt bepaald en vooral, door wie: daar spreekt de Franse econoom zich niet over uit.”

Bij rechtvaardiging van verschillen komen we al gauw bij John Rawls uit. Toevallig heb ik daar al eens iets over geschreven: De rol van Rawls voor links, 1 en 2. Wil Vanoost het door Marx geschetste uiteindelijke communisme in plaats van een belangrijke rol voor de markt? Dat is pas utopisch. Piketty gaat dus niet in op rechtvaardigheid. Zijn boek is lijvig zat, zoals al opgemerkt.

Piketty is econoom. Wil hij misschien ook nog filosoof, socioloog en politicus worden, zoals Marx dat was? Wie weet? Piketty heeft wel al een manifest opgesteld. Misschien komt er nog meer. Maar het belangrijkste is dat we niet moeten afwachten. Dat heb ik er vooral willen uitlichten in Piketty spookt nog niet. Piketty heeft een onderbouwing gegeven om te reflecteren op een linkse toekomst. Het is de taak voor linkse denkers om die aanzet te gebruiken en die richting politiek uit te werken.

18 gedachten over “Reactie op recensie Vanoost over Piketty”

  1. Zeer evenwichtige en goed beargumenteerde analyse van Lode Vanoost waar ik me persoonlijk erg goed kan vinden.
    Hij wijst Piketty in wezen niet af, doch laat reeks belangrijke onvolkomenheden zien, terwijl deze soort ideeën van Piketty al lang de ronde doen.

    Overigens heb ik reeds bij andere internet bronnen kritiek op (deel) van de gegevens van Piketty gelezen, waarbij schijnt dat Piketty zelf reeds toegegeven zou hebben dat hij niet bewust fouten in zijn onderzoek heeft laten slepen.

  2. Het is me totaal onduidelijk waarom Piketty zoveel heisa veroorzaakt met zijn dikke boek.

  3. @Sjaak: Zoals ik onder je vorige blog al opmerkte, negeert Piketty de scheve machtsverhouding tussen arbeid en kapitaal, hij wil de boel slechts afromen dmv belasting. ‘R’ blijft dan waarschijnlijk groter dan ‘g’ – volgens P. is dat immers de natuurlijke situatie – tenzij je ‘de gewone mensen’ meer zeggenschap over de verdeling zou geven. Piketty speelt een deel van de rijkdom van de vermogenden dus in handen van de overheid, maar wat daarmee dan zou moeten gebeuren valt buiten zijn ‘scope’. Het klinkt in elk geval als een behoorlijk topdown-bepaald economisch beleid – wat jij naar eigen zeggen juist zo verfoeit.

  4. @Technoot,

    Wellicht interessant, maar ik heb niet het geduld om naar een slecht verstaanbaar college van twee uur te luisteren.

    @Joke,

    Als je via belasting rijkdom kunt afromen, veronderstelt dat een (democratisch) machtsoverwicht van de onvermogenden. De vermogenden zullen er namelijk alles aan doen dat scenario te voorkomen.

    Er zijn natuurlijk tal van opties voor een zinvolle besteding van belastinggeld. Dat is het minste van alle problemen.

    @Le Roi,

    Nee, Piketty is inderdaad geen anarchist.

  5. @Sjaak: Dat veronderstelt helemaal geen machtsoverwicht van de onvermogenden – waar immers ook helemaal geen sprake van is, dus dan zal er van dat afromen voorlopig ook wel niks terechtkomen. Als er al wordt afgeroomd dan zal dat wrsl. gebeuren obv puur rationele overwegingen, maar over de hoofden van de belanghebbenden heen. Dat is een heel andere situatie dan wanneer pressiegroepen van werknemers, uitkeringsgerechtigden etc. ook aan tafel zouden zitten, en zal vast weer tot een slap compromis leiden, op zo’n manier dat r nog steeds groter is dan g.

    In Inequality for All laat Robert Reich (obv de cijfers over ongelijkheid die Piketty & Saez geproduceerd hebben) zien hoe de lonen in de afgelopen periode relatief gezien gekelderd zijn (m.n. in de VS dan). Ondanks dat de productiviteit omhoog ging en er economische groei was, ging de welvaart van J. met de Pet en J. Modaal er op achteruit. Om te zorgen dat opbrengsten eerlijker verdeeld gaan worden, moet er dus nog heel wat meer gebeuren dan dat de allerrijksten wat meer belasting gaan betalen.

  6. @Sjaak Scheele:

    Waar slaat je opmerking: ” Nee, Piketty is inderdaad geen anarchist” in hemelsnaam op als ik schrijf niet te begrijpen waar alle commotie vandaan komt over dat boek van Piketty?

    Ga je een beetje flauw doen?

  7. @Le Roi – 8:08 pm,

    Sorry. Maar wie kan je de commotie uitleggen als je het na tal van berichten overal ter wereld niet begrijpt?

  8. Sjaak: dat is nu juist het punt, overal ter wereld wordt bijna hysterisch gejubeld over het boek ” Capital ” waarin inhoudelijk niets nieuws staat.
    Leg jij me de oorzaak van de commotie uit? Jij lijkt het te begrijpen.

  9. It ’s not good for business als er te weinig vertrouwen is, dus wordt iets gedaan om vertrouwen te wekken. She – Lady Lynn Forester De Rothschild – said ”It is really dangerous when business is viewed as one of society’s problems”. http://www.telegraph.co.uk/finance/10858011/Lady-De-Rothschild-Inclusive-capitalism-is-an-oxymoron.html

    Vandaar inclusive capitalism. Piketty gelijk geven en inkomensverschillen beetje opheffen.
    http://www.theguardian.com/environment/earth-insight/2014/may/28/inclusive-capitalism-trojan-horse-global-revolt-henry-jackson-society-pr-growth

  10. @Duif:

    Zo zit het ook naar mijn mening precies. Maar zelfs een béétje opheffen van de inkomensverschillen gaat niet gebeuren. Het IMF roept ook al jaren dat austerity niet goed werkt, maar eist voortdurend verdere bezuinigingen. Leuk klinkt het wel van de elite, aardig bijna.

    Het is een val waar dus ook Sjaak in lijkt te trappen die het verhaal van Piketty zelfs een reflectie noemt op een “linkse toekomst waar linkse denkers een taak in horen te zien”.

    Veel méér dan dat geld omhoog rolt vermeldt Piketty niet-omhoog wordt gehesen is misschien juister omschreven-, maar misschien geeft Sjaak nog aan waar het wereldwijde belang van deze “ontdekking” uit bestaat en waarom de reuring zo groot is.

  11. @Sjaak, blijkt dat je zeer op Piketty gefocused ben, een goede schrift, een boek zonder oplossingen.
    Doch vraag ik me erbij af waarom ga je in je focus dan voorbij aan de harde werkelijkheid waarbij bijvoorbeeld Iceland directe maatregelen mbt evenwichtiger maken van de economie en tegen het bankiers probleem genomen heeft met volledige ondersteuning na Referendum door de Icelaandse burgers.

    Lijkt me het perfecte werkend voorbeeld hoe we de economie beter zouden kunnen maken tevens de grootste economische problemen aanpakken.
    Waarom ga je aan dit prachtig werkend voorbeeld voorbij?

    Wat is de toegevoegde waarde van Piketty tov Icelands voorbeeld?

  12. @Sjaak

    Het college is goed te beluisteren als je het aansluit op je tv en de tv wat harder zet.
    In principe komt Wolffs verhaal neer op wat Le Roi Danse en Duif zeggen.
    Piketty wijst op toenemende ongelijkheid, niks nieuws dus, dat weten we ondertussen wel. Hij wijst in het begin het op het feit dat Pikkety flirt met Marx door Capital in zijn titel te gebruiken, meer niet. Vandaar wel de fuzz. Ik zag al belachelijke reviews met titels als: Piketty, de nieuwe Marx?
    De oplossingen van Piketty zijn ook niet nieuw, zegt Wolff. Het is een nieuwe vorm van Keynesianisme. De bezitters van deze aarde zullen hier echter telkens opnieuw tegen vechten of het omzeilen, waardoor het dus geen oplossing is.

  13. Voor menigeen is wat Piketty aantoont oude stuff. Dat is in zekere zin zo. Toch kan het belang van zijn studie moeilijk worden onderschat. Misschien is het enigszins vergelijkbaar met Higgs. Toen het Higgsdeeltje in 2012 werd ondekt, was de opwinding groot. Theoretisch was het deeltje al bijna vijftig jaar eerder gepostuleerd. Maar de ultieme test is toch de waarneming ervan in een experiment. Peter Higgs ontving daarop in 2013 de Nobelprijs.

    Piketty bevestigt Marx en hij geeft een verklaring voor de afwijkingen die in de loop der tijd zijn opgetreden. Afwijkingen waardoor eerder Simon Kuznets stelde dat economische groei in ontwikkelde landen ervoor zorgt dat het verschil tussen rijk en arm afneemt. Kuznets kreeg voor zijn werk de ‘Nobelprijs’ voor economie.

    Waarschijnlijk zal Piketty een herwaardering van keynesiaans economisch beleid stimuleren. Dat kan ik alleen maar appreciëren. Maar zoals Piketty zelf aanvoert, is keynesiaans beleid per land niet mogelijk. Hij schrijft in zijn manifest: ‘Wanneer een land alleen staat, wordt het bedrogen door de multinationals, die gebruik maken van de verschillen tussen nationale wetgevingen om nergens belasting te hoeven betalen.’ Als Piketty wordt gevolgd, zal sterkere internationale solidariteit een consequentie zijn.

    Uitzonderingen voor bepaalde landen zijn er wel. Zo is IJsland een klein land qua inwoners, dat voor een aanzienlijk deel leeft van visvangst, ruim voldoende thermische energie heeft en bovendien een eiland is dat niet direct te maken heeft met buurlanden. Het kan daardoor vrij zelfstandig beleid uitstippelen.

  14. @Sjaak, Dat is een mooi citaat van Piketty wat je aanhaalt. Uiteraard ook geen nieuwe constatering en eigenlijk al jaren ook o.a. door de SP bv naar voren gebracht. Mocht het boek van Piketty aanleiding zijn voor internationale, of zelfs maar Europese samenwerking met het oog op behoud en versteviging van sociale en arbeidersrechten is dat mooi meegenomen. Ik heb t boek niet gelezen en ook geen recensie dus ik kan er niet veel over zeggen. Maar een herstel van Keynesiaans beleid kan hier of daar enige verlichting brengen en sociale onrust misschien wat indammen. In de rijke westerse landen tenminste.
    Wat denkt Piketty van de ellende daarbuiten? In Spanje en Griekenland hebben mensen honger, dus die gaan de straat op. Hoe denkt Piketty dat op te lossen?
    Ik beschouw wat zich afspeelt in Spanje en Griekenland als oude klassenstrijd. Maar er komt ook nog een nieuwe. Die gaat gevoerd worden door onze kinderen en kleinkinderen. Niet omdat ze honger hebben, maar omdat ze onze planeet voor de ondergang willen behoeden. De uitverkoop van water lucht en bodem, de genetische manipulaties van monsanto, de octrooien op zaaigoed zijn bedreigingen voor het het voortbestaan. En de levensbedreiging is wat mensen in beweging brengt tegen de heersende of bezittende klasse. Zo beschouwd is het werk van Piketty, hoewel misschien niet onverdienstelijk, slechts in de marge.
    En dan heb ik het nog niet gehad over de vluchtelingen die aan de poorten van Fort Europa trachten te geraken. http://www.theguardian.com/world/2014/jun/02/europe-refugee-crisis-un-africa-processing-centres Wat is daarop het antwoord?

  15. @Sjaak, begrijpelijk wil je een ideologische snaar aanraken. Geef dan het uitleg van Piketty bijvoorbeeld over de TTIP – die de hoeksteen voor de transatlantische economieën straks zou vormen.

    Tot nu toe betreft het: totaal geheim, ondoorzichtig, stiekem,elitair, ondemocratisch, niet transparant. Wat zegt Piketty hierover? Wat is de oplossing?

  16. @Duif, nexus,

    Piketty heeft een economische studie verricht. Hij heeft geen uitgewerkt politiek programma. Het is mede aan anderen bij links om een programma uit te werken, waarbij Piketty’s analyse wordt meegenomen.

  17. De Tien Geboden lijken me zinvoller om te bestuderen en er wat mee te gaan doen, scheelt in ieder geval al heel wat doden.

Reacties zijn gesloten.