“Mijn links” is vlottend, niet vastomlijnd, het staat wel ver af van alle parlementaire partijen die Nederland nu kent die ooit voor links zijn doorgegaan of het misschien nog steeds zeggen te zijn. Hoewel de richtingenstrijd en de behoefte aan royeren in de PSP mij tegenstond en mij dan ook weerhouden heeft lid te worden, ondanks verzoeken van binnenuit “om de libertaire vleugel te komen versterken”*), is dit nog steeds de partij waarmee ik mij het meest kon (kan) identificeren. Pacifisme en socialisme zijn ver te zoeken in de opvolgerclub hetgeen ik van begin af aan verwacht heb. Van De Groenen, waar ik nadien op gestemd heb, hetgeen betekende dat ik geen “eigen” Tweedekamerlid meer had (wel nog een tijdje een Eerstekamerlid), kon ik het sociaal-economische programma niet socialistisch vinden. Het heeft (even) mijn lidmaatschap niet in de weg gestaan. Dezer dagen vind ik dit bij de Partij voor de Dieren in het geheel geen bezwaar, omdat er geen socialistisch geïnspireerde partijen meer zijn in Nederland. Maar de PvdD doet iets totaal nieuws, waarmee Nederland net als met Provo in de jaren zestig, een voortrekkersrol speelt zonder dat het veel ophef haalt: de onvertegenwoordigden vertegenwoordigen – dieren, met “ecologie” in het algemeen ook planten en in hoogste instantie hiermee de mensen zelf omdat we maar een planeet hebben en maar een biosfeer te verliezen.
Mijn anarchisme is niet per se ontleend aan De Grote Namen – ik heb meer met Marx dan met Bakoenin, de Frankfurters en andere wat men kan noemen libertair-marxisten en de radencommunisten zijn mijn politiek-filosofisch kompas. Een “grote naam” dan aan anarchistische zijde, deze inleiding wordt al te lang eigenlijk: Gustav Landauer.
Maar wat dit anarchisme betreft: het doel van het streven ligt aan de horizon. Het streven is alles, het doel wijkt. Ooit zal de staat, zoals Friedrich Engels voorzei, in het museum worden bijgezet, maar ik denk niet dat wij dit zullen meemaken. Zelfs, vrees ik, de jongsten onder u niet. Nogmaals, de weg is alles, het doel wenkt altijd in de verte. En misschien valt het mee.
Na deze – altijd tekortschietende – explicitering ga ik in op het stuk van Sjaak Scheele, Mijn links.
– Inkomensverdeling.
Een links dat die naam waard is bestrijdt grote verschillen in inkomen.
Vermogen hoort niet buiten beeld te blijven, met dien verstande: ongeacht hoe verworven, het kan worden ingezet als men het heeft. Zelfstandig een onderneming opzetten, en hierin niet meer gehinderd worden dan de grenzen van rechten van betaald werkenden en de ecologie eisen, kan altijd toegejuicht worden. Bedenk wel dat “ondernemen” een bezigheid is die zo goed als uitgestorven is in de kapitalistische wereld.
– Werk
De Nederlandse dialecticus Van Santen vond arbeid onontbeerlijk om mensen hun plaats in de maatschappij te geven. Dit moge kloppen, maar arbeid in abstracto kan hier niet aan voldoen. “Werk” omwille van het “werk” had allang achterhaald moeten zijn.
– Democratie
Is doel en middel. Tot zover geheel akkoord. Maar hier dreigt begripsverwarring zoniet -vervuiling. Het parlementaire stelsel is in de huidige door zogenaamde neoliberalen cultureel, economisch en politiek overheerste maatschappij geen democratie, terwijl het volgens de officiële staatsleer, die Het Regime zelfs in een grondwetsartikel wil vastleggen, heilig en als enig voorbeeld wordt voorgesteld.
Democratisering op alle niveaus, van wijk tot federatie, is een ideaal, die wijkende horizon. Het ideaal van “de jaren zestig” en daarna, weggeëbd en weggeveegd door de nieuwe culturele hegemonie van (ultra)rechts.
– Mensenrechten
Niet voor niets de titel van een van de hoofddocumenten van de Franse Revolutie, tevens de titel van het boek van Thomas Paine, de inspirator van de onafhankelijkheidsverklaring van de Verenigde Staten.
Mensenrechten horen bij links, niet bij rechts dat van de principiële ongelijkheid en ongelijkwaardigheid van mensen uitgaat.
– Anarchisme
Met een tegen Marx gericht citaat van Bakoenin kan ik in dit verband niets beginnen. En paradoxaal: ik ben niet per se tegen een Kleine Overheid. Een democratische overheid dient vervoer, verkeer, stedebouw, ruimtelijke ordening, gezondheidszorg, posterijen te organiseren in het algemeen belang, zij dient eisen te stellen aan onderwijs en dit te faciliteren zonder dwang of regelzucht, kortom: wat mij betreft vervult de overheid de taken die echte liberalen en sociaal-democraten – en met hen wel degelijk ook veel anarchisten – er aan toebedacht hebben, meer dan een eeuw geleden intussen – alle taken die in de feitelijke staatsgreep van de afgelopen decennia aan de zogenaamde markt zijn uitbesteed die wonderwel gediend werd door afdankertjes uit de politieke klasse die de staatsgreep heeft uitgevoerd.
– Autarkie
Een wereld zonder handel zie ik niet voor mij vooralsnog. Zelfvoorziening op voedselgebied is vanuit ecologisch standpunt wenselijk. Maar mondiale rechtvaardigheid stelt andere eisen.
– Subsidiariteit
Aardig, een anti-revolutionair idee waar Roel van Duijn – wie ik veel vergeef maar niet alles – zich al decennia geleden vanuit ecologisch oogpunt voor heeft uitgesproken. In feite valt dit onder “democratie”.
Dit is een proeve van een reactie buiten de commentaarbox om. Sjaak is al tijden medewerker van Krapuul, ik ken hem evenwel niet persoonlijk naar mijn weten. Het is dus geen onderonsje.
*) In die dagen betekende “libertair” nog onbezoedeld “anarchistisch”. Dat betekent het voor mij nog steeds, maar er is – juist ook in het huidige GroenLinks – moedwillige verwarring over gekweekt.
SELA
Eens! Het is me uit het hart gegrepen. Nu geen tijd om uitgebreider te reageren, maar ik kom erop terug.
‘Ooit zal de staat, zoals Friedrich Engels voorzei, in het museum worden bijgezet, maar ik denk niet dat wij dit zullen meemaken.’
Een visie waarbij het doel zover weg ligt dat waarschijnlijk niemand het ooit zal meemaken, vind ik te hoog gegrepen. Daar kan ik me niet voor inzetten.
Wat betreft de omvang van de staat kun je waarnemen dat een grote machtige staat tot bureaucratie, corruptie en nepotisme leidt. Niet alleen de ‘communistische’ staten in het Oostblok hadden er mee te kampen, maar evenzeer de dictaturen in Zuid-Amerika. Bovendien zien we in Nederland dat rechts de macht van de staat gebruikt om vooral de privacy van de laagste inkomens tot een illusie te maken. Als Bakoenins waarschuwing al niet genoeg was, blijkt in de praktijk dat hij de negatieve gevolgen heel goed had voorspeld.
@Sjaak: De macht van de staat is niet hetzelfde als de omvang van de overheid. Sterker nog, de VVD zou het liefst een kleinere volksvertegenwoordiging en dito senaat willen. Dat maakt de overheid kleiner, maar de staatsmacht neemt juist toe.
@Sjaak
Dat citaat, hoe profetisch ook – gericht tegen het idee van de dictatuur van het proletariaat van Marx – stamt uit een tijd waarin nergens algemeen kiesrecht was in Europa of Amerika. Het veroveren van dit kiesrecht is een stap in de democratische richting geweest die Bakoenin niet of nauwelijks voorzien heeft. Dat het resultaat ongeveer op hetzelfde neerkomt als de dictatuur van het proletariaat was nu eenmaal niet te voorzien – hier bleef de profetenrol van Bakoenin steken.
Engels maar weer: het algemeen kiesrecht geeft de arbeiders wel het recht maar niet de macht om te regeren. Zo is het gebleven.
Alex jones had onlangs een artikel gebaseerd op wetenschappelijk universitair onderzoek gepubliceerd die feitelijk bevestigt dat de corporaties en rijke elite beslissen de uitkomst van de verkiezingen in de VS waarbij rond 80% van de stemmen van de doorsnee Amerikaan hebben praktisch geen enkel betekenis voor de uitkomst van de verkiezingen.
Het kop in het zand steken helpt niet meer.