Gisterenavond werd duidelijk uit een rapport van Speciale Aanklager Robert Mueller aan de rechtbank dat de zogenaamde plea deal (excuses voor het Engels, maar we hebben in de Nederlandse rechtspraak niet echt een equivalent, schikking komt er nog het dichtste bij) van de baan is. Mueller heeft namelijk vastgesteld dat Manafort niet alleen voor, maar ook na de overeenkomst die hij met Manafort sloot, volledige medewerking aan diens onderzoek in ruil voor het laten vervallen van een tweede rechtszaak tegen hem, gelogen heeft tegen federale aanklagers.
Dit is een uiterst ernstige ontwikkeling, aangezien de bekentenissen die men binnen zo’n overeenkomst eerder heeft gedaan niet vervallen bij het verbreken ervan. En in het geval van Manafort lopen de mogelijke gevangenisstraffen op tot tientallen jaren, wat in het geval van de zeventigjarige Manafort neer komt op zo goed als levenslang. Er lijken dan ook slechts twee – in het geval dat men zeer complotachtig denkt wellicht drie – verklaringen voor deze wending denkbaar te zijn. In het eerste geval is het mogelijk dat Manafort keihard heeft zitten liegen in de verwachting niet betrapt te kunnen worden, wat nu onverwacht toch gebeurd is, maar de tweede mogelijkheid waar iedereen gelijk aan denkt is: heeft hij een belofte van Trump hem gratie te verlenen op zak? (De derde, meer complotachtige, mogelijkheid die geopperd wordt is dat hij door Rusland bedreigd zou worden als hij praat. Toch ook niet helemaal onmogelijk).
Zorgwekkend vind ik die mogelijkheid van gratieverlening wel, aangezien ook de onlangs gedagvaarde assistent van Roger Stone, Jerome Corsi, gelijk al heel hard riep dat hij geen overeenkomst met Mueller zou treffen. Nu riep Manafort dat ook, maar toch, waar halen die mensen dat vertrouwen vandaan?
Goed nieuws is dit niet echt voor Muellers onderzoek. Je ziet immers liever dat zo’n getuige mee blijft werken. Het onderzoek verkeert sinds de aanstelling van Matthew Whitaker als waarnemend Minister van Justitie toch al in gevaarlijke omstandigheden. Veelvuldig is er gesproken over het mogelijk aankomende ontslag van Mueller nu Jeff Sessions het veld heeft moeten ruimen en onderminister Rod Rosenstein gepasseerd is (iets wat door diverse mensen als illegitiem wordt bestempeld, en men heeft al procedures gepland om Whitakers benoeming aan te vechten. Hij is nooit in enige positie door de senaat benoemd, wat een vereiste is volgens sommigen).
Maar een dergelijk paardemiddel is niet eens echt nodig omdat op die, inmiddels wel erg typerend Amerikaans gebleken wijze, de Minister van Justitie op allerlei manieren invloed kan uitvoeren op het onderzoek. Mueller is helemaal niet onafhankelijk, omdat de Minister van Justitie zijn goedkeuring moet verlenen aan elke belangrijke wending die Mueller zijn onderzoek wil laten nemen, zijn budget kan afknijpen, etc. etc. Whitaker heeft voor zijn huidige positie nota bene expliciet op die laatste mogelijkheid gezinspeeld. Naar gebruik stelt het Amerikaanse Ministerie van Justitie zich zeer onafhankelijk op van het kabinet maar, en daar begint men nu op zeer pijnlijke wijze achter te komen, al die veelgeroemde checks and balances zijn inderdaad op precies dat gebaseerd: gebruiken, gentlemen’s agreements, fatsoensnormen. Maar zeer weinig ervan is wettelijk vastgelegd en als dan niet alleen de president corrupt is maar ook zijn partij, blijft er van die checks and balances bijzonder weinig over. Gelukkig hebben de Democraten vanaf januari wel weer de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden, en dat biedt mogelijkheden tot onderzoek die tot dusver allemaal gesaboteerd zijn door de Republikeinen.
