De aandacht na de landelijke verkiezingen in Oostenrijk ligt op de opmars van de extreemrechtse FPÖ en de conservatieve ÖVP. Op links zijn de gebeurtenissen in verband met de Oostenrijkse Groenen echter opmerkelijk. Die leverden ruim 2/3 van hun stemmenaandeel in, van 12,4 procent naar 3,9 procent. De partij is daarmee niet langer vertegenwoordigd in het Oostenrijkse parlement omdat de kiesdrempel van 4 procent net niet is gehaald. Hoofdoorzaak van het debacle voor de Grüne is medeoprichter van de partij Peter Pilz. Hij heeft met een eigen lijst, Liste Pilz, meegedaan aan de verkiezingen. Die overschreed met 4,3 procent de kiesdrempel wel.
Aanleiding tot de afscheiding van Pilz in juni 2017 was een zijns inziens te lage plaats voor hem op de kandidatenlijst van de Groenen. Vanuit machtspolitiek standpunt heeft hij dus zijn gelijk gehaald. Vanuit ideologische optiek was zijn lage klassering op de kieslijst waarschijnlijk terecht. Hoewel hij medeoprichter van de Grüne was, heeft hij zich als parlementariër nooit met windmolens, koeienbellen of ander groen gedoe beziggehouden, wel met corruptie en overbodige bewapening. Als voormalig lid van de Gruppe Revolutionäre Marxisten was zijn participatie in de partij er eerder een op pragmatisch gronden dan vanuit groene overtuiging.
Liste Pilz wordt door de media als links populistisch neergezet. Wat houdt dat stempel in dit geval evenwel in? Niet groen in ieder geval. In haar flyer, een beknopte programmasamenvatting, wordt geen groen thema aangesneden. Eerder is het programma te vergelijken met dat van de Nederlandse SP. Sterk wordt ingezet op ‘Oostenrijkse waarden’ als basisthema. ‘Unsere Heimat Österreich’ is een – populistisch – kernbegrip. Die kent de algemene democratische grondslagen: rechtsgelijkheid voor man en vrouw; scheiding van kerk en staat; onafhankelijke rechtspraak; persvrijheid en democratische kiesprocedures.
Naast die basis benadrukt Pilz het belang van sociale samenhang die tot uitdrukking komt in (her)verdeling van werk, inkomen en kansen in het leven, kortom linkse issues. Het populisme komt tot expressie in zijn oproep de ‘Oostenrijkse waarden’ te verdedigen tegen de politieke islam. Net alsof die een bedreiging zou vormen. Wel zijn er natuurlijk veel mensen bang gemaakt door de terroristische aanslagen dicht bij huis in Europa.
Populisten springen op die angst in. Ofschoon de SP zich nimmer heeft gedistantieerd van Gastarbeid en Kapitaal (hier vroeger commentaar op Krapuul) gebruikt de Nederlandse partij populisme niet op deze manier. Die is op haar beurt wel weer populistischer over de EU (gevaar van superstaat). Liste Pilz is in tegenstelling tot de SP realistischer over Europa. Europese integratie is niet een eerste stap op weg naar een Europese superstaat maar veeleer ingrediënt van integratie van alle mensen als onderdeel van een succesvolle strijd tegen (rechts)extremisme.
In Oostenrijk was er tot nog toe geen SP-achtige partij. Pilz is in dat gat gesprongen. Liste Pilz is groter dan de Grüne, net als in Nederland de SP vooralsnog groter is dan GroenLinks.
Pingback: Met Pilz strijden tegen de politieke islam | Krapuul