Eigenlijk hoort het helemaal geen vraag te zijn: zijn anarchisten in doorsnee aardige mensen? Die vraag zou ook niet gesteld hoeven te worden als je het over een grote tak van de arbeidersbeweging hebt. Aardig voor wie, en onderling? Ik heb de eerste jaargangen van De Vrije Socialist, nog onder redacteurschap van Domela, bestudeerd en trof daarin toch wel erg veel bittere, vaak scheldende, stukken in tegen de zoveelste overloper (een enkele overloopster) naar “de parlementairen”. Verraad! Domela trok zich dat persoonlijk aan. Hij zal daar reden toe gehad hebben. Maar we hebben het dan over een beweging die grote aanhang had, in allerlei vormen honderdduizenden mensen organiseerde ten dienste van socialisme en vrijheid. Dus dat aardige was verder niet terzake.
Beide begrippen zijn in de loop van de twintigste, en wat de laatste betreft ook de eenentwintigste eeuw, van hun kritische lading ontdaan. Althans, zeker in Nederland. Quack neemt het begrip “socialist” in zijn magistrale overzicht De socialisten heel ruim, maar dat “socialisme” een woord voor een ontwikkelingsmodel voor een industrialiserend extractief staatskapitalisme zou worden viel in het begin van de vorige eeuw niet te voorzien. Geen zinnig mens zal in het Nicaragua of Bolivia van nu, of China, een lichtend nastrevenswaardig voorbeeld zien. Maar terug naar de beginvraag. Die er dus niet toe doet als anarchisme voor een (tamelijk) grote stroming binnen de arbeidersbeweging staat. In Spanje 1936 zou de vraag belachelijk zijn.
In Nederland hield “het anarchisme” als enigszins grote stroming op te bestaan ten tijde van de Spaanse Burgeroorlog. De consequente antimilitaristen waren tegen de gewapende strijd tegen de fascisten in Spanje, de weliswaar ethisch ingestelde maar ook realistische stroming van weleer wilde de strijd daar wel steunen. Wat er aan overkoepelende organisatie was spatte uiteen, het was “1938”, ook zonder aanhalingstekens, pogingen tot herstel werden tenslotte doorkruist door de Duitse bezetting. Wie ontkent dat dit het einde was van de anarchistische stroming als zijnde van enig belang in Nederland, verkeert in Dromenland. Daar wonen veel anarchisten, zeker, maar hier op aarde is de toestand anders.
Het idee van gewaardeerde kameraad Lucien van der Walt (en anderen) dat anarchisme alleen kan bestaan als inspiratie van militante arbeidersstrijd, kan ik niet onderschrijven: het is ook steeds een culturele stroming geweest. En een gezindheidsbeweging. Als Gustav Landauer dat stelt doet hij het in een situatie waarin er nog belangrijke anarchistische arbeidersorganisaties zijn. Ook in Spanje zijn die tenslotte vernietigd door de fascisten. Gezindheid alleen is niet genoeg.
In Nederland is na de bezetting niet of nauwelijks een anarchistische (anarcho-syndicalistische) stroming tot nieuw leven teruggekomen. Zij vond enigszins een bedding in het Onafhankelijk Verbond van Bedrijfsorganisaties, nog steeds bitter gehaat door de “modernen” van vroeger, de FNV. Maar stelt het veel voor? Zoek het eens online op, zou ik zeggen…
De belangrijkste naoorlogse anarchistische beweging (als je dat woord kunt gebruiken, men kan beter van een verzameling acties, provocaties, spreken) is en blijft Provo, waarbij ik tevens Roel van Duijn tot belangrijkste naoorlogse anarchist van Nederland benoem (trouwens een zeer aimabel man).
De dynamiek van de kraakbeweging, die in het kielzog van of parallel aan Provo opkwam, als anarchistisch was al voorbij toen de mode van de omcirkelde aatjes toesloeg. Student power what a shower, zei menig student braaf alsof het een diepe wijsheid van John Lydon was. En de oprichter van Bureau De kraker (doet het steeds vaker) werd voor zionistische speculant uitgemaakt. Voor zoiets heb ik andere woorden dan “anarchistisch”.
Enfin, de grotebekken- en zuipcultuur is hier al behandeld.
En na de kraakbeweging kwam het grote niets, dat nog steeds voortduurt. Uw kleinburgerlijke levensstijl zal niemand te denken geven ten gunste van anarchisme.
O ja, de vraag aan het begin, die aansluit bij de notities in de laatste twee alinea’s. Dit zij een vervolg op dit stuk.
Later vandaag zwaarder geschut van een veteraan.
