NSB-idee: Europa één

Thierry Baudet en Geert Wilders zijn tegen een verenigd Europa. Aanhangers van het nieuwe extreemrechts proberen regelmatig een punt te scoren met oppositie tegen het nazistische idee uit de vorige eeuw van Europa één. Zo bepleitte NSB-leider Anton Mussert een ‘eerlijke, loyale’ samenwerking tussen volken in Europa. De gedachtegang van de tegenwoordige nationalisten is simplistisch: nazisme is slecht, nazi’s waren pro Europese samenwerking, dus streven naar een Verenigde Staten van Europa is slecht. Sommigen concluderen gemakzuchtig: EU was idee van Hitler: bewijs dat Duitsland WOII heeft gewonnen.

Het denkbeeld van een verenigd Europa kent echter een lange geschiedenis (wikipedia). Het uitpikken en verwerpen van dat idee uit het nazistische gedachtegoed past nu goed in de xenofobe populistische tijdgeest. Maar populisme kan zo weer omslaan. Misschien beroept extreemrechts zich over een paar jaar op Juan Luis Vives, een humanistische tijdgenoot van Desiderius Erasmus, die juist pleitte voor Europese christelijke eenheid tegen de invasie van islamhorden.

En naar de reden van het nazistische idee van Europa één wordt niet gezocht. Onder anderen Walther Funk, rijksminister van Economische Zaken onder Adolf Hitler, heeft het in Das wirtschaftliche Gesicht des neuen Europa uitgelegd. De toenmalige gezaghebbende economische theorie – merk de sterke verwantschap met het huidige neoliberalisme op – poneerde dat bij volledige vrijhandel de economie optimaal rendeert. Door onderlinge concurrentie produceren landen de waren die ze als beste kunnen voortbrengen en ze op de vrije wereldmarkt onder de gunstigste voorwaarden kunnen afzetten. David Ricardo, een belangrijke economische theoreticus van vrijhandel, kreeg vanwege zijn Joodse origine daarbij nog een veeg uit de pan. Maar, zo stelde Funk, tot zover de theorie. In de praktijk was deze vrijhandel een middel om de Britse wereldhegemonie zeker te stellen. De grote Europese staten hadden duidelijk nadeel van de eeuwenlang uitgebouwde Britse voorsprong en de kleine staten mochten tevreden zijn dat er nog een paar kruimels van de Engelse tafel afvielen. Hun verarming zou leiden tot marxisme en communisme. Een grote continentaal Europese samenwerking, zonder harde onderlinge concurrentieslag tussen landen, zou volgens Funk socialer en welvarender Europese staten opleveren. Hoe dat plan geconcretiseerd zou worden, bleef evenwel in de mist.

Funks opzet was echter slechts een van meerdere vage Europese plannen die in de loop van de nazitijd de revue passeerden. Voorwaarden waren altijd dat Duitsland de leidende rol in Europa zou vervullen en dat van democratie geen sprake kon zijn. In zoverre hebben criticasters van de EU een punt als ze deze vergelijken met de nazi-plannen. Duitsland is dominant in de EU en democratie kent er een deficit. Verkiezingen voor een Europees Parlement vinden weliswaar plaats maar dat parlement heeft geen enkele zeggenschap in de belangrijke aangelegenheden. Zo is de lijdensweg van Griekenland bepaald door de trojka (kongsi van Internationaal Monetair Fonds, Europese Centrale Bank en Europese Commissie) zonder invloed van het Europees Parlement.

Wil je van de huidige EU af, dan kun je kiezen voor een exit, zoals Brexit. Maar Funk analyseerde zelfs in 1943 al dat kleine landen blij mochten zijn met de kruimels die van tafel vielen. Laat staan wat ze in het huidige tijdsgewricht van sterke globalisering kunnen uitrichten. Geen exit maar democratisering van Europa, dus de door velen vermaledijde open Verenigde Staten van Europa, lijkt daarentegen de enige kans op wezenlijke, duurzame voorspoed voor iedereen – wat een links concept is.

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.