Het is vandaag alweer 20 jaar geleden dat Nusrat Fateh Ali Khan overleed. De in Pakistan in een traditionele muziekfamilie geboren zanger verwierf in de vroege jaren ’80 (v.d.v.e.) faam door zijn gouden stem en doordat hij de (devotionele) qawwali-muziek in een modern jasje wist te steken. Al snel brak hij daar wereldwijd mee door – met name sinds zijn eerste samenwerking met Peter Gabriel (t.w. de soundtrack voor The Last Temptation of Christ van Martin Scorsese) was het hek van de dam.
Zijn stem is sinds zijn verscheiden eigenlijk nooit opgehouden met klinken, in een schier oneindige reeks recyclebare samples. Maar ook verschenen kort na zijn dood nog een aantal projecten waarbij hij betrokken was geweest. In sommige van die gevallen, zoals de soundtrack van de film Dead Man Walking, nam zijn neefje Rahat, die al van jongs af aan was uitverkoren om zijn opvolger te mogen worden, achteraf de honneurs waar. Diezelfde Rahat staat op dit moment in de startblokken voor een tournee ter ere van zijn eerbiedwaardige oom.
NFAK’s repertoire bestond vooral uit bewerkingen van sufi-liederen uit de Punjab-regio, zoals ‘Dam mast Qalandar (mast mast)’*. Het is een lofzang op Lal Shahbaz Qalandar (een dolende asceet en de hoogste heilige aldaar voor zowel hindoes als (sufi-)moslims) ‘in zijn dronken staat’ (=mast). Dat kan zowel slaan op gebruik van de drug ‘bhang’ als op religieuze vervoering, te meer daar die twee elkaar versterkten. Onderstaande uitvoering heeft mijn voorkeur omdat-ie lekker strak is – een schoolvoorbeeld van hoe NFAK de (vaak wat saaie) qawwals omtoverde – het publiek zichtbaar uit z’n dak gaat en we er ook nog ondertitels bij krijgen. Rechts in beeld zien we de piepjonge Rahat:
[* dit is overigens niet hetzelfde nummer als ‘Dama dam mast qalandar’ (zoals in de gelijknamige wiki-entry); het is er hooguit tekstueel aan verwant]
Gedenkwaardige covers van dit nummer zijn afgeleverd door o.a. Massive Attack en door Aki Nawaz van Fun-da-mental (die laatste onder de titel ‘Ja Sha Taan’). Ongetwijfeld de meest gelikte versie zit in de Bollywood-film Mohra, getiteld ‘(Tu cheez badi hai) mast mast‘. Het moge duidelijk zijn dat ‘mast’ hier meer in de erotische zin des woords begrepen dient te worden:
Als uitsmijter de vrucht van een van de laatste fusion-projecten waar hij, wederom met Peter Gabriel, aan gewerkt heeft: ‘Signal to noise’ (1996). Hieronder een registratie afkomstig van Gabriels ‘Growing up’ tournee uit 2003, waar Nusrat dus alleen nog maar in de geest bij aanwezig kon zijn. Maar zijn stem stond – en staat – nog steeds als een huis:
https://www.youtube.com/watch?v=3N8s9mSuxSs
De tekst van ‘Signal to noise’ lijkt haast wel gisteren geschreven te zijn, zo treffend als-ie op ons huidige tijdsgewricht van toepassing is:
You know the way that things go
When what you fight for starts to fall
And in that fuzzy picture
The writing stands out on the wall
So clearly on the wall
Send out the signals deep and loud
And in this place, can you reassure me
With a touch, a smile – while the cradle’s burning
All the while the world is turning to noise
Oh the more that it’s surrounding us
The more that it destroys
Turn up the signal
Wipe out the noise
Send out the signal deep and loud
Man I’m losing sound and sight
Of all those who can tell me wrong from right
When all things beautiful and bright
Sink in the night
Yet there’s still something in my heart
That can find a way
To make a start
To turn up the signal
Wipe out the noise
Wipe out the noise
Wipe out the noise
You know that’s it
You know that’s it
You know that’s it
Receive and transmit
Receive and transmit
Receive and transmit
You know that’s it
You know that’s it
Receive and transmit
You know that’s it
You know that’s it
Receive and transmit
Voor wie nog meer wil: op NFAK’s ‘eigen’ Youtubekanaal staat een documentaire getiteld: Nusrat: a voice from heaven
