Nederlands verzet tegen nazi’s was waarschijnlijk grootste van Europa

Iets waar Nederlanders heel goed trots op kunnen zijn, maar dat vanwege hun calvinistische roots niet durven, is op het redden van Joden tijdens WO-2. Dat is namelijk op grote schaal gebeurd. Nederlanders hebben daardoor een kwart van alle officiële Israëlische onderscheidingen daarvoor ontvangen. Tsja – denk je dan, als je zo’n zin hebt geschreven…. zou ’t werken? Zou de ‘verzetsmythe’ eindelijk verdwijnen? Natuurlijk – we hadden altijd meer kunnen doen.

Vorig jaar heeft de Israëlische staat in ieder geval aan 76 Nederlanders postuum de hoogste Israëlische onderscheiding uitgereikt, ‘Rechtvaardige onder de Volkeren’. De documentatie geschiedt door het Israëlische holocaustcentrum Yad Vashem in Jeruzalem. Een onderzoek van de redders duurt vaak ruim een jaar.  Het totaal aantal erkende Jodenredders zal dit jaar uitkomen op ongeveer 29.000.

Eén groep die ook al lang door Yad Vashem geëerd is, dat zijn de Februaristakers. Zij zijn collectief onderscheiden, ook omdat hun namen lang niet allemaal bekend zijn, op enkele honderden na dan.

In totaal waren het er echter tegen de 300.000, omdat niet alleen in Amsterdam de dokwerkers, de trambestuurders en – conducteurs, allerlei andere gemeentewerkers, veel middelbare scholen plus de hele winkelnering van de binnenstad – de Bijenkorf en de HEMA – staakten.

Maar ook de Hoogovens, bedrijven in Haarlem, vele bedrijven in de Zaanstreek, idem in Muiden, Weesp (Van Houtens Cacao), Bussum (Van Meurs karton) en Hilversum (Philips e.a.) tot en met Utrecht (Demka Staal). Als je dat plaatst naast de andere stakingen, in november 1940 aan de TH in Delft en daarna de uni van Leiden, ook tegen de Jodenvervolging, en de April-meistaking van 1943 en de enorme onderduik met 300.000 mensen – dan wordt het duidelijk dat Nederland een héél aparte en eervolle plaats heeft ingenomen qua verzet in WO-2.

En toch vonden veel verzetsmensen zelf dat ze te weinig gedaan hadden, zoals tante Truus Wijsmuller-Meijer, die in één jaar maar liefst 10.000 Joodse kinderen uit Nazi-Duitsland en -Oostenrijk redde. Ze wilde het er ’t liefst niet meer over hebben… ze vond dat ze er te weinig had gered.

Bij de onderscheidingen vallen dit jaar twee namen op: verzetsman Mathieu Smedts, de oud- hoofdredacteur van Vrij Nederland, en mgr Johannes de Jong, aartsbisschop van Utrecht en later kardinaal.

Mgr De Jong was tijdens de oorlog met zijn ambtswoning (‘paleis’) aan de Maliebaan zo ongeveer de buurman van de NSB, terwijl de SS verderop zat. Toch bewaarde hij daar in zijn kluis adresgegevens van ondergedoken Joodse kinderen. Die kreeg hij o.m. van het Utrechts Kindercomité van Jan Meulenbelt (oom van Anja), Rut Matthijsen en Geert Lubberhuizen (latere directeur van de Bezige Bij). Mgr De Jong sprak zich ook al vóór de oorlog in het openbaar tegen het nazisme en de NSB uit, dat hij onverenigbaar achtte met het katholicisme.

Mathieu Smedts was voor de oorlog reisredacteur voor de Volkskrant, toen nog katholiek. In de oorlog ging hij verzetswerk doen en verleende hulp aan ondergedoken Joden en neergeschoten geallieerde piloten, onder meer in zijn geboortestreek Noord-Limburg. De nazi’s arresteerden hem en hij kwam in een kamp in Brandenburg terecht, waar de Sovjets hem bevrijdden.