27 september is de dag van de wereldwijde Klimaatstaking. In Nederland iss er voor die gelegenheid een demonstratie in Den Haag. Verzamelplek: Koekamp. Er is alleen een vraagje dat bij deze klimaatstaking af en toe door mijn hoofd speelt. Klimaatstaking? Gaat er daadwerkelijk gestaakt worden? Daar vallen enkele dingen over te zeggen.
Het allerbelangrijkste: het is te hópen dat er gestaakt wordt! Een staking voor het klimaat is om twee redenen van grote waarde. In de eerste plaats: staken betekent de gang van zaken, het alledaagse leven, ontregelen. Die ontregeling, de ontwrichting van het openbare leven die ermee kan worden bereikt, past helemaal bij het alarm slaan dat zo hard nodig is als we nog enigszins op tijd tot drastisch ingrijpen willen komen. De klimaatramp ontwricht onze levens – binnenkort, en op steeds meer plekken nu al. Ontwrichting van business as usual is daarop een hoognodige reactie. Het demonstreert de urgentie, het gevoel dat er echt iets drastisch dient te gebeuren.
In de tweede plaats: staken raakt die machten die bij uitstek verantwoordelijk zijn voor de klimaatramp: klimaatontwrichtende bedrijven en bedrijfstakken. Het is wegens winstbejag van ondernemers – mijnbedrijven, auto-industrie, agrarische ondernemers, vliegmaatschappijen – dat fossiele brandstoffen worden verstookt, bossen worden gekapt en verbrand, methaan en ander broeikasgas de lucht in wordt gestuurd. Meer broeikasgas wegens uitstoot; minder opslag van broeikasgas wegens de sloop van bossen. De activiteiten van bedrijven zorgen voor die tweevoudige destructie. De dwangmatige, door winstbejag en concurrentie aangejaagde eindeloze productiegroei zorgt ervoor dat het effect van relatieve energiebesparing en de invoering van relatief schone technieken ongedaan wordt gemaakt: je kunt wel twee keer zo schone auto’s produceren, als je er twee keer zoveel maakt ben je qua uitstoot nog even ver. Alleen de files zijn nog wat langer geworden.
Het zijn dus kapitalistische bedrijven, en de werking van het kapitalisme zelf, die het klimaat rampzalig ontregelen. Wat is er dan logischer dan die bedrijven en dat kapitalisme zelf, platgooien door het werk neer te leggen? Staken dus! Een volledig gerechtvaardigde actie, waarmee de urgentie van de klimaatcrisis wordt gedemonstreerd en tegelijk zeer belangrijke veroorzakers van die ramp bestreden worden op hun zwakke plek: ze kunnen niets zonder hun personeel, hun winst wordt immers uit het werk van hun personeel gepompt.
Een klimaatstaking nodig vinden is één ding. Een klimaatstaking van de grond krijgen is nog wel iets anders. Als je een demonstratie wil, dan kun je daar mensen heen krijgen door effectief oproepen te verspreiden. Maar een oproep ‘ga staken!’ haalt op zich weinig uit als je zoiets niet praktisch organiseert. En staken is ook niet hetzelfde als een vrije dag opnemen om naar een demonstratie te gaan. Een vrije dag opnemen gaat ten koste van je eigen vrije dagen. Echt staken gaat ten koste van arbeidstijd die anders de baas ten goede komt. Je pakt geen dag af van jezelf, je pakt een dag winstmaken af van de baas. Dat is niet zonder risico, want de baas gaat dat niet leuk vinden.
Steun van een vakbond kan dan helpen. Maar die steun geeft z’n vakbond ook een greep op personeelsleden die actie willen doen. Steun van collega’s aan elkaar, oftewel solidariteit op de werkplek, is moeilijker maar ook veel waardevoller. Steun en solidariteit van mensen die zelf niet kunnen staken (omdat ze geen baan hebben, of omdat de risico’s te hoog zijn) aan diegenen die wel staken, maakt het voor stakers ook iets makkelijker om hun nek uit te steken en vol te houden. Ons belangrijkste wapen is niet de vakbond. Ons belangrijkste wapen is de solidariteit, waar de vakbond slechts een bureaucratisch inperkende vormgeving van is.
In een aantal landen zetten vakbonden zich voor de Klimaatstaking in. Dat gaat dus vaak top-down, superbureaucratisch, met vakbondsbestuurders die bepalen of, wanneer en hoe er gestaakt wordt. Eigen inbreng van arbeiders is veelal sterk ingeperkt. Maar waar een vakbond zich achter de klimaatstaking schaart, wordt het wel makkelijker om collega’s over te halen om daadwerkelijk te staken. In de Verenigde Staten zijn er al vakbonden die de Klimaatstaking steunen. Dat helpt. Maar het belangrijkste werk zal ook dan gedaan dienen te worden door arbeiders zèlf. Een vakbondsoproep is een handvat, geen garantie voor succes.
In Nederland ontbreekt zelfs dat handvat. De FNV ondersteunt steunt weliswaar de klimaatdemonstratie van 27 september, zo is in een nieuwsbericht van 9 september te lezen. Maar van een stakingsoproep is op de website van de vakbondsfederatie geen spoor te bekennen. Of er gestaakt wordt, gaat daarmee afhangen van de creativiteit en vastberadenheid van potentiële stakers zelf. Zijn mensen bezig de oproep te verspreiden bínnen bedrijven en instellingen? Zijn collega’s in bedrijven en instellingen gericht en aanhoudend bezig om elkaar te vinden, zodat ze op 27 september samen het werk neer kunnen leggen en als groep naar de grote demonstratie komen? Vormen zulke mensen netwerken, bundelen ze hun krachten, in en via de vakbond maar vooral ook daarbuiten?
Het zal niet meevallen, maar zonder zulke voorbereiding is de kans op een serieuze stakingsactie erg gering. Terwijl zulke stakingsactie zo’n enorme versteviging van de klimaatstrijd kan betekenen. Voor de komende klimaatstaking is het misschien aan de late kant, maar er komen hopelijk meer klimaatstakingen. Lange-termijn-voorbereiding en organisatie van arbeiders die ook op hun werkplek tegen de klimaatramp willen vechten, is voor het succes daarvan onontbeerlijk.
Ook verschenen bij: Konfrontatie en Ravotr (noblogs)
