Gerechtigheid – ik kan niet anders zeggen. Eindelijk…
Want hij heeft het fantastisch gedaan… zijn boek ‘Indië, betovering en desillusie’, is uit. Wat is er dan wel zo goed aan dat boek? De breedte en de balans. Dat is het. En dat moet je bij geschiedenis nou eenmaal hebben. Het gaat hier om Thom Hoffman. ja die – en echt, hij blijkt alles gelezen te hebben… en was in staat het te duiden, ook dat nog. Dáár gaat het uiteindelijk om.
Vraagt u maar! Natuurlijk: de Max Havelaar? De vertelling van Saïdjah en Adinda: ze zijn al jong verliefd maar doodarm; hij, Saïdjah gaat drie jaar ver weg werken en komt dan terug naar het dorp – dat dan verlaten is nadat de corrupte Javaanse bestuurder alle buffels stal; en zijn Adinda is vertrokken, verkracht en vermoord. Dat verhaal vat de hele koloniale ellende samen – onderdrukking, armoede, geweld, rechteloosheid. Duivels fascisme, zeggen we nu.
Natuurlijk heeft hij ook alles over ‘Indië’ van Couperus gelezen en verwerkt – en registreert de grote invloed van de tv-serie ‘De stille kracht’, terecht, terecht. Dat bracht een hele generatie in één keer het basisbegrip bij voor de verderfelijkheid van het Nederlandse kolonialisme.
Maar Thom H noemt álle hoofdfiguren een geeft hen een eerlijke plaats – die zij in de Nederlandse geschiedenis tot op heden, tot op vandaag moeten missen.
Ik noem er even een paar, die hij bij ‘Nooit meer slapen’ van de VPRO ook noemde::
– prins Diponegoro, 1785-1855, vrijheidsstrijder, leidde de Indonesiërs tegen de Nederlanders in de Java-oorlog waar 200.000 Javaanse burgers bij omkwamen (uiteraard noemt Piet Hagen hem in zijn zeer overzichtelijke boek over de oorlogen in Indonesië ook)
– Tan Malaka, 1897-1949, filosoof, vrijheidsstrijder, onderwijzer, journalist, de ‘vader van de Indonesische Republiek’, antikapitalist, die zes jaar in Nederland leefde en studeerde, mede-oprichter van de Indonesische communistische partij maar werd verbannen naar Nederland, ging naar China en de Filipijnen en werd in het eerste Nederlandse concentratiekamp, Boven-Digoel op Nw-Guinea opgesloten, maar ontsnapte
– Mohammed Hatta, 1902-1980, vrijheidsstrijder, eerste vicepresident, volgens Hoffmann een genie, werd opgeleid in Nederland en sprak Frans, Duits en Engels ook vloeiend, was bestuurder van de Nederlandse ‘Indonesische studentenvereeniging’ Perhimpoenan Indonesia: antikoloniaal, antikapitalistisch… zat daarom in 1927 in Den Haag zes maanden in voorarrest
– en natuurlijk Soekarno, 1901-1970, de grootste vrijheidsstrijder, die tien jaar onder de Nederlanders gevangen zat, collaboreerde met de Japanse bezetters die op de olie afkwamen (waar Hoffmans vader juist van leefde) en daarna de eerste president werd. Het speet Soekarno dat hij nooit in Nederland was geweest en hij haatte de Nederlanders niet.
Hoffmans boek is ontstaan na ruim vijftien jaar studie. Dat werd hem ingegeven door zijn ouders die daar geboren werden, met zijn oma als echte Indonesische. Het opmerkelijke is, dat de meeste telgen uit zulke koloniale geslachten (denk aan Rutte) toch altijd een flinke hang naar het koloniale houden. Hoffman no way.
Hij heeft alle belangrijke bronnen gebruikt en door een geduldige overweging en lange studie, en zeker ook door gelukkig toeval een plaats kunnen geven. Zo ook het onthutsende en daarom weggemoffelde rapport Remrev van begin van de eeuw over de gruwelen van de Nederlandse onderdrukking ontbreekt niet, ‘De brandende kampongs van generaal Spoor’ van Rémy Limpach uit 2016 evenmin. En alles daaromheen en tussenin. Ja, het is 750 pagina’s – maar het hoeft niet in twee dagen uit. En het is een groot land…
Hoffmans eigen samenvatting bij ‘Nooit meer slapen’ op radio 1 mocht er ook wezen. Prof dr Geert Oostindie, vm directeur van het Kon Instituut voor Taal- Land- en Volkenkunde (oftewel van Azië), die natuurlijk eigenlijk dat boek had moeten schrijven, kan rustig voorgoed in de vergetelheid verdwijnen…
PS: Mijn vader kon altijd met trots vertellen dat de hoog-adellijke latere sultan Hamengkoeboewono IX van Djokjakarta – enthousiast participant in de vrijheidsstrijd, tenslotte werd de ‘Republik’ daar uitgeroepen op 17 augustus 1945 – gewoon bij hem in Haarlem op middelbare school had gezeten en suggereerde dat hij hem wel eens tegenkwam… maar ik betwijfel ’t…
