Hoe een hele archipel ontvolkt werd onder Labour op last van Washington

De naam van Jeremy Corbyn vernam ik voor het eerst in verband met de Chagossianen. Omdat hij zich ten gunste van hen uitsprak dacht ik dat hij van de LibDems was, omdat die zich tot het grote verraad van 2010 antikolonialistisch uitlieten.

In het redactielokaal van deze onlinekrant kreeg ik op het noemen van de naam van dit volk, Chagossianen, reacties van onbegrip. Het stemt mij een tikje moedeloos, maar de media waarin ik er aandacht aan besteed heb of nog besteed, trekken geen groot publiek. U mag kijken: Chagos Gulagwatch, inderdaad niet bijgehouden de laatste tijd. En ik ben blij dat de directie van dit blad mij in de gelegenheid stelt alsnog aandacht te vragen voor deze zaak. In een Jaarboek Anarchisme heb ik er het volgende over geschreven:

– De eilandengroep ligt omstreeks 70 graden oosterlengte en 10 graden zuiderbreedte in de Indische Oceaan, halverwege Afrika en Indonesië. Het dichtstbijzijnde grote eiland is Sri Lanka. Staatkundig en cultureel evenwel hoort de archipel bij Afrika – bij de eilanden ten oosten van het continent die een geschiedenis van kolonisering, slavernij en immigratie gemeen hebben. De Chagos Archipel was onbewoond voordat de grote Europese verkenningen van de wereldzeeën plaatsvonden. De eilanden werden bevolkt vanaf de Franse eilanden, Mauritius, de Comoren en de Seychellen vooral. Toen Mauritius in 1814 overging in Britse handen gingen de Chagos Eilanden als vanzelfsprekend bij dit hoofdeiland horende mee.

Het bestaan was eenvoudig, gebaseerd op de plantage-economie die in veel koloniën gold. De zwart-Afrikaanse bevolking werd eerst als slaven, later als zogeheten contractarbeiders naar de eilanden gebracht. In de praktijk maakte de afschaffing van de slavernij niet zoveel verschil. De kopraplantages waren de enige economische basis van de kolonie. Er kon, als men er eenmaal woonde, wel het een en ander verbouwd worden, en jacht en visserij zorgden voor het verdere elementaire levensonderhoud van de bewoners. Voor industrieproducten en handelswaar in het algemeen was men aangewezen op Mauritius. Er was regelmatig verkeer waarbij bewoners van de eilanden naar Port Louis heen- en terugvoeren voor goederen die benodigd waren maar niet op de eilanden gemaakt werden. De aanduiding voor de mensen van Chagos was eenvoudig “Les Ilois”, de eilanders. Hoe idyllisch het leven onder de palmbomen vanuit het Noordatlantisch-stedelijk perspectief ook lijkt, de Ilois waren voor de Mauritianen een soort onontwikkelde boerenkinkels. Een kortstondig verblijf op Mauritius was geen plezierig uitje voor een Ilois. En vergeleken met Mauritius was het leven voor de Ilois niet idyllisch maar wel ongecompliceerd: niet rijk, niet armoedig – een simpel bestaan, vergroeid met eiland en zee.

In 1965 was het grootste deel van Afrika onafhankelijk geworden, en de onafhankelijkheid van Mauritius stond voor de deur. De Amerikaanse oorlog tegen Vietnam escaleerde, Washington streefde er naar zo veel mogelijk militaire steunpunten in de omgeving van Azië te hebben. Het oog van het Pentagon viel op Chagos, speciaal op Diego Garcia met zijn fraaie natuurlijke haven. De onafhankelijkheidspartij van Mauritius was bepaald niet op de hand van Verenigde Staten die zich bezighielden met het bombarderen van mensen in Indo-China. Een aanzienlijk deel van de geïmmigreerde bevolking op Mauritius kwam uit India, en de VS stonden nogal duidelijk achter Pakistan in de voortdurende confrontatie op het subcontinent. Op medewerking van de regering van toekomstig onafhankelijk Mauritius voor het inrichten van een basis op Chagos viel niet te rekenen. De “speciale verhouding” tussen de VS en het Verenigd Koninkrijk verrichtte echter ook hier haar wonderen. In 1966 besloot de Labour-regering een aantal eilandengroepen in de Indische Oceaan van Mauritius en de Seychellen af te scheiden, en er werd een nieuwe kolonie van gemaakt, het Britse Indische Oceaan Territorium. In een tijdperk van dekolonisatie een ongehoorde en ongeoorloofde politieke zet. Het argument waarom deze afscheiding kon worden uitgevoerd was dat het om onbewoonde eilanden ging. De zoveelste generatie nakomelingen van slaven en contractarbeiders van Chagos werden als “tijdelijke” bewoners aangemerkt. “Er lopen daar wat Vrijdagjes of Tarzans rond, naast wat Birds,” luidt een notitie van het door Labour geleide ministerie van koloniën. De eilanden moesten leeg – zonder menselijke inwoners dus – opgeleverd worden aan de Amerikanen.

De belangrijkste stap op weg naar de deportatie van de bewoners van Diego Garcia, Salomon en Peros Banhos was de “nationalisatie” van de particuliere (Franse) exploitatiemaatschappij van de kopraplantages. De plantages werden vervolgens opgedoekt, waarmee de eilandbewoners hun band met de geldeconomie eensklaps verloren. Wie naar Mauritius ging voor boodschappen in 1967 of daarna kreeg te horen dat hij of zij niet meer naar de eilanden terug mocht. De deportatie van de overgebleven bevolking vond plaats tussen 1971 en 1973, sommigen werden neergezet op een van de Seychellen, maar tenslotte kwamen alle Ilois terecht in Port Louis, de hoofdstad van Mauritius. Zonder middelen van bestaan, zonder erkenning van hun recht op bestaan op de plaats waarvandaan zij weggevoerd waren, zonder vooruitzichten. Huichelachtig is enkele keren “een recht op compensatie” voor het verloren levensonderhoud van de eilanders erkend. Maar eenmaal gedeporteerd, zonder papieren die naar herkomst verwijzen (bureaucraten willen nu eenmaal schrijftelijke bewijzen) verkommerend onderaan de maatschappelijke ladder op Mauritius, konden de Chagossianen dit zogenaamde recht nooit te gelde maken. Zij gaven en geven trouwens de voorkeur aan terugkeer.

De regering van Mauritius eist inmiddels ongedaanmaking van de afscheiding. Bij diverse rechtszaken in Groot-Brittannië is het recht van de Chagossianen om in hun eigen land te wonen en hun recht op terugkeer vastgesteld. De uitvoering van deze uitspraken wordt evenwel consequent gesaboteerd door de Britse regering. Het nieuwste argument waarom de Chagossianen niet terug kunnen is dat het niet goed is voor hun eigen gezondheid. Door de opwarming van de aarde door de koolwaterstoffenconsumptie dreigen de eilanden overspoeld te raken. Merkwaardig evengoed. Er is een permanente Amerikaanse militaire basis op Diego Garcia, maar deze wordt niet bedreigd. Het bestuur van het Britse Indische Oceaan Territorium heeft het gebied intussen de idyllische naam Limuria gegeven, vanwege de hoge natuurwaarden. Het grootste deel van de in deze kolonie bijeengeveegde eilandengroepen is intussen teruggegeven aan de Seychellen respectievelijk Mauritius. Alleen de Chagos Archipel niet.

Vanaf Diego Garcia vlogen de bombardementsvliegtuigen naar Afghanistan in 2001. Een blik op de kaart laat zien dat het Subcontinent, het Arabisch schiereiland en Iran vanaf dit punt onder schot gehouden (kunnen) worden. Als er Amerikaanse bases onzeker zijn, die van Diego Garcia zeker niet. Dankzij de “speciale verhouding” zullen de Chagossianen naar hun eilanden kunnen fluiten en zal de “oorlog tegen de terreur” vanaf comfortabele palmboomeilanden tot in lengte van dagen gevoerd worden. Amerikaanse mariniers omschrijven de plaats als “een paradijs”. Hun is niet verteld hoe de wilde ezels die er rondlopen er gekomen zijn. Er verblijven 1700 Amerikaanse mariniers, zo’n 1600 Amerikaanse en Britse burgers en ongeveer evenveel Filipino’s en een handvol Mauritianen. Er wordt naar beproefde Amerikaanse traditie een strikt apartheidsregime tussen deze groepen gehandhaafd. Het aantal Chagossianen dat op Mauritius verkommert wordt op 4500 geschat.

Orwelliaans of rechtuit oud-bruin taalgebruik? Het legerkamp dat werd ingericht op Diego Garcia voor de Operatie Blijvende Vrijheid (de verovering van Afghanistan dus) heet Kamp Gerechtigheid. Het kan gezien de staat van dienst van de Britse regering niet vertrouwenwekkend genoemd worden dat deze ontkent dat dit kamp inmiddels een detentie- en martelkamp als Kamp X-Ray op Cuba is (“dat zouden we hebben moeten horen”). Een delegatie van oppositionele kamerleden die dit zelf wilde gaan bekijken werd de toegang tot het Britse gebied geweigerd, iets al even ongehoords als de verbanning van de bevolking. Uiteraard hebben de Britse en Amerikaanse regeringen iets te verbergen op Diego Garcia – iets wat in de aanhoudend onnozele berichtgeving in de staatsmedia nooit aan de orde gesteld zal worden. Hoogstwaarschijnlijk is Kamp Gerechtigheid een tussenstation voor de deportatie van mensen naar landen die het hoe dan ook niet nauw nemen met de regels ten aanzien van afgedwongen bekentenissen – iets waar de VS zich zelf overigens ook niet (meer) aan wensen te houden.

– Tot zover dit zelfciteren. Daarmee is dit al een zodanig lang stuk geworden dat ik hier niet toekom aan de vriendelijke woorden over Jeremy Corbyn. Dat komt nog wel dan.
Leest u verder: Minorty Rights Group Report over Diego Garcia

Als u David Vine’s aanbevelenswaardige boek Island of shame via onze gloednieuwe bol.com-widget bestelt wordt u goed en tegen schappelijke prijs verder geïnformeerd en heeft Krapuul er ook iets aan…