We (pluralis modesta) houden Ewald Engelen in de gaten als de ideologische genius van de Partij voor de Dieren – en tevens, vernam ik van een roddelblad, degene die Marianne Thieme eindelijk het geluk heeft doen vinden.
Ik heb geen idee of Thieme achter de schermen nog Reuze Belangrijk is, maar Engelen dreigt dat wel te zijn. Hij is hoogleraar financiële geografie, een vak waarvan ik geen idee heb wat het inhoudt. Dat je weet dat de banken en aanverwante grootbedrijven op de zogeheten Zuidas zitten aan de rand van Amsterdam, en in de Londense City? Interessant, interessant.
Ik ben opgeleid tot wat officieel politicoloog heet, met als specialisatie de geschiedenis van de politieke theorie. Wat enige kennis veronderstelt van de diverse politieke stromingen, inzonderheid die verbonden met staatsvorming. Laat ik er niet over uitweiden. Mijn eigen niche is dan weer niet het fascisme of nazisme maar daar heb ik natuurlijk wel het een en ander over meegekregen. Bijvoorbeeld dat die “classic” mij helemaal niets zegt.
Het enige verband tussen sociaal-democratie en corporatisme dat ik voor Nederland kan bedenken is de tijdens de bezetting voltooide dissertatie van Brongersma over het corporatisme in Portugal. Daar was hij als sociaal-democraat best over te spreken. Maar ja, de SDAP streefde na 1918 beslist niet meer naar de Grote Kladderadatsj, en in de jaren dertig werd Marx naar de vuilnisbak verwezen. Over de PvdA, waarvoor Brongersma tot zijn zelfgekozen dood parlementariër was, hoeven we het dan niet meer te hebben.
De encyclieken Rerum novarum en Quadragesimo anno wezen het socialisme af maar ook wat men noemde het kapitalisme. De huidige paus wijst dit laatste af staande in een traditie van zo’n 130 jaar. Als men kijkt naar van huis uit katholieke landen als Italië, Spanje en Portugal zou je kunnen denken dat die corporatisme predikende encyclieken daar speciaal voor geschreven waren. Echter twee dingen goed begrijpen.
1) Mussolini en zijn fascisten hadden eigenlijk alleen hun anti-socialisme/communisme als ideologische bagage. Het idee dat de maatschappij een lichaam (corpus) is waarvan de onderdelen (arbeid en kapitaal) dienen samen te werken om het geheel te laten functioneren sloot goed aan bij de verzoenende opstelling jegens de paus, en gaf het Italiaanse fascisme een ideologie mee. Enkel machtsuitoefening omwille van de machtsuitoefening staat niet mooi als je zoveel denkers achter de hand hebt.
“Corporatisme” heeft dus niet te maken met “corporatie”, een leenvertaling uit het Amerikaans-Engels voor “zeer grote onderneming” – het woord onderneming is eigenlijk volstrekt ongepast voor zoiets als McDonalds of Amazon. Maar die corporaties hebben niets te maken met de katholieke sociale leer.
2) Er is ook een linkse, zelfs anarchistische uitleg van die encyclieken mogelijk. Het is mij een te ingewikkelde stap, maar daarvoor ben ik dan ook van hervormden huize. Maar de Catholic Worker maakt dit in een dagelijkse praktijk waar en ik heb er alle achting voor en heb in een bepaalde periode er aan meegewerkt.
De katholieke sociale leer is in Italië, Portugal en Spanje onderhouden met geweld van geweer en kanon, bombardementsvliegtuigen, executiepelotons en martelkamers. Uw corporatisme, dat verwantschap met de sociaal-democratie of met democratisch socialisme (voor mij als anarchist is er geen ander socialisme, maar dat ga ik nu niet uitleggen) wordt aangewreven, is op bedrog en geweld gebaseerd.
Bon.
Dan nu dit aapje weer eens vlooien.
Philippe Schmitters “classic” stamt van 1974, niet van 1971. Dat maakt heel wat uit. In 1974 kwam het einde van het Portugese fascisme/corporatisme, na de dood van Franco in 1975 wendde ook Spanje de steven naar de pluralistische parlementaire democratie.
Verder is deze “classic” een tijdschriftartikel. Het jaar van verschijnen is al een aanwijzing dat het er niet toe deed: 25 april 1974, val van het Portugese fascisme.
Hij voorspelt er een grote toekomst in voor het corporatisme, onder aanhaling van een Roemeense reactionair die Schmitter “Manoilesco” noemt en die in feite natuurlijk Manoilescu heette, de man achter de IJzeren Garde, minister in fascistisch Roemenië. Echt iemand om je op te beroepen, maar ja, in politicologenkringen in de VS loopt veel laat ik zeggen eigenaardig politiek gekleurd volk rond.
“De twintigste eeuw zal de Eeuw van het Corporatisme zijn, zoals de negentiende eeuw de eeuw van het liberalisme was”.
Nou nee.
En de eenentwintigste nog minder.
Maar deze ideoloog, die ongeveer wekelijks zijn verachting voor sociaal-democratie en links in het algemeen, en voor de arbeidersklasse die hij vereenzelvigt met de volgelingen van zijn bijna-naamgenoot Willem, in De Groene mag uitbraken – het komt bijna steeds op hetzelfde neer – houden we om het rondeel te voltooien in de gaten.
Uitgelichte afbeelding: Door Karl Benzinger – 1880 book on Pope Leo XIII, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=4764465
