Het CDA breekt weer eens een lans voor een vlaktaks. De vlaktaks is een constante in zijn politiek. Volgens een artikel in de Volkskrant in 2012 kwam het CDA deze eeuw al vijf keer met het voorstel. Ook VVD, PVV, SGP en D66 lieten er bij tijd en wijle proefballonnetjes over op. Invoering lijkt nochtans binnenkort niet aanstaande.
Een vlaktaks is niet wat het woord suggereert als zou iedereen hetzelfde percentage aan belasting betalen. Er zit namelijk een belastingvrije voet in. Stel dat het tarief van de vlaktaks 40 procent is en de belastingvrije voet 20.000 euro, dan hoeft iemand die minder verdient geen belasting te betalen. Verdien je 40.000 euro, dan draag je 40 procent van 40.000 – 20.000 af, wat neerkomt op 8000 euro of 20 procent van het inkomen. Hoe hoger het inkomen, des te hoger wordt het belastingpercentage.
Pro en contra
Het belangrijkste ‘argument’ tegen de invoering van een vlaktaks is liefde van rechts ervoor. Natuurlijk is het geen inhoudelijk argument maar een ad hominem. Toch vat die liefde veel samen. Als het een rechtvaardig systeem voor de onderkant van de samenleving zou opleveren, zou links er minder negatief tegenover staan.
Theoretische overwegingen kunnen natuurlijk niet de proef op de som van de praktijk vervangen. De test is er daar in een aantal landen in oostelijk Europa een vlaktaks is ingevoerd. Estland had de primeur. Eenvoud is een belangrijk voordeel van het stelsel. Voor die landen was het misschien op een bepaald moment het beste. Jarenlang communistisch bestuur had ervoor gezorgd dat corruptie er een tweede natuur was geworden. Vlaktaks is minder fraudegevoelig dan een progressief stelsel met allerlei kortingen en toeslagen. Inmiddels is de vlaktaks er weer op de terugtocht. Dus ook in de praktijk lijkt het succes van de vlaktaks beperkt.
Flextaks
Hoewel de steeds opnieuw voorgestelde vlaktaks weinig kans maakt, komt een hervorming van het belastingstelsel er evenwel sowieso aan. Zaterdag heb ik al een klein nieuwsberichtje over bedrijfsbelastingen en een rapport van de OESO geschreven. En met betrekking tot de inkomstenbelasting is het systeem te complex geworden. Zo moeten duizenden mensen onterecht toegekende toeslagen terugbetalen. Dat is onwenselijk.
Als er veranderingen op til zijn, is het verstandig er linksom op in te spelen. In een tijdperk waar flexibiliteit een hype is, is dat principe ook toepasbaar op de inkomstenbelasting. Ik denk aan een gematigde verandering conform het gematigd linkse karakter van Krapuul. Zo zou het hoogste tarief van de inkomstenbelasting verlaagd kunnen worden naar 50 procent in plaats van de huidige 52 procent. Maar daarbovenop komt een flexibel deel. Dat hangt samen met de werkloosheid. Het werkloosheidspercentage bepaalt de extra belasting. Als de werkloosheid 2 procent (volledige werkgelegenheid in economische termen) bedraagt, komt het belastingpercentage op 50 + 2 = 52 procent. Bij de huidige werkloosheid van 8 procent, wordt het tarief in de hoogste schijf 58 procent.
Zo’n flextaks zal een psychologisch effect hebben. Beslissers in de economie voelen een oplopende werkloosheid direct in hun portemonnee. Dat kan ze bewegen tot allerlei creatieve oplossingen om de werkloosheid te beperken. En goed gedrag, dat wil zeggen behoud van werkgelegenheid door managers, betaalt zich voor hen via de belasting onmiddellijk uit. Het zal een grotere stimulans voor de werkgelegenheid vormen dan allerlei onzinnige (sociaaldemocratische) banenplannen, die voorbijgaan aan belangrijke macro-economische parameters.
Klinkt op het eerste gezicht sympathiek, maar ik ben bang dat het fraude of anderszins ongewenst gedrag uitlokt zoals bij bonusstructuren. Het staat of valt bij de incentives, maar is minimale of lagere werkgelegenheid de juiste? Even los van definitiekwesties en seizoenspatronen/meetmomenten; het kan leiden tot
– extreem milieuonvriendelijk beleid
– extreem vriendelijk beleid voor potentiële buitenlandse investeerders
– zinloze (oudOostblok-achtige) overheidsbaantjes
– etc
@Roland,
Je kan erover twisten of het ideetje van een flextaks werkt. Maar dat grote werkloosheid een van de ergste kwalen van de crisis is, staat buiten kijf. Behalve de ellende voor degenen die nooit meer aan het werk komen, kan ze bijvoorbeeld leiden tot het buitensluiten van als vreemden geziene concurrenten op de arbeidsmarkt, tot wijdverbreid racisme met andere woorden.
Het basisinkomen heeft/is ook een belastingvrije voet. Geen toeslagen meer nodig, geen noodzaak om fulltime te werken of om zinloze banen te creëren.
@Sjaak: Hoe zie jij de opstelling van Zijlstra? Zijn hele (partij)achterban is voor vlaktaks, maar hij beweert dat er juist wèl een toeslagenapparaat aan vast zit. Zou het gewoon strategie zijn?
@Joke,
Een basisinkomen vind ik serieus onderzoek waard. Dan ben je inderdaad van veel toeslagen af.
In de aard van politiek zit dat er altijd uitzonderingen gecreëerd worden. Een vlaktaks zonder toeslagen zie ik daarom niet zo gauw. Zijlstra wil zich niet laten vastpinnen op onhoudbare principes. Dat is politiek gezien verstandig van hem.
@Tijl: Sjaak van der Velden heeft het al een keer helemaal uitgerekend: http://www.joop.nl/opinies/detail/browse/8/artikel/27238_het_ideale_belastingstelsel/.
@Joke,
Eens met Tijl. Zo merkt Bas Jabobs in verwerping van de vlaktaks op:
Als de overheid meer instrumenten heeft – meerdere belastingtarieven – dan zijn er minder beperkingen om maatschappelijk doelen te realiseren, welke doelen dat ook zijn. Het is daarom in zijn algemeenheid nooit optimaal of maatschappelijk wenselijk om een deel van het overheidsinstrumentarium af te schaffen.
(http://www.ftm.nl/column/de-onwenselijkheid-van-de-vlaktaks-en-het-basisinkomen/)
Ook Zijlstra zal mogelijkheden willen behouden om zijn (neoliberale) doelen te realiseren.
@Sjaak: Ja, dat is toch de SP-huiseconoom, niet? Ik word er niet vrolijk van, die overtuiging dat niet iedereen ergens recht op heeft en dat je dat moet omgeven met sancties en voor-wat-hoort-wat, en hoe hij bv. vasthoudt aan het kostwinnerschap en dat je niet zomaar de heffingskorting omhoog zou kunnen gooien.
Er is een heel doeltreffend instrument om te kunnen bekostigen wat je maar wil, en dat is vermogensbelasting. Een, evt. eenmalige, verhoging van 1 of 2 % voor de meestvermogenden levert nl. gelijk tientallen miljarden op. Maar daar hoor je helemaal niemand over in deze discussie, terwijl de WRR pas nog heeft gerapporteerd dat ‘m daar de meeste ongelijkheid in zit.
@Joke, je zal het ook nooit horen – belasting op de hoogste inkomens – simpelweg omdat de Democratie is in werkelijkheid dood.
De Staat is eigendom van de meest rijke mensen/hoogste inkomens, politici inclusief. De laatste weten dat en zorgen dat hun zakken goed gevuld worden.
Voor het volk blijft het dwangarbeid als enige optie achter.