Nu heb ik als afgestoffeerd politicoloog een eigen niche die wel heel eigen is in Nederland maar die er natuurlijk wel het een en ander verder bij heeft opgestoken, zal ik maar zeggen. Er zijn dezer dagen ontwikkelingen die ik niet begrijp waarvoor het vak zoals ik het ken geen antwoord heeft.
(Ik kan voorbijgaan aan het vak Internationale Betrekkingen dat nog een Oostblok kende. Hoewel er bij de huidige betrekkingen wel Grote Vragen opkomen: hoe kan conventionele oorlog in het tijdperk van de atoombom weer mogelijk geacht worden?)
Maar goed, de twee vragen waar ik mee zit.
1. “Accumuleer, accumuleer, dat is Mozes en de profeten!” Een kort motto van Marx waarmee wordt aangegeven dat voor de kapitalist het vergroten van het kapitaal de enige boodschap is. Variabel kapitaal: het leger der arbeiders die het liefst vervangen worden door constant kapitaal: machinerie, gebouwen en dergelijke. Die dan wel weer onder “morele slijtage” kunnen vallen, maar nu eenmaal als constant kapitaal geteld worden. De kapitalist is de belichaming van het streven naar constant kapitaal.
Maar de wereld lijkt beheerst te gaan worden door miljardairs die hun miljarden alleen terwille van hun miljarden hebben. Raketten naar Mars? Exploderende elektrieke auto’s? Een microblog waarop bovenal na de aankoop ultrarechts gescheld en bijbehorende propaganda gespuid wordt? Is dat constant of variabel…?
Een blogsite waarop een soort dagboek wordt onderhouden? Een in sommige opzichten wel bijna monopolistisch verzendhuis?
Maar het lijkt er op dat deze miljardairs hun miljarden hebben voor de onmogelijke “eigen consumptie”. Dat idee gaat mij de pet te boven.
2. Gedragen kiezers zich rationeel? Het is in ieder geval nooit het idee geweest dat ze zich irrationeel gedragen. Er is decennialang consensus geweest over de verzorgingsstaat (abusievelijk soms nog “welvaartsstaat” genoemd naar onbegrepen Engels). In de jaren tachtig is die consensus overboord gegooid, in Nederland door christen-democraten en zich nog noemende liberalen. De sociaal-democraten volgden niet lang daarna: “afschudden ideologische veren” – alsof er daarna nog iets van belang overbleef. Toch duurde het nog tot Rutte II dat de sociaal-democratie van harte en volop meedeed aan de afbraak van de verzorgingsstaat: de staat is repressief en daarmee basta.
Er is dus een partijgat in de markt voor een redelijke pensioenleeftijd, behoud of herstel van sociale woningbouw, verlaging van belasting toegevoegde waarde en behoud van zorg, speciaal in wat zo merkwaardig buitengebieden heet. Zoals we kunnen zien aan het eerste (hopelijk het enige, maar reken daar maar niet op) PVV-kabinet: deze zogenaamd linkse programmapunten zijn slechts vodjes papier. Maar de peilingen juichen nog steeds over een vent met een pruikachtig kapsel en een altijd sjagrijnige kop en altijd als de lomperik die hij nu eenmaal is met zijn handen in zijn zakken.
Dat het programma van de PVV niet wordt uitgevoerd ligt voor de intelligentere kiezer aan huilebalk Omtzigt. Voor de meesten ligt het aan Timmermans, Jetten, Klaver, die zitten Wilders voortdurend dwars. De voor de hand liggende tegenwerping dat die zondebokken niet in de regering vertegenwoordigd zijn doet er niet toe voor de doorsnee PVV-kiezer. Hoe zit dat dan?
Dankzij het verhaal van Wilders kun je op een gemakkelijke manier verklaren waarom jij altijd in de hoek zit waar de klappen vallen. Daar kun je zelf niets aan doen. Dat is de schuld van anderen. Die komen overal voor in aanmerking. Jij krijgt niets. In het verhaal van Wilders zijn dat de “buitenlanders”. Die worden gepamperd. Die krijgen kajuiten op luxe passagiersschepen. Allemaal van jouw belastingcenten. Wilders heeft een bron van electorale macht aangeboord: haat, rancune, afgunst, racisme. Zolang de leider belooft wraak te nemen op de anderen, op wie als vreemdeling wordt ervaren, kortom op de vreemde snoeshanen die alles van jou lijken af te pikken, is het goed. Je hebt een droom. Die droom is dat drommen mensen over de grens gezet word[en].
Han van der Horst bij Joop, de enige vaste schrijver daar die er toe doet. De gedachte van rationeel kiezersgedrag vliegt het raam uit.
Eerlijk gezegd, daar ben ik niet voor opgeleid. Ik weet niet of me dat moet spijten.
– Uitgelichte afbeelding: Door Peter van der Sluijs – Eigen werk, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=56392212
