Daar issie dan. Na de ‘Intelligente Lockdown’, gevolgd door een paar maanden Wederopstanding van het Virus, nu dus een ‘Gedeeltelijke Lockdown’, met als optie dat die alsnog in een Volledige Lockdown wordt omgezet als de zeer ernstige toestand nog veel ernstiger wordt. Het pakket aan maatregelen is bedoeld om het aantal besmettingen omlaag te duwen. Dat zal wel lukken, zij het veel trager dan zou kunnen. En dan? Op naar de Derde Golf? Daarover een andere keer wellicht meer.
Uit het pakket maatregelen (1) en uit de presentatie ervan, gisteren 13 oktober op De Persconferentie (2), vallen enkele conclusies te trekken. Eentje licht ik er hier uit: dit is een lockdown met een gat er in. Dit is een lockdown die de horeca stillegt, het uitgaansleven plat gooit, culturele en recreatieve activiteiten in groepsverband flink aan banden legt, reizen sterk ontmoedigt, thuiswerken krachtig aanraadt en eindelijk eens over de streep komt wat mondkapjes betreft. Maar de scholen blijven open!
Inhoudelijk laat het sluiten van horeca en dergelijke de goede richting zien. Kroegen hadden al weken stil horen te liggen, mondkapjes hadden al maanden de norm horen te zijn. Dat het van staatswege wordt opgelegd, van hoger hand, is niet hoe ik het wil. Het zou de maatschappij, van onderop, moeten zijn die zichzelf georganiseerd beschermt door forse delen van het openbare leven stil te leggen. Shutdown dus, geen lockdown. Maar dat punt gaat over de wijze van invoering van de beperkingen, en niet over de beperkingen zelf. Die beperkingen zelf gaan een flink eind de goede kant op. Maar ze laten een enorme verspreidingshaard vrijwel ongemoeid. De scholen blijven open. Zelfs als het naar volledige lockdown gaat, dan nog staat sluiting van de scholen niet in het programma. Dat is een fatale nalatigheid. Juist op scholen wordt het virus flink verspreid, en als je die verspreidingshaard niet dooft, dan komt het van leerlingen vroeg of laat ook weer bij ouders en bij docenten terecht, en vandaar mogelijk weer verder.
Lockdown doorvoeren en scholen open laten, dat is de rem zetten op de rem. Het betekent dat het verlagen van dat befaamde reproductiegetal R – het getal dat aangeeft hoeveel mensen een besmet persoon zelf weer besmet – traag gaat, nodeloos traag. Nu is dat getal volgens recente schatting (3) 1,27, dus 100 besmette mensen zorgen voor 127 nieuwe besmette mensen. Zo gaat het hard omhoog. Dat getal moet onder de 1 komen, zodat het totale aantal besmette mensen steeds langzamer oploopt en de verspreiding van het virus dus stokt. Hoe meer de R boven de 1 zit, hoe sneller corona om zich heen grijpt. Hoe meer het getal onder de 1 geduwd wordt, hoe sneller corona teruggedrongen wordt, hoe minder mensen besmet raken, ziek worden en in te veel gevallen doodgaan. Aangezien mensen elkaar besmetten, is het zinnig om ontmoetingen en fysieke nabijheid van mensen tegen te gaan. Door echter die ontmoetingen en fysieke nabijheid in scholen ongestoord te laten doorgaan, kan daar de verspreiding van het virus doorwoekeren. Het effect van de lockdownmaatregelen wordt daarmee tegengewerkt en deels teniet gedaan. Het is een voorbeeld van de criminele nalatigheid waarvoor het kabinet zich verantwoordelijk maakt.
Waarom maakt het kabinet en het Outbreak Management Team dat het kabinet in deze richting heeft geadviseerd – deze kwalijke keus? Waarom levert het overheidsbeleid de jeugd uit aan een akelig ziekmakend virus dat ook bij ‘lichtere gevallen’ langdurige schade aan de gezondheid en het welbevinden van mensen toebrengt? Wat is de logica achter deze georganiseerde kindermishandeling? Jazeker: kindermishandeling, want ook als veel kids ondanks alles niet besmet raken, voelen ze de stress van het risico, de verantwoordelijkheid voor verdere virusverspreiding die ongevraagd op hun jonge schouders wordt gelegd. Kindermishandeling natuurlijk ook rechtstreeks, jegens al die kinderen die wel degelijk ziek worden, enkel en alleen omdat het overheidsbeleid ze niet tegen de ziekte beschermt. Wie beschermt de jeugd tegen dit kabinet? Tegen dit stel lieden bij wie gezondheid en welzijn van al die jonge mensen overduidelijk niet in goede handen zijn.
De argumenten voor deze kwalijke keus vallen in drie stukken uiteen. Het eerste argument betreft de effecten van het virus op de kinderen zelf. We blijven horen dat kinderen vaak nauwelijks ziek worden van het coronavirus. Voor veel kinderen geldt dat, maar lang niet voor allemaal. En juist ook al die nauwelijks zieke kinderen zijn wel besmettelijk! Besmettelijkheid die natuurlijk extra in de hand is gewerkt door het advies om kinderen tot en met 13 jaar met een snotneus of keelpijn gewoon wel naar school te sturen.(4) Zo verwaarloos je niet alleen de gezondheid van al die kids. Zo faciliteer je feitelijk de pandemie.
Het tweede argument betreft de ernstige gevolgen die sluiting van de scholen met zich mee zou brengen. De NOS: ‘De onderwijssector wordt niet getroffen door de beperkingen, omdat die volgens het kabinet te belangrijk is.’(5) Zo belangrijk, dat je de mensen in die sector kennelijk gewoon ziek mag laten worden, met alle gevolgen van dien. Ik heb in de persconferentie echter geen uitleg gehoord, geen specifieke gevolgen horen noemen. Ik heb Hugo de Jonge wel een weerzinwekkende sneer horen maken toen een journalist van het Nederlands Dagblad de voor de hand liggende vraag stelde: waarom de horeca wel dicht en de scholen niet? Antwoord van De Jonge: ‘Stuur je ze liever naar de kroeg dan naar school?’(6) Alsof de journalist er voor had gepleit de kroegen dan maar open te laten! Een zeer flauw discussietrucje was het, waarmee de minister de aandacht van de kern afleidde: op scholen wordt het virus volop verder verspreid, waarom blijven ze dan toch open?
In de brief aan de Tweede Kamer over de nieuwe maatregelen (7) schrijft de minister nog: ‘Het kabinet acht het van groot belang dat scholen open blijven en leerlingen zoveel mogelijk fysiek onderwijs kunnen volgen. Dit is voor kinderen in de schoolgaande leeftijd essentieel voor hun cognitieve en sociale ontwikkeling’ – alsof er geen veiliger settings denkbaar zijn voor die ‘cognitieve en sociale ontwikkeling’. De brief gaat verder met: ‘Het funderend onderwijs vervult een spilfunctie in de maatschappij.’ Spilfunctie? Wat voor spilfunctie? Geen uitleg, enkel een verwijzing naar een belang dat kennelijk niet alleen boven discussie verheven wordt geacht, maar ook boven de gezondheid van kinderen, docenten en ouders en ons allemaal wordt gesteld.
In bredere discussies over het belang van schoolonderwijs hoor je vaak spreken over ‘leerachterstand’ die moet worden voorkomen dor de scholen open te houden. Thuisonderwijs is pedagogisch aanzienlijk minder ideaal, en van wekenlang vakantie kan natuurlijk al helemaal geen sprake zijn. Ik vind de zorg dat al die scholieren een beetje achter raken bij het voorgeschreven les- en leerprogramma erg krampachtig en verkeerd. Ja, als ergens is opgeschreven dat kinderen van leeftijd A op moment B kennisniveau C dienen te hebben bereikt, en de scholen gaan dicht, dan zal dat doel niet worden behaald. Nou en? Het kan allemaal toch ook op moment B plus een maand alsnog? Waarom dat gejakker? Is leerachterstand echt ernstiger dan ziek worden en je ouders en docenten tegen je wil in gevaar brengen? Wat is dat voor merkwaardige afweging? Het idee van onderwijs is toch dat mensen er beter van worden? Hoe worden kinderen er beter van als je ze ziek laat worden?
Bovendien: denken onderwijsbureaucraten en anderen die schermen met ‘leerachterstand’ nu echt dat alle kinderen in het jaar 2020 tot nu toe minder geleerd hebben dan het jaar ervoor? Geloven ze echt dat de lockdown het leerproces van kinderen heeft stilgelegd of zelfs maar afgeremd omdat ze in maart, april en mei niet naar school gingen? Ik vermoed dat kinderen, juist in dit griezeljaar vol virus en stress, heel veel hebben bijgeleerd. Over ziekte en gezondheid bijvoorbeeld. Over vrijheid en verantwoordelijkheid. Maar ook over internet, digitale communicatie, Zoom en Jitsi en ga zo maar door. Een beetje pedagoog staakt onmiddellijk elk gejammer over ‘leerachterstanden’ en ziet de huidige ellende voor wat die ook is, voor volwassenen en kinderen: een lange, vaak hele onaangename en zeer onvrijwillige aaneenschakeling van leermomenten. Want wat het jaar 2020 ook allemaal niet is, een leerzaam jaar is het wel. Beste ouders en verzorgers, opvoeders, onderwijzenden, lesgevers, docenten en andere pedagogen, beste kinderen zelf, beste allemaal: laten we daar dan maar ons voordeel mee doen. Leren doen de kinderen sowieso. Daarvoor hoeven we ze toch niet in volle lokalen van veelal matig geventileerde en daardoor extra gevaarlijke gebouwen te stoppen om ze aan een eng virus bloot te stellen?
Het derde argument betreft een andere kant van die ernstige gevolgen, en ik denk dat daar de echte weerzin tegen het sluiten van scholen in wortelt. Scholen dicht betekent: kinderen naar huis. Wat moeten ouders en verzorgers dan met die kinderen? Kinderopvang voor jonge kids – als die er al zou zijn in voldoende mate – is te riskant, om soortgelijke reden als de schoolgang te riskant is. De ouders draaien er dus zelf voor op. Dat betekent: minstens een ouder of verzorger per huishouden die niet naar haar of zijn baan gaat. Dat zal de baas niet leuk vinden, al die uitvallende personeelsleden. Voor de productiviteit van ‘de economie’ – concreter: voor productie, omzet en winst – is zoiets vervelend. Bedrijven en instellingen zullen niet erg geneigd zijn om mensen salaris te betalen voor werk dat ze niet kunnen doen.
Maar onbetaald verlof nemen is voor slechts weinigen echt een optie. Dus zullen mensen doorbetaling van loon willen, en terecht. Ze zitten uit overmacht thuis, niet voor hun lol. Bedrijven en instellingen zien zich op die manier op kosten gejaagd. Wie gaat het betalen? Of de bedrijven zelf, of de overheid die daar ook weinig zin in zal hebben. Maar ze zal wel moeten als ze zelf tot schoolsluiting heeft besloten en daarmee ouders tot kinderoppas heeft benoemd. Hoe dan ook, ‘de economie’ – de bedrijven zelf, en/of de staat die als faciliterend bedrijf voor al die bedrijven optreedt – wordt op kosten gejaagd. Die kosten, de economische schade, daar gaat het om. Scholen moeten koste wat kost open blijven, want ‘de economie’ moet zoveel mogelijk worden ontzien. In het getouwtrek tussen gezondheid en geld verliest de gezondheid, want het geld gaat voor. Daarom moeten al die kinderen naar school. Daarom worden zij blootgesteld aan dat virus, daarom kan de pandemie voortwoekeren op de ene plaats, terwijl op andere plaatsen pogingen worden gedaan diezelfde pandemie terug te dringen.
Een schande is het. Zelden was de noodzaak voor een schoolstaking zo overduidelijk en zo groot. Scholen dicht! Compensatie voor alle ouders en verzorgers die niet naar hun werk kunnen omdat ze naar hun kinderen om moeten kijken terwijl die kinderen naar huis zijn gestuurd. Dat zijn zaken waar docenten en andere personeelsleden, ouders en verzorgers, en niet te vergeten de kids zelf, zich samen voor in kunnen zetten. Ieder sociaal en solidair persoon hoort initiatieven in die richting uit alle macht te ondersteunen, aan te moedigen en van bekendheid te helpen voorzien. Scholen onveilig? Scholen dicht!
Noten:
1 Hugo de Jonge, ‘Stand van zaken brief COVID-19’ (Kamerstuk), Rijksoverheid, 14 oktober 2020, doorklikken naar PDF met die naam.
3 Zie noot 1
4 ‘Onderwijsveld reageert verdeeld op ‘snotneusbesluit’, NOS, 18 september 2020
5 Rutte: Hamer moet dit keer groot genoeg zijn om virus plat te slaan, NOS, 13 oktober 2020
6 zie noot 2
7 Zie noot 1
Ook verschenen bij: PeterStormt
Uitgelichte afbeelding: Door Metropolitan School – Eigen werk, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=8268115
