Een 10 met een griffel voor Henk Bovekerk

O, o, o, wat hebben al diegenen die een geheime sympathie koesteren voor de PVV het moeilijk. Wat eigenlijk een pluspunt is. Student filosofie Henk Bovekerk schrijft voor de Katholieke Universiteit Brabant een goede BA-Thesis – het hedendaagse equivalent van een kandidaatsscriptie – en krijgt daar een 10 voor. No big deal.

Maar aangezien de auteur van Prototypical Fascism in Contemporary Dutch Politics onderzoekt of filosoof Rob Riemen gelijk heeft wanneer hij Geert Wilders een fascist noemt en de PVV een fascistische partij, voelen de Wildersfans zich in hun kruis getast. De conclusie van Henk Bovekerk is namelijk dat Geert Wilders een fascist is.  Dat je Geert Wilders al dan niet in het openbaar bewondert, is één ding. Die bewondering moet er niet voor gaan zorgen dat je indirect met het fascisme wordt geassocieerd.

Dat vind ik een gunstig teken. Het zou namelijk nog veel erger zijn, wanneer talloze Wildersfans zouden besluiten dat het fascisme een eretitel is, een benaming die zij met trots omarmen. Kennelijk is het nog steeds beschamend, dat fascisme.

Niemand vindt het kennelijk leuk een fascist te worden genoemd. En dus moet de boodschapper onderuit gehaald. En dat levert een probleem op. De BA-Thesis van Henk Bovekerk is een heel leesbare tekst. (Ik heb ‘m gevonden via een link in een stuk op de website van De Pers.) Waar eigenlijk weinig tegenin te brengen valt. Daarom gaat de kritiek vooralsnog niet veel verder dan de puntjes die  amateur copy editors hebben kunnen vinden. Alsmede diegenen die vinden dat je als Universiteit onmogelijk ooit iemand een 10 mag geven. Dat gaat in tegen de goede zeden, of zoiets.

Als je maar lang genoeg zoekt, vind je altijd wel wat.  Dat geldt ook voor deze BA-Thesis. Ik kan ook wel een slakje vinden om zout op te leggen. Maar daar gaat het niet om. Het gaat om het denkwerk dat in dit werk is gaan zitten. En zoals veel helder denkwerk ziet het resultaat er bedrieglijk eenvoudig uit.

Bovekerk heeft in feite niets anders gedaan dan de handschoen van Geert Wilders opnemen. In 2007 zei Wilders in een interview dat iedereen, in plaats van te analyseren wat hij nu precies zegt, direct met termen als fascisme, xenofobie en racisme begint te smijten. Bovekerk doet dat niet: hij analyseert wat Wilders zegt. En hij vergelijkt de uitspraken van Wilders en partij-ideologen als Martin Bosma met het fascismemodel van filosoof Rob Riemen, zoals neergelegd in De eeuwige terugkeer van het fascisme en zijn lezing Why have we forgotten what is important in life? gehouden op Lowlands in augustus 2011.

Daarnaast neemt Bovekerk Robert Paxtons boek The Anatomy of Fascism uit 2004 als meetlat om Geert Wilders en zijn PVV mee op te meten. Voor de vaste lezers van Krapuul is Paxton geen onbekende. Medewerker Huib Riethof heeft hetzelfde denkwerk verricht over de PVV aan de hand van Paxtons boek. Huibs stukken hierover zijn vorig jaar op deze site verschenen.

Voor de vaste klanten van Krapuul is er dus niet zo heel veel nieuws onder de zon in de BA-Thesis van Bovekerk. Maar hij geeft een overtuigende redenering waarom de PVV en Geert Wilders volgens de normen van Riemen en Paxton respectievelijk een fascistische beweging en een fascist zijn.

Het belangrijkste nieuws in de BA-Thesis is de nadere beschouwing van het begrip fascisme en fascistische beweging. Terecht wijst Bovekerk erop dat niet elk fascistisch individu automatisch een ontwikkeling doormaakt tot een tweede Hitler of Mussolini. Niet elke fascist wil een tweede Hitler zijn. Het fascisme is breder. Bovekerk onderscheidt, in navolging van Paxton, vijf fasen in een fascistische beweging. Niet elke fascistische beweging bereikt de fase van de alleenheerschappij (fase 4) en de uiteindelijke ondergang (fase 5). In mijn eigen woorden: het is voor de discussie over Wilders veel vruchtbaarder Hitler en Mussolini en het hele Godwin-gezeur links te laten liggen, en ons in plaats hiervan te concentreren op de bredere fascistische beweging, die in veel meer landen heeft bestaan en voortdurend opnieuw hergroepeert, opvlamt of hoe je deze wederopstanding ook voor je ziet.

Historisch gezien zijn vele fascistische bewegingen niet verder gekomen dan fase 1, het ontstaan.  Zij zijn ontstaan, en vervolgens weer verdwenen, omdat ze niet slaagden fase 2 te bereiken: een voet aan de grond krijgen in het al bestaande politieke systeem. Dat is de PVV en Wilders wel gelukt. En hoe. Volgens Bovekerk zijn Wilders en de PVV deze fase al ruim voorbij. Zij bevinden zich in fase 3: de machtsuitoefening. Door middel van de 24 zetels in het parlement en het gedoogakkoord kan de gedoogpartner macht uitoefenen in het huidige politieke systeem. Volgt hierna fase 4, de machtsovername? Daar is vooralsnog weinig over te zeggen. Laten we hopen van niet.

Bovekerk is net als Paxton geen man voor een allesomvattende fascismedefinitie die iedereen in het Wilderiaanse universum feilloos als fascist aanwijst. Het is geen fysica, het blijft een kwestie van interpretatie. Kleine voorspelling: dit aspect zal de komende weken nog wel naar voren worden gebracht door tegenstanders van deze BA-Thesis. Zij die zich aangesproken voelen en op deze manier proberen zich van het fascisme te distantiëren, door te zoeken naar een niet sluitende definitie, of een miniem dingetje dat mogelijk anders kan worden uitgelegd. Zodat zij Bovekerk onderuit kunnen halen.

Hoe harder de schreeuw over het gebrek aan definities, des te groter de innerlijke gêne.