Dit stuk verscheen eerder op de website van GroenLinkser Hans Groen.
Het is bij de diehard-aanhangers van de vrije markttheorie een onwrikbaar gegeven. De reden waarom de vrije markt nu niet werkt, is omdat er nog altijd overheidsbemoeienis is. Als de overheid zich nergens meer mee zou bemoeien, in elk geval in economisch opzicht, dan zou het principe van vraag & aanbod elk marktprobleem oplossen.
Tot op zekere hoogte wordt die opvatting ook aangehangen door rechtse partijen. Zo min mogelijk overheid en zoveel mogelijk vrije markt. Alleen de rechtse partijen in Nederland zijn daar alles behalve consequent in. De steun voor kernenergie is er daar één van. In een volledig vrije markt, zou geen private investeerder zijn vingers er aan branden. En wat te denken van 350 miljoen steun vanuit fundamenteel onderzoek naar topprojecten voor het bedrijfsleven. Ook dat is marktverstoring.
Hoe schrijnend de effecten zijn van dit marktdenken, is waarneembaar in de natuur.
“Vijf van de acht soorten tonijn in onze oceanen staan op het punt uit te sterven. Als er geen onmiddellijk wereldwijd vangverbod komt, is hun lot nu al bezegeld. De drie andere soorten doen het niet veel beter. De International Union for the Conservation of Nature (IUCN) schrijft dit in een rapport waarvan de resultaten zijn gepubliceerd in het gerenommeerde blad Science. De kans dat supermarkten in 2020 nog tonijn verkopen is, als er niet snel iets verandert, klein volgens de IUCN.”[bron = vk09072011]
De markt doet in zeker opzicht zijn werk. De prijzen voor tonijn zijn tot ongekende hoogtes gestegen. Voor een blauwvistonijn werd op een veiling maar liefst 300.000 euro betaald. Veel vraag & weinig aanbod = hoge prijs. De markt in optima forma. Het probleem is dat de cirkel op deze manier maar op 1 manier wordt doorbroken. Dat is op het moment dat er geen aanbod meer is. In dit geval betekent dat het uitsterven van de tonijn. De visser die de laatste tonijn uit de zee haalt, zal onmetelijk rijk worden maar de rest van de mensheid wordt een stuk armer door het verlies van weer een stuk diversiteit.
Het probleem is dat de vrije markt amoreel is. Zij houdt geen rekening met de natuur of met de ontastbare behoeftes van de mens, zoals de schoonheid van de natuur. Dat valt niet in economische termen uit te drukken. Het laat ook zien dat er een omkering van verhoudingen plaatsvindt. De economie is een onderdeel van onze maatschappij. De marktdenkers draaien dit gegeven om als ze denken dat de markt maatschappelijke of milieuproblemen kan oplossen. Het wordt dus hoog tijd dat er paal en perk wordt gesteld aan de roofbouw op onze oceanen. Vis eten is gezond, maar voorlopig even geen tonijn als ik U was.
Voor wie, nu of later, naar Portugal gaat een geheime tip: Aan de kust bij Tavira ligt het voormalige vissersdorp Albacora, waar vroeger intensief op tonijn werd gevist. Nu is het omgebouwd tot een luxueus hotel, Hotel Vila Galé Albacora, waar de gasten verblijven in ‘voormalige vissershuisjes’ (met tv, zwembad en alles wat tegenwoordig onmisbaar is).. Op het terrein bevindt zich een klein museum over de tonijnvangst, met indrukwekkende foto’s van hoe de tonijn vroeger, in eendrachtige samenwerking door de gehele mannelijke bevolking, in een fuik gedreven werd en gevangen. Aan de muur hangt een grote kaart met de vangststatistieken van een kleine eeuw; aanvankelijk steeds verder oplopend tot duizenden welvaart verschaffende vissen per jaar; daarna teruglopend tot een enkele en uiteindelijk helemaal niets meer. Even bij de receptie vragen of u de tentoonstelling mag zien (vast wel!).
Neem het voorbeeld van die tonijn voor de rest van onze maatschappij.
De “Vrije Markt”is gewoon een utopie die zijn utopische aanhangers heeft, want het zou bij IDEALE omstandigheden eventueel bepekt kinnen werken maar vooral laat zich in het geniep door grote spelers manipuleren.
Daar ligt hun belang.
Voor de rest zijn er in huidige situatie geen mogelijkheden meer voor “Vrije Markt”, wel een soort vraag aanbod primitieve mechaniek die niet hetzelfde is als “Vrije Markt”.
Onze aarde, onze huis wordt werd hiermee langzamerhand volledig vernietigd.
En toch na diep nadenken, met spijt in het hart voor de tonijn. De Hollandse sushi de maatjesharing er gaat niks boven als je vis eet die staat ook bij de tonijn op het menu dus nu heb ik een dilemma. De Japanners hun sushi misgunnen is mezelf mijn Hollandse maatjesharing misgunnen, en de Japanners hun sushi gunnen is mij mijn Hollandse maatjesharing gunnen. Hoe ik het ook bekijk, de haring is de pineut, eindigt danwel in een tonijnenmaag of in die van mij en in die van alle liefhebbers van een lekker broodje haring. Dus de sushi kan mij niet duur genoeg zijn voor de Japanners. De echte kwestie is natuurlijk dat tonijn niet tot kattevoer verwerkt mag worden en eerlijk gezegd ingeblikt smaakt het daar ook naar. Dus als vissers op jacht gaan naar dat ene bijzondere exemplaar omdat die zoveel opbrengt, mijn zegen hebben ze. Maar fabriekschepen met vriesruimen voor honderden tonnen zeldzame vis voor de conservenindustrie moeten wereldwijd verboden worden. Wil je de zeeën niet leegvissen dan moeten vissers en de verwerkende industrie, en de distribuerende supermarktketens-multinationals gedwongen worden hun verantwoordelijkheid nemen.