Recente multilaterale bijeenkomsten in Kingston en Mar-a-Lago signaleren pogingen van de Verenigde Staten om de verdeeldheid in het Caribisch gebied te vergroten. ‘Shithole-landen’ (zoals president Donald Trump Haïti en vele andere lagelonenlanden noemde) kunnen belangrijke bondgenoten zijn voor het ondermijnen van staten die het doelwit zijn van regimeveranderingen. De voormalige nationale veiligheidsadviseur van Trump, John Bolton, heeft openlijk gesproken over hoe regionale zakenmensen uit de VS financieel zouden profiteren van een val van de linkse regering in Venezuela en een privatisering van zijn petroleumindustrie. Venezuela heeft naar verluidt ‘s werelds grootste oliereserves.
n de afgelopen decennia heeft het Caribisch gebied ingrijpende veranderingen ondergaan, voortgestuwd door nieuwe digitale technologieën, geavanceerde geldovermakingsnetwerken, nieuwe wereldwijde cultuur -en mediastromen, goedkope massareizen en toerisme, groeiende vastgoedmarkten en nieuwe financiële regelingen.
In de gehele regio worden mensen in de klauwen van de globalisering gedreven terwijl toenemende ongelijkheid en klimaatinstorting hun leven ernstig beïnvloeden. Ondertussen liggen er nog tal van andere wereldwijde crises op de loer, onder andere crises die het gevolg zijn van automatisering en kunstmatige intelligentie, nucleaire proliferatie en een gebrek aan regionale en wereldwijde coördinatie om deze problemen op te lossen (de meest recente is het coronavirus).
Het is juist in deze context waar VS-functionarissen de geopolitieke verdeeldheid in de regio willen vergroten, met name om beleid gericht op regimeverandering in Venezuela te bevorderen.
Venezuela en zijn rol in het Caribisch gebied
Het plan van de VS om Nicolás Maduro, de president van Venezuela, te vervangen door zelfbenoemd leider Juan Guaidó, mislukte volkomen in 2019. Toch dreigt een intensivering van haar economische terreurcampagne, terwijl dit de hoofdfactor is die het herstel van Venezuela belemmert.
Het Zuid-Amerikaanse land heeft enorm geleden, wat veel mensen ertoe gedwongen heeft te emigreren. Hoewel er in Venezuela tot nu toe slechts enkele tientallen gevallen van het coronavirus waren, is het gezondheidssysteem van het land enorm gehavend door sancties van de VS, wat zorgwekkend is indien het virus zich verder verspreidt.
Venezuela ligt constant onder vuur, al helemaal sinds 2017 toen de VS financieel nog zwaardere sancties oplegde, waardoor het land nu gedwongen afhankelijk is van investeringen en steun van Chinese en Russische staatsbedrijven. In juni 2018 had Caracas ongeveer de helft van het ruwe olietransport in het Caribisch gebied stopgezet.
Een onderdeel van de strategie van de VS was het ondermijnen van de levensvatbaarheid van het door Venezuela gesubsidieerde ALBA-project als regionaal ontwikkelingsalternatief voor het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en andere neoliberale financiële instellingen.
ALBA heeft zelf met veel interne problemen te kampen gehad. Maar eind 2019 verklaarden ALBA-leiders dat ze in 2020 PetroCaribe, de Children’s Heart Hospitals, het oogchirurgieprogramma en de medische school opnieuw zouden lanceren.
Tot dusver hebben de overgebleven leiders, bewegingen van linkse aard en partijen van sommige regionale staten niet toegegeven aan het offensief van Washington. Historisch gezien hebben veel functionarissen in het Caribisch gebied gepleit voor een ‘nucleair-vrije’ regio en een ‘zone van vrede’, maar dit wordt tegengewerkt aangezien velen zich met het Westen identificeren en zich in de geopolitieke invloedssfeer van de VS bevinden. De meest uitgesproken uitzonderingen zijn Cuba (sinds de revolutie in 1959) en Grenada (van 1979 tot 1983 onder de kortstondige regering van Maurice Bischop).
De afgelopen decennia zijn veel Caribische politieke partijen afgeweken van hun uiteenlopende ideologische overtuigingen en overgestapt op het promoten van economische modellen die de nadruk leggen op export en toerisme. Veel staatselites hebben, met steun van supranationale instellingen, getracht zich te concentreren op het creëren van voorwaarden die transnationale zakelijke investeerders aantrekken. Terwijl deelnemers aan ALBA gedeeltelijk een alternatieve ontwikkelingsstroom promoten, moeten ze ook nauwe relaties met grote bedrijven zien te onderhouden.
Hoe de VS de kloof tussen Caribische staten willen vergroten
In juli 1973 sloten vier van de nieuwe onafhankelijke en leidende soevereine staten in het Engelssprekende Caribisch gebied – Barbados, Guyana, Jamaica en Trinidad en Tobago – zich aan bij het Verdrag van Chaguaramas. In de jaren die volgden zouden de andere staten van de Caraïbische Gemeenschap (CARICOM) zich ook aansluiten. Onder de bepalingen van het gevestigde verdrag wordt van staten verwacht dat zij hun binnenlands beleid op het gebied van regionale en internationale import coördineren.
In tegenstrijd met deze afspraken ontmoette Trump in maart 2018 vijf Caribische leiders in Mar-a-Lago in Zuid-Florida. Later ontmoette Mike Pompeo, de minister van buitenlandse zaken van de VS, in januari 2020 Caribische functionarissen in Kingston, Jamaica.
De vergaderingen signaleerden pogingen van de VS om de geopolitieke verdeeldheid in de regio te vergroten. Een nieuwskop van Reuters luidde bot: Trump belooft investeringen aan Caribische leiders die Venezuela’s Guaido steunen.
Door zich aan te sluiten bij het beleid van de VS dat Venezuela ondermijnt, en door de interventionistische eisen van de zwaar door de VS gefinancierde OAS (Organisatie van Amerikaanse Staten), te ondersteunen, is de verdeeldheid in de regio vergroot. Voor Jamaica, de Bahama’s en Saint Lucia kan dit zelfs zorgen voor de schending van artikel 12 en artikel 16 van het Verdrag van Chaguaramas, waar zij ondertekenaars van zijn.
Verdeeldheid kwam in het verleden ook al voor. De invasie van Grenada door de VS in 1983 was een van de momenten waarbij verdeeldheid in de regio groeide omdat sommige staten, zoals Trinidad en Tobago, tegen de aanval waren. Een andere ingrijpende gebeurtenis was de Shiprider-overeenkomst van 1996-1997 waarbij Caribische landen zich opsplitsten, waardoor Washington de mogelijkheid kreeg om vrij in hun territoriale wateren te varen, en de kustwacht van de VS-schepen mocht onderscheppen. Een andere splitsing vond plaats toen lobbyisten van cruiseschipmaatschappijen poogden om een belasting per opvarende te creëren in de regio, die de eilanden tegen elkaar uit speelde.
Een andere kant van dit verhaal is te zien in de samenwerking in de regio om zich bijvoorbeeld tegen de VS-blokkade in Cuba te verzetten. Havana biedt niet alleen een groot aantal beurzen voor studenten maar ook technische en landbouwbijstand en heeft decennialang veel welwillendheid opgebouwd in de regio. Historisch gezien heeft de bevolking in het Caribisch gebied veel herinneringen aan buitenlandse interventie. De vraag naar koloniale herstelmaatregelen is daarom ook groot.
Een ander voorbeeld van eensgezindheid vond plaats na de staatsgreep in Haïti in 2004 waarbij CARICOM (Caribbean Community) de VS aan de kaak stelde over de verwijdering van de gekozen president van het land, Jean-Bertrand Aristide. Nadat de VS en Frankrijk CARICOM hadden geadviseerd de kwestie niet aan de orde te stellen bij de VN-Veiligheidsraad, trokken de Caraïbische ambtenaren zich in stilte terug. Aristide mocht Jamaica kort binnenkomen, maar nadat Condoleezza Rice, de nationale veiligheidsadviseur en andere functionarissen van de VS bezwaar maakten, keerde hij al snel terug naar zijn ballingschap in Afrika.
Belangrijk is dat de leiders van Barbados, Dominica, Grenada, Guyana, Saint Vincent en de Grenadines, Suriname, Trinidad en Tobago en andere staten in de regio de recente bijeenkomsten van Trump en Pompeo niet bijwoonden.
De ambtenaren van de CARICOM-lidstaten handelen soms naar de manier waarop zij denken te worden beïnvloed door een hooghartig geopolitiek beleid van de VS. Ze houden er niet van om betuttelt te worden als ‘eiland-ontwikkelingsstaatjes’, en staan over het algemeen sceptisch tegenover militair ingrijpen, hoewel ze hierover niet per se op een lijn zitten.
Wat er nu gebeurt, is dat beleidsmakers in de VS op een meer gecoördineerde manier de kloof tussen de Caribische staten proberen te vergroten. Sommige Caribische functionarissen hebben meer veerkracht, terwijl anderen alleen voordelen zien in nauwere banden met Washington, wat hen ongetwijfeld kan helpen bij zakelijke investeerders. Er zijn veel belangen en druk om partij te kiezen voor het dodelijke beleid van de VS in Venezuela.
Bij de bijeenkomst in Mar-o-Lago met Trump waren regeringsleiders vertegenwoordigd van de Bahama’s, Jamaica en Saint Lucia en de staatshoofden van de Dominicaanse Republiek en Haïti, die allemaal de banden met de gekozen regering van Venezuela hebben verbroken en Juan Guaidó hebben erkend. Dezelfde landen plus Belize, Saint Kitts en Nevis woonden de Kingston-bijeenkomst bij. Afgezien van Trinidad/Tobago en Guyana, is koningin Elizabeth II nog steeds het officiële ‘staatshoofd’ van de meeste voormalige Brits-Caribische koloniën.
Structurele crises in eigen land
Regeringen die zich bij de Caribische strategie van Trump aansluiten, hebben in eigen land met grote problemen te kampen. De president van Haïti, Jovenel Moïse, regeert bijvoorbeeld zonder parlement nadat hij geen verkiezingen heeft gehouden en hij lijdt aan een legitimiteitscrisis waardoor zijn ontslag op de loer ligt. Steun van de VS is een hoeksteen voor zijn politieke overleving.
De Dominicaanse president Danilo Medina wordt ondertussen geconfronteerd met de grootste protesten in de geschiedenis van het land, aangezien hij wordt beschuldigd van enorme corruptie en pogingen om de gemeenteraadsverkiezingen van februari te stelen. Alleen al het schandaal in de energiecentrale van Punta Catalina in Odebrecht kan in totaal meer dan $ 1 miljard bedragen. Een vernedering voor de regering van Medina.
De regering van Jamaica, die nog steeds lijdt onder grootschalige structurele aanpassingsschulden, is door functionarissen uit de VS verschillende deals beloofd. Dit heeft ertoe bijgedragen dat het land zich uit het Venezolaanse PetroCaribe programma heeft teruggetrokken. Venezuela zelf kampt met toenemende belemmeringen die het moeilijk maken het programma te handhaven.
De Bahama’s zijn ondertussen lange tijd een virtuele kolonie van de VS geweest, waarbij het eiland als platform voor belastingparadijzen voor transnationaal kapitaal werd gebruikt. De archipel is ook gehavend door de klimaatcrisis, meest recent door Dorian, de verwoestende orkaan die over de regio trok.
Wat Belize betreft, een ander land dat zeer vatbaar is voor druk van machtige Westerse staten, werd onlangs gemeld dat een zesde van de totale landmassa van het land door het Britse leger werd gebruikt voor trainingen van oorlogvoering in het regenwoud. Belize heeft in het verleden ook te maken gehad met annexatiedreigingen vanuit Guatemala.
De ‘Nationale veiligheids’-strategie van de VS en de keizerlijke grens
Sommige beleidsmakers en denktanks uit de VS die Venezuela sancties opleggen en aanvallen door middel van hybride oorlogsvoering, plannen nu openlijk een gewelddadige escalatie tegen het land. Met een extreemrechtse regering in Brazilië en militaire bases en proxy’s van de VS in Colombia, heeft Washington geholpen een vijandige situatie aan de grenzen van het land te veroorzaken.
Dit heeft ervoor gezorgd dat de VS de schroeven op Cuba en Nicaragua hebben aangedraaid en het leidde tot de recente afzetting van de gekozen regering van Bolivia en zelfs een kortstondige poging van de zeer interventionistische OAS-secretaris-generaal Luis Almagro om CARICOM en ALBA-lidstaat Dominica te ondermijnen.
De regering Trump begon, op zoek naar een compromis met Cuba tegen het einde van 2017, te beweren dat Cuba het ambassadepersoneel van de VS in Havana had aangevallen met een ‘sonische wapenaanval’. Opnames van de ‘sonische aanval’, zoals CNN later meldde, werden geïdentificeerd als de paringsroep van een luide krekelsoort.
De Helms-Burton-wet, die op Cuba is gericht, wordt ondertussen versterkt. Derden die op het eiland zaken doen, kunnen te maken krijgen met meer rechtszaken die de risico’s voor investeerders vergroten. Cruise scheepslijnen en veel chartervluchten en directe vluchten zijn ook geblokkeerd voor reizen naar Cuba, terwijl de inkomende geldstromen naar het eiland veel moeilijker zijn gemaakt. Bovendien voert de regering Trump naar verluidt nieuwe plannen uit om de medische diensten van het eiland aan te vallen. Een van de meest bruisende delen van de economie.
Wat voor mening men ook heeft over het geweld door politie- regerings- en oppositie- aanhangers in Nicaragua in 2018, de sancties van de VS en de EU zijn niet het antwoord. Ze hebben een steeds grotere impact op het kleine Midden-Amerikaanse land en overstijgen het individu: het verhogen van de risicoberekeningen voor bedrijven die in het land investeren, het vertragen en schaden van de kans op herfinanciering van leningen, en – na verloop van tijd – zal dit ervoor zorgen dat het moeilijker is voor Nicaragua’s diaspora om geld over te maken naar familieleden. Ondertussen heeft het VS-congres de financiering uitgebreid om het Nicaraguaanse maatschappelijk middenveld te beïnvloeden.
Het doel van Washington’s NICA Act en EU-sancties is niet om de vrede te bevorderen, maar eerder om aan te dringen op een draconische neoliberale oplossing. Dit wordt benadrukt door Luis Almagro’s recente oproep om Nicaragua te ‘wurgen’ door middel van sancties en andere middelen. Dit alles levert het bewijs op van de onwettigheid van economische oorlogsvoering in vredestijd.
Druk op Trinidad en Suriname, verdieping van de banden met Guyana en Caribisch Nederland
Guyana, een land waar ongeveer twee derde van de burgers in armoede leeft, heeft een nieuwe deal gesloten met Exxon die naar verwachting het land zal transformeren tot een grote olieproducent binnen de wereldwijde energiesector. Militaire activiteiten van de VS in Guyana zijn inmiddels toegenomen; dergelijke ‘lelieblad’ of trainingsoefeningen komen echter in grote delen van de regio voor. Dit weerspiegelt hoe de regio rondcirkelt in de baan om de VS.
De afgelopen weken lijken de spanningen in Guyana naar de oppervlakte te zijn gekomen, aangezien de twee belangrijkste partijen strijden om macht. Van oudsher sociaal geconstrueerde etnische verschillen worden versterkt, bewapend en benut om de politieke resultaten in het land te beheersen.
Hier is het belangrijk om de historische vorming van Guyana op te merken, en de rol van de VS bij het onder druk zetten van Winston Churchill om in 1953 militair in te grijpen in Brits-Guyana, waarbij de eerste gekozen premier Cheddi Jagan ten val werd gebracht.
Nieuwe ontdekkingen van olie in Suriname kunnen op termijn ook de politieke economie ingrijpend veranderen. De autoriteiten staan onder druk om de vriendschappelijke banden met Venezuela te beëindigen. Desondanks heeft het regionale linkse mediakanaal teleSUR de afgelopen weken haar uitzendingen in Suriname, een lid van ALBA, uitgebreid.
Trinidad en Tobago, die een nieuwe deal met Caracas over een pijpleiding voor vloeibaar aardgas wilden sluiten, werden in februari onder druk gezet om het project te beëindigen. Volgens berichten in de media werd het stopgezet door de sancties van Washington en in de VS gevestigde transnationale ondernemingen die actief zijn in de energiesector van Trinidad.
Er is ook een kat-en-muisspel gespeeld met de nationale olie- en gasmaatschappij van Venezuela, PDVSA en haar gecontracteerde olievaartuigen van derden die te maken krijgen met inbeslagname en nieuwe druk door het sanctieregime van de VS. Dit heeft voor een opschudding gezorgd, met een diplomatieke crisis tussen Venezuela en de ABC-eilanden, die een groeiend aantal op het zuiden gerichte VS-operaties herbergen.
Geopolitiek in de globaliserende Caraïben
Vrede is nooit het belangrijkste aandachtspunt van de ‘nationale veiligheids’ strategie van de VS. Het streven van de VS naar wereldwijde heerschappij houdt in dat de wereld incorrect wordt voorgesteld als van nature chaotisch en afhankelijk van het leiderschap van de VS. Uiteindelijk omvat deze strategie het zaaien van onenigheid, het versnellen van de regimeverandering en het onstabiel houden van de wereld. Bij het bewerkstelligen van politieke transities gebruiken beleidsmakers in de VS en hun bondgenoten de meest geavanceerde vormen van soft power, ondersteund door geweld – zoals blijkt uit de staatsgrepen in Haïti, Honduras en, recentelijk, Bolivia.
Het bevechten van deze vernietigende kracht vereist niet alleen lokale, regionale en mondiale inspanningen maar ook nieuwe transnationale vormen van volksorganisatie. Daarnaast zijn er fundamentele veranderingen nodig in de VS, waar vrede, samenwerking en respect voor het internationaal recht niet geschuwd maar verdedigd moeten worden.
– door Jeb Sprague, oorspronkelijk voor The Canary, door de schrijver vertaald en geplaatst bij De Wereld Morgen
