Een massale volksbeweging heeft de Soedanese dictator Omar-al Bashir van zijn troon geveegd. Met straatmobilisaties en een tweedaagse politieke staking probeert de beweging van onderaf de macht nu ook uit de handen van het leger te nemen. Een weg terug is er niet.
Toen de massa’s in 2011 de straat op gingen in Egypte en Tunesië, zei Bashir dat Soedan ‘die fase voorbij was’. Het land had in 1985 al een revolutie doorgemaakt en de islamisten die in de andere landen op een golf van protest aan invloed hadden gewonnen, waren in Soedan in de vorm van de Ummapartij al onderdeel van het heersende regime. Maar het afgelopen half jaar laat zien dat de geschiedenis nog een appeltje had te schillen met de dictator.
Eind 2018 begonnen de protesten in Soedan. Directe aanleiding was het schrappen van de subsidie op brood op aandringen van het Internationaal Monetair Fonds. Het verhaal gaat dat de eersten die protesteerden jongeren waren die na school geen broodje falafel meer konden betalen. De protesten sloegen over naar de provinciestad Atbara, 350 kilometer van de hoofdstad Khartoem.
Deze protesten komen niet uit de lucht vallen. Soedan heeft een lange geschiedenis van verzet. In 1964 en 1985 wierpen revoluties dictators omver. Tussen 2012 en 2013 gingen met name studenten de straat op tegen Bashir, die al sinds 1989 aan de macht is. Deze protesten werden met veel geweld neergeslagen: meer dan 185 activisten werden vermoord. Maar de protesten waren ook een beginpunt voor het opbouwen van actienetwerken en een bron van ervaring die nu goed van pas komt.
Vorm van verzet
Vanaf het begin speelt de Soedenese beroepsvereniging (SPA) een centrale rol in het verzet. Dit is een koepel van vakbonden van doktoren, journalisten en advocaten. Sectoren die traditioneel misschien meer tot de middenklasse behoren. Maar de meeste mensen die dit werk doen, leven onder de armoedegrens. In de loop van 2018 voerde de SPA al campagne voor een verhoging van het minimumloon.
De SPA riep demonstraties en stakingen uit en gaf politiek richting aan het verzet door een breed ondertekende verklaring uit te brengen: de Declaration of Freedom and Change. Hierin roepen ze niet alleen op tot het einde van het militaire regime en een overgangsregering onder burgercontrole, maar leggen ze ook nadruk op de positie van vrouwen en achtergestelde gebieden.
De SPA is samen met het verzet in wijken de motor van de revolutie. Bazenkrant de Financial Times publiceerde een waanzinnig ooggetuigenverslag van de nu bijna zestig dagen durende sit-in voor het militaire hoofdkwartier met als titel: ‘Sudan’s protests feel like a trip back to revolutionary Russia’. Een van de activisten vat de eisen als volgt samen: ‘Het Soedan dat we allemaal willen is een Soedan van vrijheid, gelijkheid en rechtvaardigheid, zonder een militaire regering.’
Kruispunt
Na een half jaar van protesten, koos het leger op 11 april eieren voor zijn geld door Bashir af te zetten. Er is nu een machtsstrijd gaande tussen het leger en de oppositie over de invulling van de transitieperiode naar verkiezingen over drie jaar. Tweederde van de 300-koppige wetgevende macht wordt gevuld door de oppositie, maar het leger weigert vooralsnog zijn meerderheid op te geven binnen de elf leden tellende presidentiële raad, het belangrijkste orgaan de komende jaren.
Onderhandelingen zijn afgebroken nadat het leger met dodelijk geweld had geprobeerd barricades rond het militaire hoofdkwartier te ontruimen. De SPA riep daarom op tot een tweedaagse politieke staking op 28 en 29 mei. Dit was een groot succes. Naast een veelzeggende kaart van een leeg luchtruim schrijft activist Abubakr: ‘Voor de eerste keer ooit, werd Soedan vandaag wakker zonder kranten vanwege de staking. Er is geen publicatie die gebruikt wordt voor pro-leger propaganda en geen berichtgeving over officiële bezoekjes van het hoofd van de militaire raad aan landen in de regio.’
Ramadan
Stakingen en sit-ins gingen door tijdens de ramadan. In het gebied van de de Blauwe Nijl staakt het ziekenhuispersoneel voor een langere periode tegen aanvallen van het leger op artsen. Medewerkers van telecombedrijf Sudatel organiseerden een grote demonstratie tegen de moord op activisten en tegen hun eigen directeur die nauwe banden heeft met het regime. Het is deze economische macht die nu verder uitgebouwd en gecoördineerd moet worden om meer mensen onderdeel te maken van de democratische macht van onderaf.
Activisten weten dat de prijs hoog is als zij nu niet doorzetten. De Soedanese heersende klasse wordt gesteund door grote imperialistische machten zoals China en Rusland. Arme Soedanezen vechten als soldaten, dat wil zeggen als kanonnenvoer, aan de kant van Saudi-Arabië tegen Jemen. Activisten hebben ook gezien hoe in Egypte, na een korte onderbreking onder President Morsi, het leger onder leiding van generaal Sisi weer de baas is. Om met de revolutionair uit de Franse revolutie, Saint-Just, te spreken: ‘zij die slechts een halve revolutie maken, graven hun eigen graf’.
De leus van de Soedanese revolutie is simpel: ‘Just fall, that’s all’. En dat geldt voor de militaire macht als geheel. ‘Tasgot bes!’
4 juni 2019:
Vanochtend vroeg heeft de militaire overgangsregering minstens negen activisten laten vermoorden die betrokken waren bij de sit-in bij het militaire hoofdkwartier in Khartoum. Paramilitairen vielen ook een ziekenhuis aan waar veel activisten behandeld worden. De SPA roept in reactie op tot een omverwerping van het militaire regime en een algemene staking voor onbepaalde tijd en massale burgerlijke ongehoorzaamheid. Duizenden activisten hebben vandaag wegblokkades en barricades opgeworpen.
– door Ewout van den Berg, oorspronkelijk verschenen bij Socialisme.nu
