Boris Johnson, geboren in New York en houder van de Amerikaanse en Britse nationaliteit, zoon van een voormalig Europarlementslid, bewonderaar en biograaf van de stichter van de Europese Unie, klonk bij zijn eerste toespraak als premier in het Britse parlement luid, overstemmend en uitgesproken highbrow en dat alles ook nog zeer opzettelijk.
Hij bleef ruim een uur gedreven en alleen, brutaal, met grappen en wilde gebaren aan het woord en beantwoordde daarna in dezelfde stijl, álle 139 vragen die hem werden gesteld. Afdoende, ook dat nog.
The Times noemt zijn optreden op de ballen van zijn voeten en met armgezwaai een fraaie ‘politieke zumba’. De krant vond ook – niet geheel onterecht – dat hij Jeremy Corbyn van de oppositie alle hoeken van het Lagerhuis had laten zien – en uit alle opnamen blijkt dat hij met zijn brutale stemgeluid in ieder geval bereikte wat hij wilde: demonstreren horen dat híj, en hij alleen, nu de baas was.
Boris’ grote held Churchill (1874-1965) hield op maandag 13 mei 1940 op 65-jarige leeftijd als nieuwe premier zijn eerste toespraak in het Lagerhuis. Hij was op de vrijdag ervoor benoemd en had dat Pinksterweekend – terwijl Nederland door de nazi’s overrompeld werd – zoveel mogelijk aan zij cruciale rede gewerkt. Eén frase uit die openingsrede is als vaste uitdrukking, maar iets gewijzigd, terecht gekomen in enkele talen, ook in het Nederlands: ‘I – have – nothing – to offer — but – blood, — toil, — tears — and —– sweat’.
‘Toil’ is voor de mavo-klanten wat te moeilijk, en verdween dus. En de alfabetische volgorde b-s-t moest natuurlijk even hersteld worden. Het woord ‘sweat‘ spoog Churchill in zijn rede bijna uit. Toen hij klaar was, stond het gehele Lagerhuis op als één man en juichte hem toe (ik heb het zelf gezien in ‘Darkest Hour’).
Churchill sprak zacht en op steeds verder dalende toon, traag en goed geoefend, met aandacht voor en nadruk op praktisch elk woord van zijn uitgeschreven toesprak. En met een zeer bekakt accent, tien keer erger dan Boris – maar Churchill oversteeg dat omdat hij zonder agressie sprak. Hij lispelde, net genoeg om nog een snuifje karakter toe te voegen aan rede, wat je vooral kon horen bij ‘sweat‘. Er zat niet één grap in zijn tekst – het was tenslotte oorlog. Ook ontbrak elke uithaal naar zijn vele, vele critici en vijanden. Churchill was uiteraard ook highbrow, maar was daar al een decennium of wat overheen nadat hij ontdekte dat hij bekwaam was.
Churchills grote tegenstander, Hitler, sprak in het openbaar altijd op steeds luidere toon, schreeuwde regelmatig, liet ook vaak zijn woede en verontwaardiging de vrije loop en verontrustte zijn gehoor zo veel als hij kon. Eigenlijk gebral voor gevorderden en voor de liefhebbers.
Áls Churchill al kwaad werd, sprak hij nog zachter en dringender – in de lijn van wat hij zelf al een keer zei over internationale politiek: ‘Speak softly but carry a big stick’. Het effect was dat hij zijn gehoor ook bij het allerslechtste nieuws nog het vertrouwen kon geven dat hij, Churchill, alles hoe dan ook in de hand had en nooit op zou geven. Zijn zachte toon trok zijn gehoor aan. Ze konden zo ook niet gaan twijfelen aan de oprechtheid en vastbeslotenheid van de spreker.
Boris Johnson bewondert Churchill (die overigens niet alleen een voorstander van een verenigd Europa was, maar in de jaren ’50 stad en land afreisde om dat te verwezenlijken). Net als zijn grote voorganger is Boris een spreker en schrijver met een groot talent, en heeft hij bovendien klassieke talen in Oxford gestudeerd. Hij kent de grote toespraken uit de oude Griekse en Romeinse politiek.
Maar een imitatie van Churchill zit er helaas op geen enkel punt in. Johnson is de totale opportunist – dat was Churchill ook wel, maar niet meer toen hij premier werd. Johnson heeft ook nog teveel vijanden waar hij graag mee af wil rekenen – Churchill bracht het op om met vijandschap met zijn politieke tegenstanders meteen, op 10 mei 1940, te stoppen en zijn persoonlijke noden en wensen opzij te zetten voor de duur van de oorlog – op sigaren en whisky na dan.
Helaas is er geen enkel signaal dat Boris Johnson nu of in de toekomst over zichzelf heen zal stappen. Hij is tenslotte zó begaafd en bijzonder… Maar hoogmoed moet toch ook nu weer voor de val komen…
