De nieuwe Amerikaanse ambassadrice verbaast me met haar lezing op deze herdenking van Kristallnacht doordat ze een politiek vluchteling en migrant blijkt te zijn. Maar ook een feminist, lid van Human Rights Watch en voormalig activiste – ze heet Shefali Razdan Dugall. Benoemd door Biden.
Ze vertelt dat ze stamt uit een reli-minderheid in Kasjmir. Haar ouders moesten vluchten voor vervolging en vestigden zich in Pittsburgh – zij was toen twee. Ze weet iets van Jodendom doordat ze in het bestuur van het US Holcaust Memorial Museum kwam.
Vice-premier Kaag is hier, ook de voorzitters van beide kamers, de burgemeester, diverse bekenden, en zeker vijf cameraploegen. Buiten is het verbazend rustig – toch een lange rij, niet veel politie. Maar geen stille tocht naar de Hollandse Schouwburg, 500 m verderop, zoals vóór corona.
Ook geen rommelige herdenking bij het monument voor het Joods verzet buiten, bij de Stopera. Hoewel daar Joodse mede-organisatoren waren, zoals wijlen Mirjam Ohringer van de groep Mauthausen, werd die steeds gestoord door luidruchtige dragers van Israëlische vlaggen. Die herdenking van antifascisten was er overigens al lang voordat deze kwam in de Portugese synagoge. Die zelf maar meteen de term ‘nationale’ toevoegde.
Dugall is sinds maart 2022 de opvolgster van – het moet even – de halve gare Pete Hoekstra, geboren in Friesland – ook een migrant. Wat een verademing… Dugall, de laatste spreker – steunt Israël, wijst antisemitisme maar ook oorlogsmisdaden af. Ze krijgt ruim applaus.
Vanwege het licht met louter kaarsen – stroom mag niet in die synagoge – kan ik haar gezicht niet goed zien. Later op Wikipedia blijkt ze een Amerikaans stralende glimlach te hebben.
Op de radio vanochtend, terwijl ik dit zit te tikken, legt Frits Barend uit dat hij niet staat te juichen bij dode Palestijnen, maar dat Hamas vernietigd moet worden. Misschien had de interviewer ook nog gevraagd naar oorlogsrecht – daar zal Frits toch niet tegen zijn? Maar ja – familie in Israël.
Shefali legt in haar lezing uit hoe het zat met haar vlucht. Dat op een avond in 1973, ze was twee, daar in de noordelijkste Indiase staat een kennis overhaast langskwam. Dugalls vader, een professor, stond op een dodenlijst. Dat de hele familie toen wat spullen in koffers gooide en er vandoor ging.
Terug naar de synagoge. De nieuwe voorzitter van het Centraal Joods Overleg, ondernemer Chanan Hertzberger laat er in zijn tekst geen misverstanden over bestaan: antisemitisme in Nederland is sinds de ramp van 7 oktober enorm gestegen en Joden hebben alle steun nodig. Hij foetert ook tegen woke – maar die term staat weer niet in zijn rede op de website van het CJO. Ik kan hem geruststellen: wokisten zijn geen antisemieten.
Hij verfoeit ook de protestbrief van de 667 Nederlands filmers tegen de Israëlische acties in Gaza – toch daar staan diverse Joodse namen onder plus van Frank Lammers, Hadewych Minis, Nasrdin Dchar, Georgina Verbaan, Ramsey Nasr, Sanne Wallis de Vries en Thekla Reuten. En allerlei soortgelijke brieven van studenten etcetera. Maar Joden in Nederland hebben het nu extra moeilijk – uiteraard buiten hun schuld.
Kaag is wel bijzonder: er was een petitie uit Joodse kring om haar te weigeren, 200 handtekeningen. Ze herhaalt nadrukkelijk de steun van het kabinet voor Israël, noemt de afgrijselijke terreuraanval van 7 oktober maar ook meteen in het begin humanitair recht, en het enorme leed aan Palestijnse en Israëlische zijde en pleit voor gevechtspauzes. Twee staten acht zij de enige oplossing. Zij blijkt een fan van de Joodse schrijfster Judith Herzberg (geen familie van Chanan Hertzberger, de CJO-voorzitter), die zij citeert. Kaags man is Palestijn. Ik ben wel benieuwd naar hun gesprekken aan tafel.
Ik weet even niet meer – ik had mijn pen uitgeleend aan een collega – wie Santayana citeerde: ‘Wie de geschiedenis niet kent, is gedoemd die te herhalen’.
Mooi was voor mij vooral dat de avond begon met Mirjam Weizner-Smuk, 93, die als kind uit Nazi-Duitsland werd gered. Die redding was op touw gezet door de grootste Jodenredster van Europa, ’tante Truus’ Wijsmuller-Meijer. Die heeft – geheel gedocumenteerd – 10.000 Joodse kinderen via Nederland naar Engeland weten te krijgen. We gaan de start van die redding – een groep van 600 Weense kinderen – herdenken op 10 december bij haar standbeeld op het Bachplein. Dat staat ook te gebeuren in Wenen zelf, waar ’tante Truus’ zelfs een klein museumpje heeft.
PS: „Ein jeder Mensch hat Anspruch auf Achtung von seinen Nebenmenschen und wechselseitig ist er dazu auch gegen jeden Anderen verbunden.“ Immanuel Kant, de beste Duitser uit de geschiedenis. Ik ontdekte dat deze zomer pas in Berlijn in het Kant-gymnasium, dankzij Corinne. Nogmaals bedankt, C!
– Uitgelichte afbeelding: Door Shefali wiki – Eigen werk, CC BY 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=12559098
